Θα αποτινάξει άραγε το λύκειο τη «ρετσινιά» του προθαλάμου των πανεπιστημίων με την εισαγωγή ενός «φροντιστηριακού» τέταρτου έτους, όπως προβλέπει η πρόταση που επεξεργάζεται το υπουργείο Παιδείας; Θα συμπαρασύρει αυτό και αλλαγές στο σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση; Το τοπίο είναι ακόμα θολό, το βέβαιο είναι ωστόσο, όπως καταδεικνύει και έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, ότι το σύστημα που εφαρμόζεται σήμερα στην Ελλάδα αποτελεί μάλλον «ευρωπαϊκή πρωτοτυπία», καθώς στις περισσότερες χώρες του εξωτερικού είναι τα πανεπιστήμια -και όχι το υπουργείο Παιδείας- που έχουν τον πρώτο λόγο τόσο στον ορισμό του αριθμού των εισακτέων όσο και στον τρόπο επιλογής τους. Ας δούμε αναλυτικά τα συστήματα πρόσβασης στην ανώτατη εκπαίδευση που εφαρμόζονται σε διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης:
Βέλγιο: Στις περισσότερες σχολές η πρόσβαση των υποψηφίων είναι ελεύθερη. Στο γαλλόφωνο Βέλγιο, ορισμένες σχολές (όπως των πολιτικών μηχανικών ή των μεταφραστών – διερμηνέων) επιλέγουν οι ίδιες τους υποψηφίους τους με βάση τις ικανότητές τους. Το ίδιο συμβαίνει και σε αρκετές σχολές στο φλαμανδικό Βέλγιο, όπου η επιλογή γίνεται από το εκπαιδευτικό ίδρυμα με εξετάσεις που καθορίζει το ίδιο ή η κυβέρνηση.
Δανία: Η πρόσβαση στα ΑΕΙ είναι ελεύθερη, με μοναδική προϋπόθεση την επιτυχή ολοκλήρωση των εξετάσεων στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Υπάρχουν πάντως ορισμένα ιδρύματα, όπως η Βασιλική Ακαδημία Τεχνών και οι Μουσικές Ακαδημίες, που θέτουν δικά τους κριτήρια και διενεργούν ξεχωριστές εξετάσεις.
Γερμανία: Η πρόσβαση των υποψηφίων είναι ελεύθερη στις περισσότερες σχολές. Ωστόσο, για την εισαγωγή σε ορισμένες σχολές (όπως στην Ιατρική, την Κτηνιατρική, την Οδοντιατρική, την Αρχιτεκτονική, τη Διοίκηση Επιχειρήσεων και την Ψυχολογία) γίνεται επιλογή των υποψηφίων με βάση τον βαθμό του απολυτηρίου τους, την περίοδο που μεσολάβησε από το τέλος του σχολείου έως την αίτηση εισαγωγής, καθώς και ορισμένα κοινωνικά κριτήρια. Το παραπάνω προκύπτει μέσα από μια υπερπεριφερειακή διαδικασία επιλογής που βασίζεται σε διακρατική συμφωνία μεταξύ των κρατιδίων για την κατανομή των θέσεων.
Ισπανία: Σχεδόν στο σύνολο των περιπτώσεων, τα πανεπιστήμια καθορίζουν τον αριθμό των διαθέσιμων θέσεων και διενεργούν τις εξετάσεις για την εισαγωγή των υποψηφίων ή θέτουν δικά τους κριτήρια εισαγωγής. Σε ορισμένες σχολές, όπως καλλιτεχνικές, μεταφραστών και αθλητικές, η επιλογή γίνεται με επιπλέον εξέταση ικανοτήτων των υποψηφίων.
Γαλλία: Στις γενικές πανεπιστημιακές σχολές, η πρόσβαση για τους υποψηφίους είναι ελεύθερη. Στην Ιατρική και τις παραϊατρικές σχολές, αντίθετα, υπάρχουν όρια στον αριθμό των εισακτέων που καθορίζονται κεντρικά και η επιλογή γίνεται μέσα από ανταγωνιστικές εξετάσεις που διεξάγει το κάθε ίδρυμα.
Ιρλανδία: Ολες οι σχολές καθορίζουν τον αριθμό των διαθέσιμων θέσεων και η επιλογή των υποψηφίων γίνεται βάσει του βαθμού του απολυτηρίου.
Ιταλία: Κάθε εκπαιδευτικό ίδρυμα καθορίζει τα κριτήρια και τις διαδικασίες εισαγωγής των υποψηφίων.
Λουξεμβούργο: Ελεύθερη πρόσβαση σε όλες τις σχολές.
Αυστρία: Οσοι περάσουν επιτυχώς τις εξετάσεις στο τέλος της τελευταίας τάξης του λυκείου, εισέρχονται ελεύθερα στα πανεπιστήμια.
Αγγλία: Η επιλογή των υποψηφίων γίνεται από κάθε εκπαιδευτικό ίδρυμα.
Νορβηγία: Ο αριθμός των θέσεων για τα περισσότερα προγράμματα καθορίζεται κεντρικά.
Σουηδία: Ο αριθμός των θέσεων στα ΑΕΙ καθορίζεται από την κυβέρνηση, αλλά οι διαδικασίες εισαγωγής ορίζονται από τα ιδρύματα.
