Ηχηρό σήμα κινδύνου με αποδέκτες γονείς, εκπαιδευτικούς και πολιτεία, για τη ραγδαία εξάπλωση του αλκοόλ στην εφηβεία, στέλνει έρευνα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έρευνας, τα Ελληνόπουλα καταναλώνουν αλκοολούχα ποτά από την ηλικία των 12 ετών, ενώ παράλληλα τα ποσοστά υπερβολικής χρήσης παρουσιάζουν αύξηση κατά 12,4% την τελευταία πενταετία (παρόμοια έρευνα από την ίδια επιστημονική ομάδα έγινε και το 2003). Επιπλέον, ένας στους δύο εφήβους ηλικίας 12-19 ετών δηλώνει ότι πίνει τουλάχιστον ένα ποτό το μήνα.
Ενώ όμως η κατανάλωση αλκοόλ τείνει να λάβει διαστάσεις επικίνδυνης μόδας, η χωρίς φραγμό διάθεση αλκοολούχων σε καφέ, μπαρ, περίπτερα και αλλού δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα για το εάν εφαρμόζεται η σχετική νομοθεσία που απαγορεύει ρητά τη διάθεση ποτών σε άτομα ηλικίας κάτω των 17 ετών. Τα στοιχεία της Αστυνομίας βεβαιώνουν μεν 1.396 παραβάσεις το 2007, εκ των οποίων οι 162 αφορούν είσοδο ανηλίκων χωρίς συνοδό σε νυχτερινά κέντρα διασκέδασης και μπαρ, οι 991 στη μη ανάρτηση πινακίδας για απαγόρευση εισόδου ανηλίκων και οι 243 στη διάθεση αλκοόλ, οι ποινές όμως, που αν ήταν αυστηρές θα συνέτιζαν αρκετούς παραβάτες, περιορίζονται στην επιβολή κάποιων προστίμων.
Εφαρμογή των νόμων
«Το γεγονός ότι το αλκοόλ ευθύνεται για τη νοσηρότητα και τη θνητότητα στους εφήβους περισσότερο απ’ ό,τι όλες οι άλλες ουσίες σε συνδυασμό, θα έπρεπε να οδηγήσει σε αυστηρότατη εφαρμογή των νόμων. Στη χώρα μας, όμως, διατίθενται λες και είναι νόμιμη η πώληση στα παιδιά», σημειώνει στην «Κ» ο επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Νοσηλευτικής κ. Κωνσταντίνος Τσουμάκας. Από την έρευνα προκύπτει ακόμη ότι το 57,3% των εφήβων ηλικίας 12-19 ετών είχαν κάνει πρόσφατη χρήση οινοπνευματωδών, από τους οποίους το 18,6% δήλωσε ότι πίνει τουλάχιστον μια φορά το μήνα, το 49%, μία έως και πέντε φορές, ενώ συστηματική χρήση αλκοόλ (6 έως και 35 φορές) κάνει το 8,3%. Ακόμη, το 42,8% είχε τουλάχιστον μια φορά τους τελευταίους 12 μήνες περιστατικό μέθης, το 21% τρεις ή περισσότερες, το 5,9% μία ή περισσότερες την εβδομάδα και 5,4% μία φορά το μήνα.
Κύριο ποτό για τους Ελληνες εφήβους (τουλάχιστον μια φορά το μήνα) αποτελεί το κρασί (60,3%), δεύτερο κατά σειρά έρχεται η μπίρα (54,8%) και ακολουθούν (49,5%) τα ποτά με υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ (ουίσκι, βότκα, τεκίλα κ.τ.λ.). Με κριτήριο, όμως, τη συχνή κατανάλωση αλκοόλ (τρεις ή περισσότερες φορές το μήνα) πρώτα σε ποσοστά έρχονται τα ποτά με υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ (13%), δεύτερη η μπίρα (9,7%) και τελευταίο το κρασί (8,1%).
Τα αγόρια (29,4%) εξακολουθούν να πίνουν περισσότερο από τα κορίτσια (27,9%), ωστόσο όπως φαίνεται και από τους αριθμούς η διαφορά τείνει να μηδενιστεί. «Είναι γνωστές οι σοβαρές βλάβες που προκαλεί το αλκοόλ στην υγεία, π.χ. κίρρωση του ήπατος ή εκφυλιστικό ψυχοσύνδρομο. Εχουμε επίσης επισημάνει πόσο ευάλωτα είναι τα παιδιά. Παρατηρούμε όμως μια γενική αδράνεια, ενώ ήδη αντιμετωπίζουμε ένα διογκούμενο κοινωνικό πρόβλημα», υπογραμμίζει στην «Κ» ο κ. Τσουμάκας.
«Από μας ζουν τα μαγαζιά…»
Οινοπνευματώδη μπορεί να προμηθευτεί και ένα παιδί Δημοτικού από το ψιλικατζίδικο ή το σούπερ μάρκετ της γειτονιάς, ενώ στις εφηβικές εξόδους θεωρείται αυτονόητο ότι είναι «μέσα στο πρόγραμμα». Οι έφηβοι σήμερα πίνουν, ενίοτε μάλιστα πίνουν πολύ και χωρίς κανείς να τους ελέγχει. Μια μικρή βόλτα στη νυχτερινή Αθήνα αρκεί για να πιστοποιηθεί του λόγου το αληθές. Παρέες 16άρηδων με το ποτό στο χέρι χορεύουν, μιλάνε, διασκεδάζουν χωρίς ουδείς να εκπλήσσεται διότι όλοι είμαστε απολύτως εξοικειωμένοι με αυτή την εικόνα. Με τον 16χρονο Μιχάλη μιλάμε για το αλκοόλ και εάν πίνει ή όχι όταν βγαίνει με την παρέα στα καφέ και τα μπαράκια. «Θα πιούμε τα ποτάκια μας», λέει. «Και σας δίνουν;» ρωτάμε. «Στάνταρ! Σπάνια θα μας πουν «δεν έχει ποτό, είστε ανήλικοι». Από ποιον λες ότι ζουν τα μαγαζιά; Από μας ζουν». «Κι όταν λες «πίνουμε τα ποτάκια μας» πόσα πίνετε δηλαδή;». «Εξαρτάται από το πού θα πάμε. Σαββατόβραδο για παράδειγμα που έχουμε μεγαλύτερο χαρτζιλίκι πίνουμε δύο σίγουρα. Μπορεί και περισσότερα αν κολλήσει φάση…».
Είναι έγκλημα
«Είναι εγκληματική η διάθεση αλκοόλ στα παιδιά. Και διερωτάται κανείς εύλογα, ποιος θα τα προστατέψει; Οι έφηβοι δεν έχουν επίγνωση του εθισμού, θεωρούν τον εαυτό τους αθάνατο, άτρωτο, ότι είναι αδύνατο να τους συμβεί κάτι κακό», τονίζει στην «Κ» η ψυχολόγος κ. Μαρία Λασσιθιωτάκη. «Η κατανάλωση οινοπνευματωδών σε αυτές τις ηλικίες έχει πολυπαραγοντικά αίτια. Είναι η φάση του εφηβικού πειραματισμού, των συγκρούσεων και του δρόμου προς την αυτονομία και την ενηλικίωση που κάνουν τα παιδιά να πιουν. Είναι όμως και τα εκτεταμένα φαινόμενα αναρχίας που παρατηρούντα σε πολλά σχολεία και οικογένειες. Δεν υπάρχει πλέον η καλώς εννοούμενη πειθαρχία των παλαιότερων γενιών». «Διαπιστώνουμε αυξανόμενη κατανάλωση δυνατών ποτών από τους νέους. Μάλιστα τα περιστατικά οξείας μέθης που αντιμετωπίζονται καθημερινά στα γενικά νοσοκομεία της χώρας είναι πλέον αρκετά συχνά και οφείλονται κυρίως σε αυτά τα ποτά. Με αυτόν τον τρόπο οι έφηβοι δηλώνουν καθαρά την τοποθέτησή τους από τη νεαρή τους ηλικία απέναντι στο ποτό και στο ρόλο που αυτό παίζει στην κοινωνία των ενηλίκων. Η χρήση τους υποδηλώνει και την άγνοια που έχουν σχετικά με τους κινδύνους στην υγεία», εξηγεί ο κ. Τσουμάκας.
Στη Βουλή
Η χωρίς έλεγχο διάθεση αλκοόλ σε ανηλίκους απασχόλησε πρόσφατα και τη Βουλή ύστερα από επερώτηση της βουλευτού του ΠΑΣΟΚ κ. Αθανασίας Μερεντίτη. «Δεν υπάρχει αστυνόμευση, δεν εφαρμόζεται ο νόμος για την απαγόρευση και η κατάσταση χειροτερεύει ολοένα και περισσότερο με καταστροφικές συνέπειες για τη σωματική ακεραιότητα και την ψυχική ισορροπία των νέων. Χρειάζεται να ενταθεί η αστυνόμευση στα νυχτερινά κέντρα ιδιαίτερα τα Σαββατοκύριακα και να εφαρμοστεί αυστηρά ο νόμος που προβλέπει αφαίρεση αδειών και ποινές φυλάκισης. Με τα πρόστιμα δεν γίνεται τίποτα…», τονίζει στην «Κ» η κ. Μερεντίτη.
Οδηγούν υπό την επήρεια μέθης
Οι έφηβοι στην Ελλάδα αλλά και στις περισσότερες χώρες βομβαρδίζονται από διαφημιστικά σποτ κυρίως για μπίρες αλλά και κάθε είδους ποτά. Από μελέτη που πραγματοποιήθηκε με ευθύνη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, σε άτομα ηλικίας 15-16 ετών και κάλυπτε ορισμένα κράτη-μέλη προέκυψε ότι η μπίρα κατέχει υψηλό ποσοστό εβδομαδιαίας κατανάλωσης σε 15χρονα αγόρια, στην Ουαλλία 50%, στη Δανία 43%, στην Ελλάδα 42% και στην Αγγλία 40%.
Στις τηλεοπτικές εκπομπές και διαφημίσεις κυριαρχεί αφθονία θετικών περιγραφών για τη χρήση αλκοόλ, ενώ η αναφορά στις ανεπιθύμητες ενέργειες της κατανάλωσης αλκοόλ είναι μικρή. Στις διαφημίσεις επίσης, συχνά η κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται με ευχάριστες δραστηριότητες, όπως τα πάρτι ή η συμμετοχή σε μια αθλητική δραστηριότητα και έτσι δίνεται η εντύπωση ότι το αλκοόλ είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ευχαρίστησης που προκαλούν αυτές οι δραστηριότητες. Ενα ακόμη ιδιαίτερα ανησυχητικό στοιχείο είναι η άμεση διασύνδεση της χρήσης με τα τροχαία ατυχήματα. Στην Αμερική η πρώτη αιτία θανάτου στις ηλικίες 15 έως 24 ετών είναι τα σχετιζόμενα με κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών τροχαία δυστυχήματα, καθώς το 15% των Αμερικανών νέων και εφήβων οδηγούν υπό την επήρεια αλκοόλ. Αυτή η πραγματικότητα δεν φαίνεται να απέχει πολύ από εμάς. Στην Ελλάδα, όπως προέκυψε από την έρευνα, το ποσοστό της οδήγησης υπό την επήρεια αλκοόλ, έχει φθάσει ήδη στο 8,3%.
Ταυτότητα της έρευνας
Η έρευνα που ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2007, είναι επιδημιολογική. Συγκεντρώθηκε δείγμα 1.100 μαθητών γυμνασίων και λυκείων της Αττικής. Το 52,1% από τους ερωτηθέντες ήταν αγόρια και το 47,9% κορίτσια. Οι ηλικίες των εφήβων που συμμετείχαν στη μελέτη ήταν από 12 έως 19 ετών με μέση ηλικία τα 15,2 έτη.
