Πώς θα χαρακτηρίζατε μια περιοχή όπου τα αυθαίρετα ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια, όπου κάθε τόσο -και για «άγνωστες» αιτίες- εκδηλώνονται πυρκαγιές, όπου οι αρμόδιοι φορείς μιλούν για διακίνηση λαθρομεταναστών και πιθανόν λαθρεμπόριο ναρκωτικών και για καταστρατήγηση των νόμων από τους ψαράδες, τους κτηνοτρόφους, τους γεωργούς και τους κυνηγούς; Σίγουρα πάντως όχι «προστατευόμενη». Αυτή είναι όμως η εικόνα -μια εικόνα πλήρους εγκατάλειψης- που παρουσιάζει σήμερα ο υγροβιότοπος στο Δέλτα του Εβρου, ο οποίος προστατεύεται από τη Συνθήκη Ραμσάρ και έχει χαρακτηρισθεί Περιοχή Ειδικής Προστασίας και Ειδικά Προστατευόμενη Μεσογειακή Περιοχή.
Ελληνική απουσία
Ισως αυτός να είναι και ο λόγος για τον οποίο η χώρα μας λάμπει διά της απουσίας της στη φετινή 9η συνάντηση των κρατών-μελών που έχουν υπογράψει την Συνθήκη Ραμσάρ, την πρώτη διεθνή Συνθήκη για την προστασία των υγροβιοτόπων, που πραγματοποιείται αυτές τις ημέρες στην Καμπάλα της Ουγκάντα. Και να σκεφτεί κανείς ότι το Δέλτα του Εβρου ήταν μία από τις τρεις περιοχές που βγήκαν από τη «μαύρη λίστα» της Ραμσάρ το 1999, διότι θεωρήθηκε ότι προστατεύεται ικανοποιητικά. (Αντίθετα, οι άλλοι επτά υγροβιότοποι της χώρας που έχουν ενταχθεί στη Ραμσάρ βρίσκονται εδώ και 15 χρόνια στη Λίστα Μοντρέ με τους υγροτόπους που απειλούνται εξαιτίας της έλλειψης μέτρων προστασίας – ένα ακόμα αρνητικό ρεκόρ για τη χώρα μας.)
Σήμερα, όμως, όπως σημειώνεται και στην επιστολή που έστειλε πρόσφατα ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Δέλτα Εβρου στον υπουργό ΠΕΧΩΔΕ, στην περιοχή εκτυλίσσεται μια ταινία… οικολογικής καταστροφής. Οπως τονίζει χαρακτηριστικά ο φορέας, «η προστασία και η διαχείριση του Δέλτα είναι μόνο στα χαρτιά, ενώ ο χωροταξικός σχεδιασμός και η ρύθμιση των χρήσεων που προβλέπεται… δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ».
Αλώνουν την περιοχή
Τι καταγγέλλει ο φορέας; Οτι στις περιοχές Ευθυγράμμιση και Τοπσί έχουν ανεγερθεί περίπου 500 «καλύβες», πολλές από τις οποίες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν βίλες, ενώ, απουσία της αστυνομίας και δεδομένου ότι τα σύνορα με την Τουρκία είναι κοντά, ανθούν ποικίλες παράνομες δραστηριότητες. Στην ίδια περιοχή, ο έλεγχος της κυνηγετικής δραστηριότητας είναι σχεδόν ανύπαρκτος και, όπως αναφέρεται, «εκατοντάδες κυνηγοί απ’ όλη τη χώρα νοικιάζουν και μένουν για μέρες σε κάποιες από τις πολλές «καλύβες» κυνηγώντας ό,τι και όπως θέλουν». Ταυτόχρονα, ο ελλιπής έλεγχος και οι ανεφάρμοστες λιβαδοπονικές μελέτες έχουν «ενθαρρύνει» τους κτηνοτρόφους να χτίζουν στάβλους χωρίς άδειες και να βόσκουν τα ζώα τους σε περιοχές όπου απαγορεύεται ρητά η βόσκηση. Ετσι η περιοχή υποβαθμίζεται από την υπερβόσκηση και προκαλείται σημαντική όχληση στην ορνιθοπανίδα. Παράλληλα. στο κεντρικό και βόρειο τμήμα της περιοχής, οι εντατικές καλλιέργειες «τροφοδοτούν» τον υδροφόρο ορίζοντα με φυτοφάρμακα, ενώ σε όλη την έκταση του Δέλτα ολοένα αυξάνεται η ερασιτεχνική αλιεία, δραστηριότητα που επίσης απαγορεύεται. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά -υπογραμμίζει ο Φορέας Διαχείρισης- τις προστατευόμενες περιοχές «αλώνει» τελευταία και ο τουρισμός.
Φυσικά, όπως γίνεται πάντα, όλες οι παραπάνω επεμβάσεις συνοδεύονται από την άναρχη διάνοιξη δρόμων και αποστραγγιστικών καναλιών, αλλά και την εκδήλωση πυρκαγιών στους καλαμιώνες και τη θαμνώδη βλάστηση. Συνέπεια όλων αυτών είναι η μείωση της υγροτοπικής έκτασης, η αύξηση της αλατότητας, η υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων και η υποβάθμιση της χλωρίδας. Οι συνέπειες στους πληθυσμούς των προστατευόμενων ειδών είναι επίσης φανερές. Μείωση των ιχυοαποθεμάτων, μείωση των πληθυσμών της διαχειμάζουσας ορνιθοπανίδας κατά 50% από τη δεκαετία του ’70 και κατά 90% όσον αφορά στα πτηνά που ζουν όλο το χρόνο στην περιοχή.
Υπάρχουν περιθώρια
Αυτά και μόνο τα στοιχεία θα ήταν αρκετά για να μετονομάσουμε το Δέλτα σε πάρκο αυθαιρεσίας. Ομως, ούτε αυτός ο χαρακτηρισμός ερμηνεύει πλήρως τη συνέπεια με την οποία… αδιαφορούμε δεκαετίες τώρα για την προστασία των υγροβιότοπων της χώρας. O τίτλος του σχετικού ενημερωτικού φυλλαδίου της WWF είναι χαρακτηριστικός: «Οι ελληνικές περιοχές Ραμσάρ, η παρωδία της προστασίας – διατήρησης». Οπως τονίζει μιλώντας στην «K» ο διευθυντής της οργάνωσης κ. Δημήτρης Καραβέλας, ακόμα και αν η περιβαλλοντική πολιτική μας «γλιτώσει» τον διασυρμό στην Καμπάλα, η κατάσταση στους υγροβιότοπους δεν θα αλλάξει. «Το παράδειγμα της λίμνης Κορώνειας είναι λίγο-πολύ γνωστό, αλλά δεν χρειάζεται να καταρρεύσει ένα οικοσύστημα για να αρχίσουμε να μιλάμε γι’ αυτό. Το Δέλτα του Εβρου έχει ακόμα περιθώρια βελτίωσης και αυτός είναι ένας καλός λόγος να το προστατεύσουμε, όσο είναι ακόμα καιρός».
Η Συνθήκη Ραμσάρ και η Ελλάδα
Η Συνθήκη Ραμσάρ προέκυψε από την αναγνώριση της σημασίας των υγροβιότοπων ως περιοχών που συντηρούν τη βιοποικιλότητα των πτηνών. Επικυρώθηκε το 1975, χρονιά που την υιοθέτησε και η Ελλάδα, αλλά από τότε έχει διευρύνει το πεδίο δράσης της και πλέον αφορά τη συνετή χρήση και διαχείριση ολόκληρου του υγροβιότοπου. Ο πραγματικός τίτλος της είναι «The Convention on Wetlands of International Importance especially as Waterfowl Habitat» αλλά ονομάζεται Συνθήκη Ραμσάρ από το όνομα της πόλης του Ιράν, όπου έγινε η πρώτη συνάντηση το 1971. Σήμερα, η Ραμσάρ, στην οποία έχουν ενταχθεί 147 κράτη, καλύπτει εκτάσεις 1.300.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων.
Οι ελληνικοί υγρότοποι που προστατεύονται από τη Συνθήκη Ραμσάρ είναι οι Λίμνες Κερκίνη, Κορώνεια και Βόλβη, η μικρή Πρέσπα, και η Λίμνη Βιστωνίδα μαζί με τη λίμνη Ισμαρίδα και τις λιμνοθάλασσες της Ροδόπης και του Πόρτο Λάγος, τα Δέλτα των ποταμών Νέστου, Εβρου, Αλιάκμονα μαζί με του Λουδία και του Αξιού, η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, η Λιμνοθάλασσα του Κοτυχίου και ο Αμβρακικός κόλπος. Και οι 10 ελληνικές περιοχές βρίσκονται από το 1990 στην Λίστα Μοντρέ της Ραμσάρ ως περιοχές που χρήζουν προστασίας γιατί υποβαθμίζονται συνεχώς. Στη σύσκεψη του 1999, χωρίς σοβαρές αποδείξεις, αποφασίστηκε ότι οι υδρότοποι στο Δέλτα του Εβρου, στη λίμνη Κερκίνη και τη Μικρή Πρέσπα θα διαγράφονταν από τη Λίστα Μοντρέ, όπως και έγινε. Αυτό που δεν έγινε ποτέ ήταν η εφαρμογή ενός μοντέλου διαχείρισης που θα προστάτευε πραγματικά τους ταλαιπωρημένους υγροβιότοπους.
Το κύρος της Ραμσάρ πηγάζει κυρίως από το γεγονός ότι είναι η πρώτη διεθνής συνθήκη που έγινε για την προστασία και την ορθή χρήση των φυσικών οικοσυστημάτων και όχι από την εκτελεστική ισχύ της. Με λίγα λόγια η Ελλάδα δεν έχει να φοβηθεί κανένα δικαστήριο ούτε και κάποιο πρόστιμο…
