Σε λίγες μέρες πρόκειται να κατατεθεί στη Βουλή ένα νέο νομοσχέδιο της κυβέρνησης για θέματα μεταναστευτικής πολιτικής. Αυτή η νέα νομοθετική ρύθμιση δίνει τη δυνατότητα επανεξέτασης της στάσης της πολιτείας απέναντι στους ανήλικους μετανάστες που έρχονται στη χώρα μας χωρίς συνοδεία οικείων τους.
Ο Συνήγορος του Πολίτη, που από τις αρχές του 2003 λειτουργεί και ως Συνήγορος του Παιδιού, αφού μελέτησε τις παρατηρήσεις του από υποθέσεις που εξέτασε μέχρι σήμερα, από αυτοψίες σε χώρους κράτησης και από στοιχεία που συγκέντρωσε από τις αρμόδιες υπηρεσίες, υπέβαλε στο αρμόδιο υπουργείο τις προτάσεις του.
Ως ενήλικες απέναντι στον νόμο
Η μεταναστευτική νομοθεσία μέχρι σήμερα περιλαμβάνει ελάχιστες ειδικές ρυθμίσεις για τα παιδιά που έχουν εισέλθει στη χώρα χωρίς τούς κατά νόμο ασκούντες την επιμέλειά τους. Πλην των παιδιών που χαρακτηρίζονται από τις δικαστικές αρχές ως θύματα παράνομης διακίνησης και εκμετάλλευσης, για τα οποία ειδικός νόμος (3064/2002) προβλέπει την προστασία τους, οι υπόλοιποι ανήλικοι, αντιμετωπίζονται κατά βάση από τον νόμο ως ενήλικες: συλλαμβάνονται, κρατούνται και απελαύνονται εφόσον έχουν εισέλθει στη χώρα παράνομα. Εξαίρεση στον κανόνα αποτελούν τα παιδιά για τα οποία ο αρμόδιος εισαγγελέας ανηλίκων αποφασίζει την είσοδό τους σε κάποιο ίδρυμα. H εισαγγελική αρχή ωστόσο δεν ενημερώνεται σε κάθε περίπτωση ασυνόδευτου ανηλίκου που συλλαμβάνεται από την αστυνομία, ενώ τα υπάρχοντα ιδρύματα δεν διαθέτουν ούτε το κατάλληλο προσωπικό ούτε τα εργαλεία για την υποστήριξή τους.
Στη γνώση του Συνηγόρου του Πολίτη έχουν έρθει πολλά περιστατικά ασυνόδευτων ανηλίκων, είτε πάνω από 15 χρόνων, που εργάζονταν παράνομα σε διάφορες θέσεις εργασίας με σκληρές συνθήκες και ανεξέλεγκτα ωράρια είτε μικρότερης ηλικίας που επαιτούσαν, εργάζονταν ή δραστηριοποιούνταν σε παράνομες δραστηριότητες, πολλές φορές υπό την επίβλεψη εκμεταλλευτών που δεν έγινε δυνατό να εντοπισθούν, και οι οποίοι αφού συνελήφθησαν από την αστυνομία, κρατήθηκαν, χωρίς ενημέρωση και νομική συμπαράσταση, σε συνθήκες μάλιστα που δεν ταιριάζουν καθόλου με τις ανάγκες της ηλικίας τους, και στη συνέχεια απελάθηκαν.
Φιλοξενία αντί φυλακής
Οι διεθνείς δεσμεύσεις της ελληνικής πολιτείας, κατ’ εξοχήν μάλιστα αυτές που πηγάζουν από τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, απαιτούν μια διαφορετική αντιμετώπιση των ανηλίκων που βρίσκονται μακριά από την επιμέλεια των δικών τους και των οποίων τα δικαιώματα κινδυνεύουν ή παραβιάζονται στην πράξη. O εντοπισμός των ασυνόδευτων ανηλίκων στη χώρα μας πρέπει να συνοδεύεται από ένα οργανωμένο σύστημα ταυτοποίησης και διερεύνησης αν τα παιδιά αυτά έχουν αποτελέσει θύματα εκμετάλλευσης ή παράνομης διακίνησης. H κράτησή τους για λόγους παράνομης εισόδου στη χώρα πρέπει να καταργηθεί ως μέτρο και να αντικατασταθεί από την προστατευτική τους φύλαξη σε κατάλληλους χώρους. Οταν κρίνεται εφικτό και σκόπιμο να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, αυτό να γίνεται με τη συνεργασία των κοινωνικών υπηρεσιών των δύο χωρών. Μέχρι να πραγματοποιηθεί ο επαναπατρισμός τους, αλλά και όταν αυτός κρίνεται ανέφικτος ή άσκοπος, να υπάρχουν κατάλληλοι χώροι φιλοξενίας και να τους παρέχεται στήριξη και δυνατότητα συμμετοχής στην εκπαίδευση και την κοινωνική ζωή.
Είναι καιρός ως κοινωνία και πολιτεία να μεταβάλλουμε τη στάση μας απέναντι στους ασυνόδευτους ανήλικους μετανάστες. Αντί της απλής έκφρασης οίκτου, να προχωρήσουμε σε μέτρα στήριξης. Να βελτιώσουμε τις νομοθετικές προβλέψεις για την αντιμετώπισή τους, ιδίως αυτές που αφορούν την κράτηση και απέλασή τους και να εκσυγχρονίσουμε το σύστημα πρόνοιας και φροντίδας τους, αναλαμβάνοντας τις ευθύνες που μας αναλογούν ως χώρα που τους φιλοξενεί. Γιατί στην πραγματικότητα δεν πρόκειται παρά για παιδιά – θύματα, που κλήθηκαν βίαια να μεγαλώσουν πριν από την ώρα τους.
*Ο Γιώργος Μόσχος είναι βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για τα Δικαιώματα του Παιδιού.
