Στη συνοικία Κασσά της Δαμασκού, οι χριστιανοί στόλισαν ήδη, ενόψει των εορτών, το χριστουγεννιάτικο δέντρο τους. Σε έναν άλλο κοντινό χριστιανικό «μαχαλά», τον Ντοελά, ο κατεστραμμένος από την τρομοκρατική επίθεση των τζιχαντιστών στις 22 Ιουνίου –με είκοσι νεκρούς και πενήντα τραυματίες, η «11η Σεπτεμβρίου του χριστιανισμού της Μέσης Ανατολής», όπως συνηθίζεται να λέγεται– χριστιανικός ναός του Προφήτη Ηλία, υπενθυμίζει στους εκεί χριστιανούς πόσο ευάλωτοι εξακολουθούν να είναι στη μετά Ασαντ εποχή.
Στις δύο αυτές εικόνες ίσως αποτυπώνεται το συνεχιζόμενο δράμα του χριστιανικού στοιχείου στη Συρία του μεταβατικού προέδρου Αχμεντ αλ Σάρα (Τζολάνι). «Η κατάσταση στο θέμα της ασφάλειας έχει βελτιωθεί, αλλά φόβος δεν μπορώ να πω ότι δεν υπάρχει· δόξα τω Θεώ όμως η ζωή επανέρχεται σιγά σιγά σε κανονικούς ρυθμούς», μας λέει η κ. Μαρία Αθηνά Στεφάνου, μιλώντας από τη Δαμασκό, περιγράφοντας την άσκηση των λατρευτικών καθηκόντων των χριστιανών.
Ασφάλεια – «Η κατάσταση στο θέμα της ασφάλειας έχει βελτιωθεί, αλλά φόβος δεν μπορώ να πω ότι δεν υπάρχει· δόξα τω Θεώ όμως η ζωή επανέρχεται σιγά σιγά σε κανονικούς ρυθμούς», λέει η κ. Μαρία Αθηνά Στεφάνου από τη Δαμασκό.
«Ετοιμαζόμαστε για τα Χριστούγεννα. Τα καταστήματα έχουν γεμίσει με χριστουγεννιάτικα αξεσουάρ, λαμπιόνια, Αη Βασίληδες κ.λπ. Επισκευάζουμε με γρήγορους ρυθμούς τον βομβαρδισμένο ναό· τώρα τον βάφουν, θα βάλουμε και τις εικόνες, για να προλάβουμε να κάνουμε και εκεί Θεία Λειτουργία τα Χριστούγεννα. Οι εκκλησίες μας είναι γεμάτες κόσμο· γίνονται λειτουργίες κάθε Κυριακή αλλά και την Παρασκευή. Μετά και την τρομοκρατική επίθεση στον ναό, τα “παλικάρια” του κάθε μαχαλά φρουρούν μέρα-νύχτα τις εκκλησίες, ελέγχουν ποιος μπαίνει και βγαίνει και ποιος πλησιάζει. Κυκλοφορούμε ελεύθερα και άφοβα ως χριστιανοί. Πριν από μια εβδομάδα οργανώσαμε προσκύνημα στο μεγάλο ορθόδοξο χριστιανικό μοναστήρι γυναικών της Σαϊτάνγια, μισή ώρα από τη Δαμασκό».
Διπλωματικές και εκκλησιαστικές πηγές στη Δαμασκό, στην Αθήνα και στο Φανάρι, με τις οποίες συνομίλησε η «Κ», περιέγραψαν ως «γενικά καλές» τις συνθήκες για τους χριστιανούς στη νέα πραγματικότητα. Οπως το έθεσε μία εξ αυτών, που βιώνει εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις: «Υπήρχε στην αρχή μια έντονη καχυποψία εκατέρωθεν και τα πράγματα ήταν τεντωμένα. Σιγά σιγά όμως οι δύο πλευρές ήρθαν κοντά και πλέον διαμορφώνονται καλύτερες συνθήκες».
Καθοριστική για τη βελτίωση της κατάστασης υπήρξε η αποκατάσταση σχέσεων μεταξύ του ορθόδοξου Πατριάρχη Αντιοχείας Ιωάννη και του προέδρου Αλ Σάρα. Με την εκδίωξη του Ασαντ από τον ανανήψαντα τζιχαντιστή, οι δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ κυβερνώντων και χριστιανών διακόπηκαν, καθώς για το νέο καθεστώς οι χριστιανοί ήταν οι συνεργάτες του ανατραπέντος δικτάτορα και ο ηγέτης τους περίπου πράκτοράς του.
Ο Αλ Σάρα αρνιόταν να δεχθεί στο προεδρικό μέγαρο τον Πατριάρχη, ο οποίος, φοβούμενος τη σύλληψη ή και τη δολοφονία του, τον πρώτο δύσκολο καιρό αναγκάστηκε να περιορίσει στο ελάχιστο την παραμονή του στη Δαμασκό και να πηγαινοέρχεται στον Λίβανο.
Οι «μουσάτοι απ’ το βουνό»
Αν και ο ίδιος, από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε τις τύχες της Συρίας, διακήρυξε πως δεν θα διωχθεί κανείς για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, δεν έδειξε να τον υπακούουν όλοι οι «μουσάτοι από το βουνό», όπως αποκαλούνταν οι ομάδες των ένοπλων φανατικών ισλαμιστών πρώην συντρόφων του, που μέσα στο χάος που ακολούθησε επιδίδονταν σε βιαιότητες εναντίον χριστιανών και καταστροφές εκκλησιών και μοναστηριών.
«Και να ήθελε να πατάξει την τρομοκρατία και να επιβάλει τάξη στο χάος που ο ίδιος προκάλεσε, δεν είχε τους μηχανισμούς – τον στρατό και την αστυνομία δηλαδή. Οι χριστιανοί, από την πλευρά τους, δεν είχαν όπλα και πολιτοφυλακές για να αμυνθούν, ούτε υψηλούς προστάτες, όπως οι Δρούζοι είχαν το Ισραήλ και οι Αλεβίτες τους Ρώσους – παρά μόνο την προσευχή και την προσδοκία των πιέσεων της παγκόσμιας χριστιανικής κοινότητας, που όμως έδειχναν αδύναμες και αναποτελεσματικές».
Η πολύνεκρη τρομοκρατική επίθεση στον ορθόδοξο χριστιανικό ναό του Προφήτη Ηλία στη Δαμασκό τον περασμένο Ιούνιο, ωστόσο, προκάλεσε οργή στη διεθνή κοινότητα και έδρασε ως καταλύτης για την προσέγγιση των δύο πλευρών. Το μήνυμα των χριστιανών της Συρίας προς το νέο καθεστώς εστάλη διά στόματος Πατριάρχη στην κηδεία των θυμάτων και ήταν: «Εως εδώ».
Προσέγγιση – Η συνάντηση του προέδρου Αλ Σάρα με τον Πατριάρχη Αντιοχείας Ιωάννη στην πατριαρχική κατοικία, έγινε σε εξόχως θερμό κλίμα, κάτι που σύμφωνα με εκκλησιαστικές πηγές, «οπωσδήποτε είχε αντανάκλαση και στον κόσμο των πιστών».
Κατόπιν αυτού, και προκειμένου να μην πληγεί περαιτέρω η εικόνα της ειρηνικής και πολυπολιτισμικής Συρίας που επιχειρούσε να προβάλει ο πρόεδρος Σάρα, κάνοντας το πρώτο βήμα, έστειλε στις αρχές Αυγούστου στον Πατριάρχη τον γενικό γραμματέα της Προεδρίας και αδελφό του. Ακολούθησε, στις 26 Αυγούστου, επίσκεψη του ηγέτη των ορθοδόξων στο προεδρικό μέγαρο και οι πάγοι άρχισαν να λιώνουν. Στις 25 Σεπτεμβρίου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης συναντήθηκε στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, με τον Αλ Σάρα και του έθεσε, μεταξύ άλλων, το ζήτημα της προστασίας των χριστιανικών κοινοτήτων πίσω στη χώρα του.
Επιστρέφοντας στη Δαμασκό, ο Σάρα επισκέφθηκε στις 26 Οκτωβρίου τον κ. Ιωάννη στην πατριαρχική κατοικία, αφού νωρίτερα είχε μεταβεί στον Ιερό Πατριαρχικό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Παλαιά Πόλη της Δαμασκού.
Ανθρωπος που παρευρέθη στη συνάντηση περιέγραψε το κλίμα μεταξύ των δύο ανδρών ως εξόχως θερμό, τονίζοντας ότι «αυτό οπωσδήποτε είχε αντανάκλαση και στον κόσμο των πιστών».
«Το πιο σημαντικό είναι ότι δημιουργήθηκε πλέον θεσμική επαφή, γιατί χωρίς αυτή θα υπήρχε πρόβλημα», τόνισε εκκλησιαστική πηγή. Με βάση τους υπάρχοντες υπολογισμούς, περί τους 300.000 χριστιανούς όλων των δογμάτων έχουν απομείνει μετά τον πόλεμο στη Συρία, με την πλειοψηφία τους να είναι ορθόδοξοι.
