Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με τον Χάρτη του διεθνούς Οργανισμού, φέρει την κύρια ευθύνη για τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας και όλα τα κράτη-μέλη υποχρεούνται να συμμορφώνονται με τις αποφάσεις του. Μπορεί στη σύγχρονη διεθνή πραγματικότητα να είναι κυρίαρχη η αίσθηση ότι συχνά επικρατεί το δίκαιο του ισχυρού και ότι υποβαθμίζονται ο ρόλος και η παρεμβατικότητα των Ηνωμένων Εθνών, ωστόσο είναι κοινός τόπος ότι η λειτουργία του Συμβουλίου Ασφαλείας παραμένει σημαντική, καθώς εκεί μπορούν να συζητηθούν όλα τα κρίσιμα ζητήματα, να αναζητηθεί κοινός τόπος και να γίνουν προσπάθειες για υπέρβαση μεγάλων κρίσεων.
Η εκλογή της Ελλάδας σε θέση μη μόνιμου μέλους για την τρέχουσα διετία γίνεται σε μια εξαιρετική κρίσιμη συγκυρία. Η έναρξη της θητείας, στις αρχές του έτους, συνέπεσε με μια σειρά από μεγάλες αλλαγές στη διεθνή πολιτική σκηνή, που προοιωνίζονται το τέλος του κόσμου όπως τον γνωρίζουμε τις τελευταίες δεκαετίες και διαμορφώνουν ένα περιβάλλον μεγάλων προκλήσεων.
Το νέο τοπίο στη διεθνή σκηνή
Του Σωτήρη Ντάλη
Σε έναν κόσμο συγκρουσιακής πολυμέρειας, ο πόλεμος που προκάλεσε η Ρωσία αποτέλεσε «δώρο» για τους γεωπολιτικούς αντιπάλους των ΗΠΑ και της Ευρώπης και ταρακούνησε τη συνοχή του δυτικού κόσμου.
Οταν η Ρωσία εισέβαλε πριν από τρία χρόνια στην Ουκρανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες έσπευσαν σε βοήθεια, γιατί τότε ίσχυε αυτό που έλεγε ο πρόεδρος Μπάιντεν, πως «η αμερικανική ηγεσία είναι αυτή που διασφαλίζει τη συνοχή στον κόσμο, γιατί οι συμμαχίες μας είναι αυτές που κρατούν εμάς, τις ΗΠΑ, ασφαλείς».
Σήμερα, τρία χρόνια αργότερα, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ ξαναγράφει την ιστορία της εισβολής με μια γεωπολιτική στροφή που ανοίγει τον δρόμο στον αναθεωρητισμό.
Δυτικές δημοκρατίες, όπως η δική μας, που είχαν συνηθίσει να μιλούν για διεθνή νομιμότητα και στάση αρχών, σήμερα βρίσκονται μπροστά σε μια μεγάλη πολιτική αλλαγή στις ΗΠΑ που ίσως υπονομεύσει την πολιτική και οικονομική κυριαρχία της Δύσης.
Η νέα τάξη πραγμάτων, αυτό το «σχίσμα» της Δύσης, ήταν θέμα χρόνου να καταγραφεί και στη λειτουργία του ΟΗΕ. Αποτυπώθηκε στις ψηφοφορίες της Δευτέρας στη Γενική Συνέλευση (Γ.Σ.) και στο Συμβούλιο Ασφαλείας (Σ.Α.) του ΟΗΕ για το Ουκρανικό.
Σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη γεωπολιτική συγκυρία, η Ελλάδα θα έχει την «τύχη» να βιώσει τις τεκτονικές αλλαγές ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Αν και τα ψηφίσματα της Δευτέρας δεν θα έχουν ουσιαστικό αντίκτυπο στον πόλεμο της Ουκρανίας, αντανακλούν (κυρίως αυτό της Γ.Σ.) το κλίμα της διεθνούς κοινότητας για τον πόλεμο. Το Σ.Α. έχει ιστορική ευθύνη για τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας και προκαλεί ανησυχία ότι στο ψήφισμα δεν υπήρξαν αναφορές στο διεθνές δίκαιο, στον Χάρτη του ΟΗΕ, σε άμεσο τερματισμό της σύγκρουσης και σε μια δίκαιη, διαρκή και συνολική ειρήνη.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία υπήρξε καθαρή παραβίαση του Χάρτη του ΟΗΕ και του διεθνούς δικαίου και μια ενέργεια που υπονόμευσε τα θεμέλια της διεθνούς τάξης. Οι ΗΠΑ όμως έφεραν στο Σ.Α. σχέδιο ψηφίσματος που δεν το αποτύπωνε.
Σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη γεωπολιτική συγκυρία, η Ελλάδα θα έχει την «τύχη» να βιώσει τις τεκτονικές αλλαγές ως μη μόνιμο μέλος του Σ.Α. και θα επιχειρήσει τα δύο επόμενα χρόνια να καταθέσει το δικό της αποτύπωμα στη συζήτηση για την παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφαλείας.
Σε αυτό το νέο τοπίο που έχουμε στη διεθνή σκηνή, όπου δεν μπορούμε πια να μιλάμε για Δύση, η Ευρωπαϊκή Ενωση οφείλει να αναβαθμίσει τον ρόλο της και τον λόγο της σε όλα τα επίπεδα ενός δύσκολα προβλέψιμου διεθνούς περιβάλλοντος. Και η Ελλάδα μπορεί να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση με τη συμμετοχή της στο Σ.Α. του ΟΗΕ.
* Ο κ. Σωτήρης Ντάλης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, πρόεδρος Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Η δύσκολη εξίσωση
Της Ινώς Αφεντούλη
Η συμμετοχή της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας ως μη μόνιμο μέλος (2025-2026) ήταν μια ορθή επιδίωξη της ελληνικής διπλωματίας, καθώς εξασφαλίζει μια πιο ενεργή εμπλοκή στα μείζονα ζητήματα που ο οργανισμός καλείται να αντιμετωπίσει, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα και την προώθηση των θεμάτων με εθνικό ενδιαφέρον. Θα κριθεί, βεβαίως, στο τέλος της θητείας εάν αυτός ο στόχος επετεύχθη.
Πέραν των διακηρύξεων, ωστόσο, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών είναι ένα πολύ σύνθετο πεδίο άσκησης διπλωματίας λόγω του μεγάλου αριθμού μελών (193) και των αντικρουόμενων συμφερόντων τους. Η πρόσφατη συνεδρίαση για την Ουκρανία και τα αποτελέσματα των ψηφοφοριών το αποδεικνύουν.
Δύο ψηφίσματα, ένα ευρωπαϊκό και ένα αμερικανικό, με διαφορετική στόχευση: το πρώτο την καταδίκη της Ρωσίας, το δεύτερο τον τερματισμό του πολέμου. Η Ελλάδα υποστήριξε το ευρωπαϊκό ψήφισμα, που πέρασε με 93 ψήφους, 65 αποχές και αρνητική ψήφο των ΗΠΑ, της Ρωσίας, της Βόρειας Κορέας, της Λευκορωσίας, του Ισραήλ, της Ουγγαρίας και άλλων 12 χωρών, κυρίως αφρικανικών. Θα πρέπει να αναμένουμε ότι και μελλοντικά ψηφίσματα θα αναδείξουν αυτό το ρήγμα μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ, που επιταχύνουν την προσέγγισή τους με τη Ρωσία.
Η ελληνική εξωτερική πολιτική παραδοσιακά στηρίζεται περισσότερο στην Ουάσιγκτον για τη διασφάλιση μιας ισορροπίας με την Τουρκία, παραμένοντας ταυτόχρονα πολύ συνεπές μέλος της Ε.Ε. Με την ανατροπή των ισορροπιών μεταξύ των δύο πλευρών του Ατλαντικού, η εξίσωση που θα έχει να επιλύσει γίνεται πολύ πιο δύσκολη. Πλήρης ταύτιση με την Ε.Ε. μπορεί να τη φέρει σε δυσχερή θέση με τη νέα αμερικανική κυβέρνηση.
Επιπλέον, οι ΗΠΑ και ειδικά οι Ρεπουμπλικανοί δεν έχουν ιδιαίτερη προτίμηση στον ΟΗΕ. Αλλά εάν η στρατηγική επιλογή τους να αναπτύξουν μια προνομιακή σχέση με τη Ρωσία το επιβάλλει, θα χρησιμοποιήσουν και αυτό το φόρουμ. Τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, και η Ελλάδα μεταξύ αυτών, θα κληθούν λοιπόν να χειριστούν πολλές κρίσεις. Και θα πρέπει να πάρουν θέση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Θα μπορούσε να αξιοποιηθεί η συμμετοχή στο Συμβούλιο Ασφαλείας για την ανάπτυξη περισσότερων δράσεων δημόσιας διπλωματίας. Εναν τομέα όπου η χώρα μας θα μπορούσε να πετύχει καλύτερες επιδόσεις στη δεδομένη συγκυρία. Πολύ περισσότερο που ο καλός μας γείτονας προσεγγίζει αυτή τη διάσταση άσκησης πολιτικής με όλα τα σύγχρονα εργαλεία.
Στην ιστοσελίδα του υπουργείου Εξωτερικών οι προτεραιότητες για τη διετή θητεία ορίζονται ως τρία Δ – Διάλογος, Διπλωματία, Δημοκρατία. H Τουρκία την ίδια περίοδο διεξάγει επικοινωνιακή εκστρατεία για τη μεταρρύθμιση των Ηνωμένων Εθνών, με συναντήσεις σε είκοσι χώρες, περιλαμβανομένης και της Αθήνας.
* Η κ. Ινώ Αφεντούλη είναι εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
