Πριν από λίγες ημέρες, ένα στέλεχος της παγκοσμίου φήμης εταιρείας Palantir, γνωστής για το λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης που αναπτύσσει για στρατιωτικές χρήσεις, ο Λούις Μόσλεϊ, ανέφερε σε συνέντευξή του στο Bloomberg News ότι στο ουκρανικό πεδίο μάχης γίνονται «σημαντικά άλματα» στην ανάπτυξη της στρατιωτικής τεχνολογίας «κάθε έξι με οκτώ εβδομάδες». Μοναδική γνωστή ιστορική αναλογία τόσο ραγδαία αναπτυσσόμενης καινοτομίας στην τεχνολογία είναι εκείνη της ανάπτυξης των ραντάρ κατά τη διάρκεια των αεροπορικών επιδρομών των Συμμάχων στη Γερμανία, στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο πόλεμος υπήρξε διαχρονικά εργαστήριο επιτάχυνσης των τεχνολογιών, και τα κράτη συνολικά που είχαν μείνει πίσω σε αυτό τον τομέα, περιλαμβανομένης της Ελλάδας, τρέχουν να καλύψουν το χαμένο έδαφος. Στην περίπτωση της Ελλάδας, φυσικά, αυτές οι συζητήσεις γίνονταν κατά κανόνα κάπως εσωτερικά, εντός του στρατεύματος, ωστόσο τους τελευταίους 11 μήνες τον ρόλο της σύνδεσης της καινοτομίας και των αναγκών των Ενόπλων Δυνάμεων έχει αναλάβει η ομάδα του Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ).
Πρόσκληση σε startup – «Πολλά παιδιά που έχουν ιδρύσει μια startup, για παράδειγμα στη Γερμανία, θα τα ενδιέφερε να μοιράσουν τη δραστηριότητα και να μεταφέρουν στην Ελλάδα κάποιο εργαστήριο», τονίζει ο Παντελής Τζωρτζάκης, διευθύνων σύμβουλος του ΕΛΚΑΚ.
Με έδρα στην Καλλιθέα, η ομάδα του ΕΛΚΑΚ έχει ένα προφίλ το οποίο θυμίζει τις ανάλογες πολύ παλαιότερες δομές κρατών όπως το Ισραήλ, το Ηνωμένο Βασίλειο ή η Γαλλία (για να μη γίνει αναφορά στις πολύ μεγάλες δομές κρατών όπως οι ΗΠΑ). Δύο «παλιοί», ένας που προέρχεται από τον «τελικό χρήστη» της καινοτομίας, δηλαδή τις Ενοπλες Δυνάμεις, και άλλος από την αγορά και τις τηλεπικοινωνίες, έχουν την ευθύνη να «τρέξουν» τις διαδικασίες. Ο πρώην αρχηγός Στόλου Παναγιώτης Λυμπέρης ως πρόεδρος και ο Παντελής Τζωρτζάκης ως διευθύνων σύμβουλος είναι αυτοί οι άνθρωποι και από κάτω τους αρθρώνεται ένα οικοσύστημα νέων ανθρώπων, πολλοί από τους οποίους άφησαν καλές δουλειές στο εξωτερικό για να βοηθήσουν την ελληνική προσπάθεια.
Brain gain
Αλλωστε, ένας από τους διακηρυγμένους στόχους όχι μόνο των ανθρώπων του ΕΛΚΑΚ, αλλά συνολικότερα της κυβέρνησης είναι –αν όχι η επιστροφή– τουλάχιστον η συνεργασία με τους Ελληνες που διαπρέπουν στο εξωτερικό. Πριν από λίγες ημέρες, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης υποδέχθηκε στο Μέγαρο Μαξίμου εταιρείες διττής χρήσης, που είναι ικανές να συνεισφέρουν στην αμυντική καινοτομία. Ενώ στις αρχές της εβδομάδας που πέρασε ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Νίκος Δένδιας ταξίδεψε έως την Καλιφόρνια, όπου στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ συναντήθηκε με Ελληνοαμερικανούς που καινοτομούν, τόσο σε ακαδημαϊκό όσο και σε επιχειρηματικό επίπεδο.
Λιγότερο ορατές είναι, εκ των πραγμάτων, οι επαφές του κ. Τζωρτζάκη, ο οποίος βρίσκεται συχνά στις ΗΠΑ καθώς και σε άλλα μέρη του κόσμου γι’ αυτό τον σκοπό. Οπως ο ίδιος υπογραμμίζει, κάποιες φορές τα εμπόδια που θέτει η γραφειοκρατία καθιστούν τη συνεργασία με τους Ελληνες του εξωτερικού δύσκολη, αλλά η διάθεσή τους να βοηθήσουν είναι εκείνο που μετράει και, τελικά, δίνει τις όποιες λύσεις. «Πολλά παιδιά που έχουν ιδρύσει μία startup, για παράδειγμα στη Γερμανία, θα τα ενδιέφερε να μοιράσουν τη δραστηριότητα και να μεταφέρουν στην Ελλάδα κάποιο εργαστήριο. Ενδιαφέρον υπάρχει, και όσο πιο πολύ δημιουργούνται οι συνθήκες τόσο περισσότερο υπάρχει η πιθανότητα να μεταφέρουν δραστηριότητα στην Ελλάδα», τονίζει ο κ. Τζωρτζάκης.
Παρά το γεγονός ότι το ΕΛΚΑΚ βρίσκεται σε λειτουργία μόλις από τον περασμένο Ιανουάριο, έχουν γίνει αρκετά βήματα με κύριο το περίφημο drone (για την ακρίβεια περιφερόμενο πυρομαχικό-loitering munition), το οποίο ανέπτυξε από κοινού με το Κέντρο Eρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας (ΚΕΤΑΚ) των Ενόπλων Δυνάμεων. Υπάρχουν όμως και βήματα τα οποία είναι λιγότερο ορατά, αλλά εξίσου ουσιαστικά. Oπως, για παράδειγμα, η εξεύρεση λύσεων που δεν είναι καινοτόμοι, αλλά λύνουν υπαρκτά προβλήματα για την υποστήριξη των ηλεκτρομηχανών του στόλου του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) ή τις ανάγκες επιτήρησης των στρατοπέδων του Στρατού Ξηράς ανά την επικράτεια. Επιπλέον, αναμένονται και τα αποτελέσματα της προκήρυξης για την προμήθεια μη επανδρωμένων αεροχημάτων (UAV) για τη μεταφορά υλικών, σε μεγάλη απόσταση.
Το δεύτερο δεκαήμερο του Νοεμβρίου, μεταξύ 10 και 14 του μηνός, το ΕΛΚΑΚ κατόρθωσε να επιτύχει την πρόσκληση σε εταιρείες που ισχυρίζονται ότι διαθέτουν προϊόντα υψηλής τεχνολογικής ωριμότητας και επιθυμούν να τα προωθήσουν προς τις Eνοπλες Δυνάμεις, ώστε να δοκιμαστούν σε μια κανονική στρατιωτική άσκηση, ενταγμένα σε σενάρια που είχαν δημιουργήσει οι επιτελείς του ΓΕΕΘΑ. Ο «Αίσιος Οιωνός» (από τον οποίο προέρχονται και οι φωτογραφίες του ρεπορτάζ) αποτέλεσε μια καλή ευκαιρία προκειμένου να δοκιμαστούν όλα αυτά τα μέσα.
Ασκηση high-tech – Προϊόντα υψηλής τεχνολογίας δοκιμάστηκαν σε συνθήκες στρατιωτικής άσκησης και σε σενάρια που είχαν δημιουργήσει οι επιτελείς του ΓΕΕΘΑ. Οι Ενοπλες Δυνάμεις αξιολόγησαν τις δυνατότητές τους ώστε,
εάν κριθεί σκόπιμο, να ενταχθούν στο ελληνικό οπλοστάσιο.
Βέβαια, θα πρέπει κάποιος να έχει κατά νουν ότι τελικά οι Ενοπλες Δυνάμεις μπορεί τελικά να κρίνουν ότι ούτε ένα από τα προϊόντα των εταιρειών που δοκιμάστηκαν δεν πληροί τις απαιτούμενες προδιαγραφές. Ή, στην καλύτερη περίπτωση, να προταθούν από τις Ενοπλες Δυνάμεις οι απαραίτητες προσαρμογές, ώστε τα συστήματα αυτά να εξελιχθούν και να αποτελέσουν κάποια στιγμή επιλογή. Το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα θα φανεί ποιοι «προκρίθηκαν» στην επόμενη φάση και ποιοι «κόπηκαν». Και, κυρίως, ποιες εταιρείες μπορεί να αποτελέσουν πεδίο περαιτέρω βελτίωσης και ανάπτυξης.
Τα υποδείγματα
Η δοκιμή των συστημάτων αυτών στο πεδίο μπορεί να λειτουργήσει και ως πόλος προσέλκυσης μικρών εταιρειών απ’ όλο τον κόσμο, και στην Αθήνα υπάρχει αυτός ο σχεδιασμός. Ο «Αίσιος Οιωνός» ήταν η πρώτη προσπάθεια, θα ακολουθήσουν και άλλες, και, φυσικά, στην Αθήνα επιθυμούν συστηματοποίηση αυτών των ασκήσεων. Υπάρχουν ήδη, πάντως, ανάλογου μεγέθους χώρες στην Ε.Ε., όπως η Πορτογαλία, που είναι αρκετά δυναμικές σε αυτό το πεδίο, ενώ παραδείγματα μπορούν να εξαχθούν και από τις πολύ καινοτόμους χώρες της Βαλτικής Θάλασσας, είτε μιλάμε για την Εσθονία είτε για τις σκανδιναβικές και ειδικότερα τη Φινλανδία (την εβδομάδα που πέρασε διοργανώθηκε στο Ελσίνκι η έκθεση Slush, ένα γεγονός κεντρικό για τις διάφορες «φυλές» του διεθνούς οικοσυστήματος των startups). Η Ελλάδα απέχει, βέβαια, από τη διοργάνωση του δικού της Slush, αλλά μπορεί να καλύψει κενά τα οποία υπάρχουν, όπως αυτό της δοκιμής των startups.
Σημαντικό έργο του ΕΛΚΑΚ είναι, επίσης, ο διαμεσολαβητικός ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει ανάμεσα στο ατελές ερευνητικό έργο, που μάλιστα πολύ συχνά έχει χρηματοδοτηθεί από την Ε.Ε. ή το ΝΑΤΟ, και στο τελικό προϊόν. Τα προηγούμενα χρόνια, πολλά ερευνητικά έργα τελικά ναυαγούσαν, καθώς είχαν λάβει χρηματοδότηση από αρμόδια αμυντικά ταμεία (EDF) ή αναπτυξιακά όπως το Horizon, αλλά λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος από τη χώρα-έδρα της εταιρείας ή της ερευνητικής ομάδας (π.χ. κάποιου πανεπιστημίου) αυτά έμεναν σε χαμηλή τεχνολογική ωριμότητα.
Είναι ενδεικτικό ότι η Ελλάδα στον EDF είναι πέμπτη χώρα, ενώ με βάση την υφιστάμενη βιομηχανία θα έπρεπε να είναι εικοστή. Στις χρηματοδοτήσεις του Horizon η Ελλάδα είναι δέκατη, ενώ θα έπρεπε να βρίσκεται στην 22η θέση. Σύμφωνα με τους ανθρώπους του ΕΛΚΑΚ αυτοί οι αριθμοί υποδηλώνουν ότι έχουμε τους ανθρώπους με τις δυνατότητες που χρειάζονται ώστε να επιτύχουν αυτές τις επιδόσεις, ωστόσο παραδοσιακά τους κατηγορούσαμε ότι κάνουν «έρευνα για την έρευνα». Η διαφορά, βεβαίως, ήταν ότι στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε., κυρίως τις μεγαλύτερες, υπήρχαν δομές καινοτομίας, οι αντίστοιχες του σημερινού ΕΛΚΑΚ, που μπορούσαν να βοηθήσουν όλους όσοι είχαν επενδύσει προσπάθεια και απέδωσαν ερευνητικά αποτελέσματα, να συνδεθούν κατ’ αρχάς με την αγορά και εν συνεχεία με τον τελικό χρήστη.
