Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει τον «Οδικό χάρτη 2030» για τη διατήρηση της ειρήνης και την ετοιμότητα της άμυνας, όπου για πρώτη φορά περιγράφεται λεπτομερώς το ευρωπαϊκό τείχος εναντίον μη επανδρωμένων αεροσκαφών (European drone wall), το οποίο αποτελεί ευρωπαϊκή προτεραιότητα.
Η Ευρώπη προσπαθεί να επανατοποθετηθεί και να προσαρμοστεί σε μια πρωτόγνωρη για τα δεδομένα της συνθήκη, δεδομένης της πρόθεσης της αμερικανικής ηγεσίας να αφήσει τους Ευρωπαίους να τακτοποιήσουν τα του οίκου τους, ακόμη και να υπερασπιστούν δυνάμεις εντός της Γηραιάς Ηπείρου, αλλά εκτός της ευρωπαϊκής οικογένειας, όπως η Ουκρανία, με αμφίθυμη τη συνδρομή της Ουάσιγκτον. Προφανώς, εξαιτίας αυτής, η Ρωσία (;) έχει την ευχέρεια να δοκιμάζει τα όρια των Ευρωπαίων, να τεστάρει την επιχειρησιακή τους ετοιμότητα, εξαπολύοντας επιθέσεις εις βάρος υποδομών, ενεργειακών σχεδίων, υποθαλάσσιων καλωδίων και αγωγών, εσχάτως δε και εναντίον αεροδρομίων, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια πτήσεων. Ο υβριδικός χαρακτήρας απειλών και υποθέσεων συνίσταται, μεταξύ άλλων, στην αδυναμία συλλογής αποδεικτικών στοιχείων ώστε να χρεωθεί η επίθεση σε συγκεκριμένο δρώντα ή δρώντες, με αποτέλεσμα αφενός να μην καθίσταται τόσο πειστική η απειλή για πολλούς Ευρωπαίους πολίτες, αφετέρου να μην είναι εύκολη η επιλογή αποφασιστικής απάντησης. Δεν μπορούμε, άλλωστε, να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο προβοκάτσιας, με στόχο τη δαιμονοποίηση συγκεκριμένου κράτους ή και κρατών.
Υπάρχει μια ακόμη σημαντική πτυχή, όπως εύστοχα σημείωσε σε πρόσφατη επικοινωνία μας υψηλόβαθμος αξιωματούχος του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, αυτή του οιονεί οικονομικού πολέμου. Γιατί όταν μια χώρα καλείται να απωθήσει ένα drone σχετικά μικρού κόστους παραγωγής με έναν πύραυλο πολλαπλάσιας αξίας, θυσιάζοντάς τον, τότε πρακτικά είναι σαν το μη επανδρωμένο αεροσκάφος να καταρρίπτει τον πύραυλο. Οταν η Πολωνία αναγκάστηκε να «σηκώσει» στον αέρα F-35 για να αντιμετωπίσουν drones με ξύλινη άτρακτο, φτιαγμένα από φελιζόλ, είναι προφανές ότι αυτή η κατάσταση είναι οικονομικά μη βιώσιμη. Η Ελλάδα, έχοντας να αντιμετωπίσει μια Τουρκία η οποία έχει αναπτύξει αξιοθαύμαστη τεχνογνωσία, παράγοντας και προμηθεύοντας σειρά κρατών, ανοίγοντας μάλιστα νέες αγορές αλλά και επιδιώκοντας συμπαραγωγές, αναπτύσσει το δικό της σύστημα άμυνας έναντι αυτής, μεγάλο μέρος του οποίου εντάσσεται στην «Ασπίδα του Αχιλλέα». Αποκαλυπτικό της σημασίας που δίδεται στα drones, όπως και της απειλής που συνιστούν, είναι το ότι από τις 14 ανακοινωθείσες προσκλήσεις του Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας, οι οκτώ αφορούν την ανάπτυξη μη επανδρωμένων συστημάτων ή την αντιμετώπισή τους. Οπως επίσης και τo σύστημα «Κένταυρος» της Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας για την αποτελεσματική εξουδετέρωση των μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων (UAV). Επομένως, το «κλειδί» δεν βρίσκεται μόνο στην έγκαιρη ανίχνευση, με την αξιοποίηση τεχνολογιών αιχμής, αλλά στην εξεύρεση των πλέον οικονομικά πρόσφορων τρόπων διαχείρισης ενός φαινομένου, το οποίο μόνο παροδικό δεν είναι.
Επιστρέφοντας στην ευρωπαϊκή πρωτοβουλία, στην ουσία αυτή προτίθεται να δημιουργήσει ένα κοινό δίκτυο, ώστε να ενισχύσει τις δυνατότητες κάθε κράτους-μέλους ξεχωριστά ή μέσω σχετικών συμπράξεων να καλυφθούν τα σημαντικά κενά. Δεν είναι ακόμη ξεκάθαρη η συμβολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κατά πόσο δηλαδή θα είναι σε ρόλο συντονιστικό ή αν αργότερα θα προκύψουν σε ένα άλλο επίπεδο κοινές επιχειρησιακές συνέργειες.
Σε κάθε περίπτωση, οι τελευταίες μαζικές επιθέσεις εις βάρος αεροδρομίων, που ανέστειλαν τη λειτουργία τους, όπως και οι κυβερνοεπιθέσεις σε συστήματα ελέγχου των επιβατών, που επίσης οδήγησαν σε ακυρώσεις και μεγάλες καθυστερήσεις πτήσεων, καταδεικνύουν το μέγεθος της απειλής και πώς αυτή μπορεί να επηρεάζει την καθημερινότητά μας. Μάλιστα, επειδή σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι καθόλου εύκολη η αναχαίτιση κοντά σε αεροδρόμια, αλλά είναι δυνατός ο κίνδυνος πρόκλησης δυστυχήματος και όχι μόνο αναστάτωσης, οφείλουν τα ευρωπαϊκά κράτη να προσαρμόσουν τη νομοθεσία τους και όπου απαιτείται να γίνει αναπροσαρμογή των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στους εμπλεκομένους με την ασφάλεια φορείς. Είναι εξαιρετικά αμφίβολο κατά πόσο μπορούν να υιοθετήσουν κοινούς κανόνες και τρόπους αντιμετώπισης, πολλώ δε μάλλον να ενοποιήσουν την εγχώρια νομοθεσία τους. Πάντως, το θετικό για τη χώρα μας είναι ότι αυτή η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία μοιάζει να «κουμπώνει» με τις επιχειρησιακές μας στοχεύσεις (και) σε σχέση με την Τουρκία.
* O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA), καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
