Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, από το Κιλελέρ, ξεσήκωνε τους αγρότες σαν άλλος Εμιλιάνο Ζαπάτα (ηγέτης της μεξικανικής επανάστασης, γιος κτηνοτρόφου) μέχρι το νικηφόρο ποσοστό της Ν.Δ. στους αγρότες στις τελευταίες εκλογές μεσολάβησαν δεκαετίες πελατειακής διαχείρισης κοινοτικών επιδοτήσεων σε γεωργούς, κτηνοτρόφους και ψαράδες.
Με το πρόστιμο των 415 εκατ. ευρώ στη χώρα μας από την Κομισιόν για το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ την περίοδο 2016-2023 άνοιξε το ντουλάπι με τους πιο φρέσκους σκελετούς εξαπάτησης της Ε.Ε. Το επιχείρημα ότι αυτά συμβαίνουν και αλλού είναι θλιβερό, δεδομένου ότι το σύνολο των προστίμων που καταλογίστηκαν σε άλλες 16 χώρες είναι 532 εκατ. ευρώ (απόφαση 2025/1147 της Ε.Ε.).
Κατά τον Γιώργο Μέργο, ομότιμο καθηγητή Οικονομικών στο ΕΚΠΑ, πρώην γ.γ. ΥΠΟΙΚ, «πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα των τελευταίων δεκαετιών στον αγροτικό τομέα, με βαθιές διαχρονικές ρίζες και συστημικά χαρακτηριστικά. Το πρόβλημα δεν περιορίζεται στις αγροτικές επιδοτήσεις, αλλά διατρέχει όλο το φάσμα των ευρωπαϊκών κονδυλίων», τονίζει. Ο ίδιος εξηγεί ότι ο ΟΠΕΚΕΠΕ διαχειριζόταν πάνω από 3 δισ. ευρώ ετησίως σε κοινοτικές ενισχύσεις, περίπου 1,5% του ΑΕΠ, όταν ο αγροτικός τομέας συμμετέχει στο ΑΕΠ της Ελλάδας κατά 3,8%. Δηλαδή το 40% του αγροτικού ΑΕΠ είναι επιδοτήσεις.
Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) έχει υποστεί δεκάδες μεταρρυθμίσεις από τότε που ξεκίνησε (1962), με την ελληνική περίπτωση να είναι εντελώς ιδιαίτερη από την αρχή. Στο τελευταίο βιβλίο του, «Ελλάδα 1953-2024: Χρόνος και Πολιτική Οικονομία» (εκδόσεις Πατάκη), ο ομότιμος καθηγητής Οικονομικών στο ΕΚΠΑ, πρώην υπουργός, Τάσος Γιαννίτσης, γράφει: «Οι εισροές κοινοτικών πόρων κατά κύριο λόγο αποτέλεσαν σημαντικό εργαλείο για τη σημαντική βελτίωση του εισοδήματος του αγροτικού πληθυσμού και γενικά του πληθυσμού στην περιφέρεια της χώρας. Παραβλέποντας τη διαφθορά που χαρακτήρισε την κατανομή σημαντικών τμημάτων των πόρων αυτών και την ανάπτυξη μιας νοοτροπίας εξαπάτησης της Ε.Ε., στην οποία υπήρχε σύμπραξη παραγωγών, εμπόρων και κράτους, η συμβολή τους στη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης στην ελληνική περιφέρεια ήταν σημαντική».
Γίνεται αλλιώς; Με διαφάνεια, δικαιοσύνη και ορθολογισμό; Χωρίς κόλπα; Ο Αθανάσιος Τσαυτάρης, ομότιμος καθηγητής Γενετικής στη Γεωπονική Σχολή του ΑΠΘ, πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (2012-2014), διαβεβαιώνει ότι γίνεται. Γιατί, όπως σημειώνει, χάρη στην ψηφιοποίηση, στους αυτοματισμούς και στις νέες τεχνολογίες οι παρατυπίες εντοπίζονται –ή μάλλον είναι δυνατό να εντοπιστούν– αμέσως: «Οταν δηλώνεις δέκα αγελάδες και η γαλακτοπαραγωγή είναι τέσσερα κιλά γάλα που αναλογούν σε μία αγελάδα, δεν είναι δύσκολο να διαπιστωθεί η απάτη».
«Οταν δηλώνεις δέκα αγελάδες και η γαλακτοπαραγωγή είναι τέσσερα κιλά γάλα που αναλογούν σε μία αγελάδα, δεν είναι δύσκολο να διαπιστωθεί η απάτη».
Ο ίδιος, αν και δεν είναι επαγγελματίας πολιτικός, κατάλαβε γρήγορα ότι λειτουργεί ένα πελατειακό σύστημα κάτω από τα ευρωπαϊκά ραντάρ και το αγνόησε πετυχαίνοντας να βραβευθεί η χώρα μας για την ορθή και πλήρη αξιοποίηση των κοινοτικών κονδυλίων το 2012. Αναγνωρίζει ότι η οργάνωση της εξαπάτησης σε μαζικό επίπεδο απαιτεί τεχνογνωσία και ελπίζει ότι οι νέοι αγρότες, που έχουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο, θα επενδύσουν στην ποιότητα και στην καινοτομία, αφήνοντας πίσω αναχρονιστικές πρακτικές.
Από το σκάνδαλο του γιουγκοσλαβικού καλαμποκιού που ελληνοποιήθηκε (1986) μέχρι το πακέτο Χατζηγάκη (κρατικές ενισχύσεις 435 εκατ. ευρώ στους αγρότες, 2008-2009) που κρίθηκε παράνομο από την Κομισιόν, η ελληνική αγροτική πολιτική χαρακτηρίζεται από ακραίο πελατειασμό που έχει διακυμάνσεις στην έκφρασή του, αλλά πάντα κινείται στην γκρίζα περιοχή της παραβίασης των κοινοτικών κανόνων για λόγους ψηφοθηρίας.
Πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, υπό τον όρο της ανωνυμίας, μιλάει για «μαφιόζικες ομάδες» με επικεφαλής διευθυντικά στελέχη υπουργείων και οργανισμών, οι οποίες συχνά λειτουργούν ερήμην της πολιτικής ηγεσίας, αλλά με την ανοχή της, και οι οποίες έχουν απευθείας επαφή με τοπικούς βουλευτές και αυτοδιοικητικούς παράγοντες, οι οποίοι λειτουργούν ως «ενδιάμεσοι». Θεωρεί ότι η σκιά της διαπλοκής απλώνεται και στο ευρωπαϊκό επίπεδο: «Ερχονται κονδύλια για αγορά τρακτέρ, αλλά προμηθευτής είναι, υποχρεωτικά, μια γερμανική βιομηχανία. Το έμαθα με τον δύσκολο τρόπο όταν βρήκα μια φθηνότερη επιλογή, η οποία απορρίφθηκε από το Μέγαρο Μαξίμου γιατί θα απορριπτόταν στις Βρυξέλλες».
Κατά την άποψή του, το «κλειδί» βρίσκεται στο ότι ο ψηφιακός έλεγχος γίνεται από ιδιωτικές εταιρείες συνεργαζόμενες με το Δημόσιο. Και θεωρεί αυτονόητη την ευθύνη πολιτικών προσώπων «είτε έκαναν τα στραβά μάτια είτε θέλησαν να κατευθύνουν το παιχνίδι».
Oσοι είναι ή δηλώνουν αγρότες ανέρχονται περίπου στις 500.000, με τον αριθμό τους να φθίνει σταθερά, όπως συμβαίνει σε ολόκληρο τον κόσμο. Εκλογικά πρόκειται για ένα ενδιαφέρον κοινό και αυτό αποδεικνύεται από τη φορολογική εύνοια που δείχνουν, διαχρονικά, οι κυβερνήσεις απέναντί τους. Σε ποσοστό πάνω από 90% όσοι δηλώνουν εισοδήματα από αγροτικές δραστηριότητες δεν ξεπερνούν το ετήσιο ποσό των 10.000 ευρώ (ΑΑΔΕ).
