Διπλό μήνυμα ότι από την κυβέρνηση δεν θα γίνει ανεκτή η ντε φάκτο κατάργηση των διατάξεων για την αξιολόγηση στο Δημόσιο, αλλά πρωτίστως ότι δεν συμβιβάζεται με εκπτώσεις στις προγραμματικές της θέσεις υπό τον φόβο του πολιτικού κόστους και στο έκτο έτος της θητείας της συνεχίζει το κρατάει το νήμα των μεταρρυθμίσεων, εκπέμπει ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Σύμφωνα με πληροφορίες, το αμέσως επόμενο διάστημα θα προωθηθεί ρύθμιση σύμφωνα με την οποία οι «αρνητές» της αξιολόγησης στο Δημόσιο θα βρίσκονται αντιμέτωποι με ιδιαίτερα αυστηρές ποινές. Πιο συγκεκριμένα, στην πρώτη άρνηση για αξιολόγηση θα προβλέπεται στέρηση έως δύο μισθών και σε περίπτωση υποτροπής, δηλαδή εάν υπάρξει νέα άρνηση από τον υπάλληλο, θα προβλέπεται η παραπομπή του για οριστική απόλυση από το Δημόσιο.
Oπως αναφέρουν στενοί συνεργάτες του πρωθυπουργού, η ρύθμιση δεν είναι αποσπασματική: ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι αποφασισμένος σε όλο το διάστημα μέχρι το τέλος της τετραετίας να ανταποκριθεί στο αίτημα της πλειονότητας των πολιτών να συγκρουστεί με το λεγόμενο «βαθύ κράτος» και να αντιμετωπίσει χρόνιες παθογένειες. Στην ίδια κατεύθυνση, εξάλλου, θα δρομολογηθούν και νέες παρεμβάσεις για τη βία και την ανομία στα πανεπιστήμια, ενώ θα υπάρξουν και άλλες σε διαφορετικούς τομείς που δεν υλοποιήθηκαν μέχρι τώρα. «Ο κ. Μητσοτάκης θα στοιχηθεί απολύτως με τα όσα πρότεινε την περίοδο 2016-19, όταν ήταν ακόμη στην αντιπολίτευση», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Αναφορικά με το Δημόσιο, η ποινή της απόλυσης προβλέπεται ούτως ή άλλως για μια σειρά από παραπτώματα, στα οποία θα περιληφθεί πλέον και η άρνηση της αξιολόγησης. Ο κ. Μητσοτάκης είχε προϊδεάσει πρόσφατα για τον συγκεκριμένο κυβερνητικό σχεδιασμό αναφερόμενος στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Κατά την πρόσφατη επίσκεψη που πραγματοποίησε στο υπουργείο Παιδείας, ο πρωθυπουργός είχε επισημάνει πως «ειδικά για την κατηγορία εκείνων των εκπαιδευτικών που αρνούνται να αξιολογηθούν, η θέση είναι ξεκάθαρη. Εάν κάποιος αρνείται επί της αρχής να αξιολογηθεί, δεν πρέπει να έχει θέση στο δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης». Οπως προαναφέρθηκε, η νέα ρύθμιση δεν θα περιορίζεται στον χώρο της εκπαίδευσης, αλλά αποφασίστηκε έπειτα από αλλεπάλληλες συσκέψεις στο Μέγαρο Μαξίμου πως θα αφορά συνολικά τον δημόσιο τομέα.
Συνταγματική κατοχύρωση – Η προωθούμενη παρέμβαση θα έχει συνέχεια και σε επίπεδο Συντάγματος, καθώς ο πρωθυπουργός είχε προαναγγείλει ότι η Ν.Δ. θα προτείνει ο θεσμός της αξιολόγησης να κατοχυρωθεί στην επερχόμενη αναθεώρηση.
Ειδικότερα, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», θα υπάρχει διαβάθμιση ποινών:
– Σε περίπτωση άρνησης ή παράλειψης υπαλλήλου να συμμετάσχει ή να προβεί σε ενέργεια που θα αφορά στον προγραμματισμό, στην αξιολόγηση, στη στοχοθεσία, στις μετρήσεις ή στις επιμορφώσεις και σε κάθε άλλη διαδικασία σχετικά με την απόδοση ή την ποιότητα των υπηρεσιών του Δημοσίου, θα επιβάλλεται πειθαρχική ποινή όχι κατώτερη από πρόστιμο, ίσο με τις αποδοχές δύο μηνών.
– Η ποινή της οριστικής παύσης θα είναι δυνατόν να επιβάλλεται στην περίπτωση της κατ’ επανάληψιν για δύο (2) συνεχόμενες αξιολογικές περιόδους άρνησης υπαλλήλου να λάβει μέρος, να διευκολύνει ή να προβεί στη διαδικασία αξιολόγησης είτε ως αξιολογητής είτε ως αξιολογούμενος.
Η εν λόγω μεταρρύθμιση μπορεί να αποτελέσει και βασικό πολιτικό αφήγημα για την κυβέρνηση, πως δεν σταματάει να τα βάζει με το «βαθύ κράτος», το οποίο τα τελευταία δύο χρόνια βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας λόγω και των πολυεπίπεδων παθογενειών που οδήγησαν στην τραγωδία των Τεμπών.
Μάλιστα, η προωθούμενη παρέμβαση θα έχει συνέχεια και σε επίπεδο Συντάγματος, καθώς ο πρωθυπουργός είχε προαναγγείλει ότι η Ν.Δ. θα προτείνει ο θεσμός της αξιολόγησης, που αποτελεί κεντρικό πυλώνα της κυβερνητικής πολιτικής, να κατοχυρωθεί και συνταγματικά στην επερχόμενη αναθεώρηση.
Τα focus groups
Το επόμενο διάστημα θα ξεκινήσει πιλοτικά ακόμη ένα μέτρο που θα ενισχύει τη λογοδοσία και την αποτελεσματικότητα του Δημοσίου. Οι πολίτες θα μπορούν να αξιολογούν συγκεκριμένους φορείς του Δημοσίου μετά τη συναλλαγή τους, με σκοπό να αξιολογείται άμεσα ο χρόνος ανταπόκρισης ή η αποτελεσματικότητα συγκεκριμένων υπηρεσιών. Η μάχη αυτή έχει εξήγηση. Στις αναλυτικές έρευνες που φθάνουν στο Μαξίμου το τελευταίο διάστημα καταγράφεται ένα πολύ ενδιαφέρον ποιοτικό στοιχείο.
Οι μεγαλύτερες απώλειες για το κυβερνών κόμμα δεν είναι γι’ αυτά που κάνει, αλλά γι’ αυτά που δεν κάνει. Η βασική κριτική των πολιτών που βρίσκονται κοντά στην κυβέρνηση και την ψήφισαν το 2023 είναι ότι δεν έχουν προχωρήσει μεταρρυθμίσεις και αλλαγές που ήταν στο πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας. Μάλιστα, στα focus groups που αφορούν τους ψηφοφόρους του κυβερνώντος κόμματος φαίνεται πως η βούληση για «περισσότερη αξιοκρατία» αποτελεί κάτι που ιεραρχούν ψηλά στην αξιολόγησή τους για την κυβέρνηση.
Το Μέγαρο Μαξίμου, συνεπώς, με την εν λόγω νομοθετική ρύθμιση στρέφει το βλέμμα προς ένα κοινό που θέλει να δει πρόσθετες τομές στο κράτος και αλλαγές που θα βελτιώσουν την καθημερινότητά του.
Η στατιστική των επιδόσεων – Το αποτέλεσμα της διαδικασίας αξιολόγησης του έτους 2024 έδειξε πως μόλις 33% των υπαλλήλων είχαν χαρακτηρισθεί από τους προϊσταμένους τους ως υψηλής απόδοσης, όταν το αντίστοιχο ποσοστό το 2019 ήταν 83%.
Η βαθμολογία σήμερα
Η δρομολογούμενη νομοθετική ρύθμιση της κυβέρνησης έρχεται ουσιαστικά να «πιάσει το νήμα» από εκεί που έχει φτάσει έως σήμερα. Οπως σημειώνουν κυβερνητικές πηγές, στα έξι χρόνια της διακυβέρνησης Μητσοτάκη «έχουν ήδη προχωρήσει μεγάλες τομές που έχουν φέρει σημαντικά αποτελέσματα». Σήμερα η αξιολόγηση γίνεται σε δύο επίπεδα: Το πρώτο αφορά την εσωτερική αξιολόγηση, δηλαδή τη σχέση μεταξύ προϊσταμένων και υπαλλήλων. Από το 2023 εφαρμόζεται ένα συνολικό σύστημα στοχοθεσίας και ανάπτυξης δεξιοτήτων των υπαλλήλων με στόχο την αναβάθμιση της εξυπηρέτησης του πολίτη, ενώ έχει καθιερωθεί και ένα σύστημα κινήτρων – αμοιβών που εστιάζεται τόσο στην ατομική απόδοση όσο και στην ομαδική. Σε ό,τι αφορά τους προϊσταμένους διατηρείται η βαθμολογία από το 1 έως το 5, με κριτήρια την επίτευξη των στόχων, την εκπόνηση και παρακολούθηση του ατομικού σχεδίου δράσης για κάθε υπάλληλο, αλλά και τις αξιολογήσεις των μελών της ομάδας του για τον ίδιο. Τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν πως η προσπάθεια που γίνεται έχει αντίκτυπο.
Πιο συγκεκριμένα, στο πρώτο έτος εφαρμογής είχαν τεθεί συνολικά 155.376 στόχοι για τους προϊσταμένους και υπεβλήθησαν 165.738 αξιολογήσεις, εκ των οποίων οι 144.627 αφορούσαν υπαλλήλους και 21.111 προϊσταμένους. Αντίστοιχα το 2024 τέθηκαν 184.350 στόχοι για 172.438 αξιολογήσεις, οι οποίες είναι σε εξέλιξη. Το αποτέλεσμα έδειξε πως μόλις 33% των υπαλλήλων είχαν χαρακτηρισθεί από τους προϊσταμένους τους ως υψηλής απόδοσης, όταν το αντίστοιχο ποσοστό το 2019 ήταν 83%.
Κυβερνητικές πηγές σημειώνουν πως επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ η αξιολόγηση είχε προσχηματικό χαρακτήρα και οδηγούσε σε βαθμολογίες σύμφωνα με τις οποίες περίπου 97% των υπαλλήλων αξιολογούνταν ως άριστοι ή πολύ επαρκείς. Δηλαδή, το Δημόσιο εμφανιζόταν να λειτουργεί «τέλεια». Την ίδια ώρα, στην εξίσωση έχει μπει και η τεχνητή νοημοσύνη, που επεξεργάσθηκε τις σχετικές ειδικές αιτιολογίες και συμπέρανε πως από 54.000 υπαλλήλους που αξιολογήθηκαν, περίπου 15.000 θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως υψηλής απόδοσης.
Από τους πολίτες
Το δεύτερο στάδιο της αξιολόγησης, το οποίο εφαρμόζεται από την περασμένη Τρίτη, περιλαμβάνει το ερωτηματολόγιο που μπορούν να αποστείλουν οι πολίτες μέσω του axiologisi.ypes.gov.gr, βαθμολογώντας βασικές υπηρεσίες του Δημοσίου και του δήμου στον οποίο διαμένουν. Η αξιολόγηση αυτή σχετίζεται περισσότερο με την καθημερινότητα, τομέα όπου η κυβέρνηση θα δώσει μεγάλη βάση το επόμενο διάστημα, καθώς αφορά μεταξύ άλλων την κατάσταση καθαριότητας στον δήμο τους, τον φωτισμό, τις παιδικές χαρές κ.ά. Το ερωτηματολόγιο αυτό θα επαναλαμβάνεται δύο φορές τον χρόνο, ενώ τα αποτελέσματα θα δημοσιοποιούνται.
Αλλαγές και στο Πειθαρχικό Δίκαιο
Το σχέδιο για πιο «αυστηρό» Δημόσιο περιλαμβάνει και μέτρα επιτάχυνσης απονομής της πειθαρχικής δικαιοσύνης. Βασικός λόγος χρονοτριβής μέχρι σήμερα είναι το γεγονός ότι στα Πρωτοβάθμια Πειθαρχικά Συμβούλια προεδρεύουν δικαστές/εισαγγελείς, των οποίων η εμπλοκή στην απονομή πειθαρχικής δικαιοσύνης αποτελεί απλώς ένα από τα πολλά παράλληλα καθήκοντα και όχι την κύρια και καθημερινή απασχόλησή τους. Επομένως, η συμμετοχή τους στα πειθαρχικά όργανα λειτουργεί ως πρόσθετη επιβάρυνση στον αυξημένο φόρτο εργασίας τους.
Η απάντηση σε αυτό το πρόβλημα είναι η δημιουργία ενός νέου πειθαρχικού οργάνου, που θα ονομάζεται Πειθαρχικό Συμβούλιο Ανθρώπινου Δυναμικού Δημόσιου Τομέα, το οποίο θα στελεχωθεί μόνο από λειτουργούς του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και θα λαμβάνει πολύ πιο γρήγορα αποφάσεις.
Η τομή έγκειται στο γεγονός ότι οι λειτουργοί του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους από τους οποίους θα απαρτίζεται το πειθαρχικό όργανο θα είναι πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης, καθώς θα απαλλάσσονται από άλλα καθήκοντα, έχοντας πλέον τον χρόνο και την υποχρέωση για επίσπευση των διαδικασιών.
Παράλληλα, για την ολοκλήρωση και τη θωράκιση του συστήματος απονομής δικαιοσύνης εντός του δημόσιου τομέα εισάγεται ως νέος θεσμός η «πειθαρχική συνδιαλλαγή», όπως θα λέγεται, ώστε υποθέσεις παραπτωμάτων που δεν προκαλούν οικονομική ζημία και δεν τιμωρούνται με τη σοβαρότερη ποινή της οριστικής παύσης, να μπορούν να διευθετούνται χωρίς η υπόθεση να φθάνει υποχρεωτικά σε συνεδρίαση ενώπιον του πειθαρχικού οργάνου. Τέλος, αποσυνδέεται πλήρως η πειθαρχική διαδικασία από την ενδεχόμενη ποινική εξέλιξη μιας υπόθεσης.
Ετσι, το πειθαρχικό όργανο μπορεί να εξετάζει μία υπόθεση χωρίς να αναμένει την κρίση των ποινικών δικαστηρίων.
Μέχρι το 2019 υπήρχε σοβαρή έλλειψη ενός συστήματος οργανωμένης καταγραφής σχετικά με τις πειθαρχικές διαδικασίες εις βάρος των υπαλλήλων που στελεχώνουν τις υπηρεσίες του Δημοσίου. Το κενό αυτό κάλυψε η ηλεκτρονική βάση δεδομένων «e-Peitharxika», η οποία τηρείται στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας και καταγράφει όλες τις ποινές, καθώς είναι υποχρέωση όλων των πειθαρχικών οργάνων να ενημερώνουν αμελλητί την πλατφόρμα για την πορεία των πειθαρχικών διαδικασιών.
_______________________________________________________________________________
Κεντρική φωτογραφία: Μία από τις εικόνες ρουτίνας του ελληνικού Δημοσίου που είχε απαθανατίσει ο φωτογράφος Μιχάλης Πατσούρας –υπάλληλος και ο ίδιος του παλιού υπουργείου Εμπορίου– την περίοδο 1993-2000. Εκτοτε, πολλά έχουν αλλάξει στο Δημόσιο ως προς την ψηφιοποίηση των διαδικασιών, αλλά όχι τόσο πολλά ως προς το προσωπικό. [Μιχάλης Πατσούρας]
