«Ηρθε η ώρα να πάρουμε πίσω τις πατρίδες μας, να κάνουμε την Ευρώπη μεγάλη ξανά», διακήρυξε η πρόεδρος της Φωνής Λογικής, Αφροδίτη Λατινοπούλου, με ολόλευκο κοστούμι και πλατύ χαμόγελο από το βήμα του συνεδρίου του ακροδεξιού μπλοκ «Πατριώτες για την Ευρώπη» στη Μαδρίτη, καταχειροκροτούμενη από Μαρίν Λεπέν και Τζόρτζια Μελόνι.
Την προηγούμενη εβδομάδα, από το βήμα του Ευρωκοινοβουλίου, καλούσε την Ευρώπη να επιστρέψει στον λιγνίτη και στα πλαστικά καλαμάκια, ακολουθώντας πιστά τις πρώτες διακηρύξεις του Ντόναλντ Τραμπ.
Οπως σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη, έτσι και στην Ελλάδα, τα κόμματα δεξιότερα της Νέας Δημοκρατίας έχουν αποκτήσει ένα νέο αέρα αυτοπεποίθησης με την επανεκλογή του Αμερικανού προέδρου. Η ακτινοβολία του τραμπισμού απέκτησε και τον χαρακτήρα επίσημου προσκλητηρίου μέσω της ομιλίας του Αμερικανού αντιπροέδρου Βανς στο Μόναχο, που αναγνώρισε το δίκτυο των συγγενών δυνάμεων στην Ευρώπη. Κάποιοι ήταν έτοιμοι από καιρό.
Ο Κυριάκος Βελόπουλος, πρόεδρος της Ελληνικής Λύσης, έσπευσε να καλέσει τον Ελον Μασκ να μιλήσει στη Βουλή καθώς, όπως είπε, «ηγείται της παγκόσμιας προσπάθειας για την ελευθερία του λόγου και της ελεύθερης διάδοσης ιδεών». Ο ευρωβουλευτής του κόμματός του Μανώλης Φράγκος μετράει ήδη κάποιες αναδημοσιεύσεις από τον Μασκ. Ο Δημήτρης Νατσιός, πρόεδρος της Νίκης, μίλησε για μια ημέρα ελπίδας που ανέτειλε μετά την εκλογή Τραμπ.
Πέρα από τον διαγκωνισμό για το ποιος θα πάρει το χρίσμα ως επίσημος συνεχιστής των ιδεών της νέας αμερικανικής ηγεσίας σε εθνικό επίπεδο, υπάρχουν και διάφορες άλλες τάσεις που επαναλαμβάνονται στον χώρο σε ευρωπαϊκό επίπεδο και εμφανίζονται και στην Ελλάδα. Η «Κ» επιχειρεί να καταγράψει τα μοτίβα, τα κεντρικά συνθήματα και τις διακηρύξεις όπου φαίνεται να πατάνε αυτά τα κόμματα, καταφέρνοντας να μεγαλώσουν τη δεξαμενή των ψηφοφόρων τους.
Ελληνική ιδιαιτερότητα
Οπως αναφέρει ο Πέτρος Ιωαννίδης, πολιτικός αναλυτής της About People, «ένα ή δύο χρόνια πριν, η πλειοψηφία των Ελλήνων δεν είχε ακούσει τους όρους woke-antiwoke. Πλέον, είναι μέρος και της εγχώριας αντιπαράθεσης. Ενα μήνα πριν, το USAID ήταν κάτι άγνωστο για τη συντριπτική πλειονότητα, επίσης. Τις τελευταίες ημέρες βλέπουμε αναλύσεις επί αναλύσεων και σχολιασμούς από ειδικούς και μη. Η ατζέντα της Ακροδεξιάς διαχέεται αρκετά εύκολα και δεν γνωρίζει σύνορα».
Ο Γιώργος Σαμαράς, επίκουρος καθηγητής Δημόσιας Πολιτικής στο King’s College, τονίζει ότι «οι μιμητές του Τραμπ στην Ελλάδα έχουν πλέον πολλαπλασιαστεί εξαιτίας της επιθετικής εξωτερικής πολιτικής του. Η ατζέντα του στοχεύει στην προώθηση της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη, όπου, με τη μετατόπιση της ευρύτερης Δεξιάς προς τα άκρα, επιχειρεί να παρουσιαστεί ως το κεντρικό πολιτικό ρεύμα».
Ως παράδειγμα αναφέρει την Αφροδίτη Λατινοπούλου, η οποία, «χωρίς στοιχεία δημόσιας παρά μόνον επικοινωνιακής πολιτικής» και «χωρίς επιχείρημα σε τομείς όπως η οικονομική, εξωτερική ή εσωτερική πολιτική, απειλεί τους μετανάστες με θανατική ποινή, στηρίζεται σε θεωρίες συνωμοσίας για τη συρρίκνωση του πληθυσμού και προβάλλει μια αντιπράσινη ατζέντα».
Η Βασιλική Γεωργιάδου, καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, αναφέρει πως «αν κάτι κάνει διακριτή την ελληνική Ακροδεξιά είναι ο κατακερματισμός της».
«Εχουμε ακόμη μορφώματα που καλύπτουν ολόκληρο το ρεύμα της άκρας Δεξιάς: το πιο λαϊκιστικό, το πιο εξτρεμιστικό, το πιο θρησκευτικό στοιχείο. Κανένα από αυτά δεν έχει δυναμική που να δείχνει ότι μπορεί να επιβληθεί στον χώρο, να λειτουργήσει σαν μια ομπρέλα. Εχουμε τα χαρακτηριστικά ενός μωσαϊκού, που βέβαια αν αθροιστούν βλέπουμε ότι υπάρχει δυναμική».
Ανάλογη είναι και η άποψη του Πέτρου Ιωαννίδη, ο οποίος σημειώνει ότι ο κατακερματισμός που διαπιστώνεται «στην πραγματικότητα “βοηθάει” στο να μη βιώνουμε προς το παρόν παρόμοιες καταστάσεις με τις άλλες χώρες της Ευρώπης».
«Εκτιμώ ότι στη χώρα μας παίζει ρόλο και το ότι, προ δεκαπενταετίας και λόγω της οικονομικής κρίσης, είχαμε την εμφάνιση της Χρυσής Αυγής, η οποία λειτουργεί ακόμη αποτρεπτικά σε τόσο σκληρές επιλογές».
MEGA όπως MAGA
Κυρίαρχο σύνθημα είναι το «Κάντε την Ευρώπη μεγάλη ξανά» (Make Europe Great Again – MEGA) κατά το «Κάντε την Αμερική μεγάλη ξανά», παρά το γεγονός ότι το σύνθημα του Τραμπ κατ’ ουσίαν έρχεται σε αντίθεση με το δικό τους, καθώς το όραμα του Αμερικανού προέδρου δεν συνυπάρχει με μια ισχυρή Ευρώπη.
Οπως υπογραμμίζει η Βασιλική Γεωργιάδου, ο ίδιος ο Μασκ δίνει αυτή την κατεύθυνση και πλασάρει το σύνθημα «MEGA».
«Παρά την αντίφαση, υπάρχει μια κοινή βάση στο MEGA και στο MAGA, μια αναβίωση των εθνικών συνόρων και της προστασίας τους, της ταυτότητας, της κουλτούρας. Η λευκή δυτική φυλή, ευρωπαϊκή και αμερικανική, ο λευκός, χριστιανός άνδρας είναι ένας ιδεότυπος που διαπερνά και το MEGA και το MAGA», εξηγεί.
Οπως αναφέρει, παρατηρείται ένα είδος σοβινισμού στο κράτος πρόνοιας, καθώς τα κόμματα αυτά έχουν κοινωνική ατζέντα που απευθύνεται όμως στον γηγενή πληθυσμό.
«Εμφανίζονται ως υπέρμαχοι του κοινωνικού κράτους, διεισδύουν στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα και δημιουργούν μια δεύτερη δεξαμενή ψήφων. Αυτό, όπως παρατηρείται στην Ελληνική Λύση κυρίως, τονώνει την πολυσυλλεκτικότητά τους, δίνοντάς τους πρόσβαση σε μεγαλύτερο κομμάτι του πολιτικο-ιδεολογικού χώρου».
Single γυναίκα
Παρά το γεγονός ότι ο πολιτικός χώρος προωθεί την επιστροφή στην παραδοσιακή οικογένεια, βλέπουμε ενδιαφέρουσες αντιφάσεις στην εκπροσώπησή του.
Στη Γερμανία, του κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) πρόεδρος είναι η Αλις Βάιντελ, η πρώτη ομοφυλόφιλη γυναίκα που ηγείται κόμματος το οποίο αντιτίθεται στους γάμους ομοφύλων. Η Βάιντελ έχει σύμφωνο συμβίωσης με μια Ελβετίδα παραγωγό ταινιών με καταγωγή από τη Σρι Λάνκα κι έχουν υιοθετήσει δύο παιδιά.
Στη Γαλλία, πρόεδρος της Εθνικής Συσπείρωσης είναι η διαζευγμένη Μαρίν Λεπέν. Στην Ελλάδα, η Αφροδίτη Λατινοπούλου είναι μια νέα single γυναίκα, που συχνά-πυκνά μιλάει για την ανάγκη επιστροφής στην παραδοσιακή οικογένεια, που μπορεί να είναι μόνο πατέρας, μητέρα και παιδιά.
Οπως λέει η Βασιλική Γεωργιάδου, τα ακροδεξιά κόμματα άρχισαν να πριμοδοτούν γυναίκες επικεφαλής, προκειμένου να προσελκύσουν το γυναικείο κοινό, που είναι παραδοσιακά μειοψηφικό στην Ακροδεξιά.
«Αυτό όμως δεν άλλαξε την άποψή τους για τη θέση της γυναίκας μέσα στην οικογένεια, το δημογραφικό. Το προσωπικό παράδειγμα δεν αλλάζει το ιδεολογικό αφήγημα, απλώς κάποιες επιλογές αυτού του χώρου δημιουργούν παράθυρα ευκαιρίας για να διεισδύσει σε άλλα κοινά».
Τα ακροδεξιά κόμματα άρχισαν να πριμοδοτούν γυναίκες επικεφαλής, προκειμένου να προσελκύσουν το γυναικείο κοινό που είναι παραδοσιακά μειοψηφικό στην Ακροδεξιά. Αυτό, όμως, δεν άλλαξε την άποψή τους για τη θέση της γυναίκας μέσα στην οικογένεια, το δημογραφικό. -Βασιλική Γεωργιάδου
Στη Γαλλία, για παράδειγμα, το χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών όσον αφορά τις ψήφους στο κόμμα της Λεπέν έχει πλέον κλείσει, αφού βοήθησε στο να περάσει ένα πιο μοντέρνο προφίλ.
Επίσης, «η διακηρυγμένη ομοφυλοφιλία δεν έρχεται να κουμπώσει με μια προοδευτική στάση, μπορεί κάλλιστα να συνδυάζεται και με κάτι που είναι ακριβώς το αντίθετο. Δημιουργούνται έτσι δίαυλοι επικοινωνίας με εκλογικά κοινά που είναι μακριά, όπως η LGBTQ κοινότητα».
Αλλοίωση πληθυσμού
Το βασικό υπόβαθρο για τον χώρο είναι η εθνικιστική ιδεολογία και η ξενοφοβία, με διαφορές όμως στην ένταση.
«Υπάρχουν οι οπαδοί της θεωρίας της μεγάλης αντικατάστασης, που θεωρούν ότι λαμβάνει χώρα μια δομική κοινωνικοπολιτική μεταβολή στην Ευρώπη, η οποία αλλάζει πληθυσμιακά, αξιακά, θρησκευτικά, που δεν συντελείται μόνο γιατί έρχονται μετανάστες, αλλά γιατί υπάρχει ένα σχέδιο», σχολιάζει η κ. Γεωργιάδου. «Αυτό δεν το μοιράζεται όλη η ακροδεξιά πολιτική».
Στη Γερμανία, η AfD μιλάει για άμεσο επαναπατρισμό των αιτούντων άσυλο. Στην Ιταλία, η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι προσπαθεί να ακολουθήσει άλλου είδους πρακτικές, κάνοντας συμφωνίες για τους μετανάστες με την Αλβανία. Στη Γαλλία, η Εθνική Συσπείρωση είχε αρχικά πολύ έντονο το αντιμεταναστευτικό στοιχείο, όμως πλέον στην εποχή της Μαρίν Λεπέν περιορίστηκε και εστιάζεται στο θέμα των μουσουλμάνων και στο Ισλάμ.
Τα κόμματα έχουν διαφορετικές θέσεις ανάλογα και με το πού βρίσκονται μέσα στο πολιτικό σύστημα, λέει η κ. Γεωργιάδου. Στην Ιταλία, που βρίσκονται ήδη στη διακυβέρνηση, έχουν προσαρμοστεί πια σε πιο mainstream πολιτικές».
Στην Ελλάδα, ο Κυριάκος Βελόπουλος μιλάει ξεκάθαρα για «υπαρξιακή απειλή» και υιοθετεί την άποψη πως «θέλουν να εξαφανίσουν τη χώρα», ενώ ζητάει «άμεση απέλαση όλων των παράνομων μεταναστών».
Η Αφροδίτη Λατινοπούλου κάνει λόγο για σχέδιο αντικατάστασης πληθυσμού στην Ελλάδα και καλεί για επιστροφή στην «ορθόδοξη παράδοση».
Kλιματική κρίση;
Και στο θέμα της κλιματικής κρίσης υπάρχει μια διαβάθμιση στα κόμματα που βρίσκονται στον χώρο, από την πλήρη άρνηση του φαινομένου, που θεωρείται ότι είναι στη φαντασία κάποιων επιστημόνων, μέχρι την εναντίωση σε πράσινες πολιτικές, επειδή στοιχίζουν πολύ ή γίνονται πολύ γρήγορα.
Στην Ελλάδα, είναι ένα από τα κεντρικά ζητήματα στην ατζέντα των κομμάτων δεξιότερα της Νέας Δημοκρατίας, χωρίς να εκφράζουν ξεκάθαρη άρνηση του φαινομένου.
Η Ελληνική Λύση έχει ασχοληθεί κατά κόρον με το θέμα αυτό, έχοντας συνδέσει κατ’ επανάληψιν τις πυρκαγιές στη χώρα μας με την αύξηση των ανεμογεννητριών.
«Στη χώρα μας, στα βουνά μας», «στα καμένα δεν θα μπει ούτε μία ανεμογεννήτρια ούτε ένα φωτοβολταϊκό» έχει πει πολλάκις.
Η Αφροδίτη Λατινοπούλου πρόσφατα ξεκίνησε να κατακρίνει και αυτή αυτό που χαρακτηρίζει «εμμονή για την πράσινη μετάβαση».
«H Δεξιά έκανε είδωλο την Γκρέτα Τούνμπεργκ; Η Δεξιά επέβαλε την πράσινη ενέργεια εις βάρος της βιομηχανίας που κατέστρεψε την ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε.; Ή οι σοσιαλιστικές κυβερνήσεις που 50 χρόνια κυβερνούν την Ε.Ε.;» αναρωτήθηκε στην Ευρωβουλή την περασμένη εβδομάδα.
Αντισυστημισμός
«Κοινός παρονομαστής σε όλες τις χώρες όπου παρατηρείται άνοδος της Ακροδεξιάς, είναι η έντονη αμφισβήτηση του πολιτικού συστήματος και των θεσμών, ενώ ο εύκολος τρόπος με τον οποίο πλέον διακινούνται η παραπληροφόρηση και θεωρίες συνωμοσίας κάνει την κατάσταση ακόμη πιο επικίνδυνη και ζοφερή», αναφέρει ο Πέτρος Ιωαννίδης της «About People».
Παρ’ όλα αυτά, δεν στρέφονται εναντίον κάθε κατηγορίας πολιτικών ελίτ· συχνά βλέπει κανείς μέσα στα κομματικά μανιφέστα και τοποθετήσεις θετικές για κάποιους επιστήμονες ή πολλά από τα κόμματα του χώρου (όπως η AfD) δεν είναι εναντίον της επιχειρηματικότητας.
Κοινός παρονομαστής σε όλες τις χώρες όπου παρατηρείται άνοδος της Ακροδεξιάς, είναι η έντονη αμφισβήτηση του πολιτικού συστήματος και των θεσμών, ενώ ο εύκολος τρόπος με τον οποίο πλέον διακινούνται η παραπληροφόρηση και θεωρίες συνωμοσίας κάνει την κατάσταση ακόμη πιο επικίνδυνη. -Πέτρος Ιωαννίδης
«Πιο συχνές είναι οι εναντιωματικές τοποθετήσεις κατά των τραπεζών, εναντίον του πολιτικού κατεστημένου, των κομμάτων που κυβερνούν, εναντίον της Ε.Ε. και των θεσμών της», αναφέρει η κ. Γεωργιάδου. «Ο λαϊκισμός έχει να κάνει με την τοποθέτηση κυρίως ενάντια στο πολιτικό σύστημα. Εκεί η άκρα Δεξιά κάνει τη διάκριση αυτού που είναι η ίδια με αυτό που είναι όλοι οι υπόλοιποι».
