Μια αποστροφή από την ομιλία του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς στη Σύνοδο του Μονάχου προκάλεσε σκέψεις: «Αυτό που με ανησυχεί είναι η απειλή εκ των έσω, η υποχώρηση της Ευρώπης από τις πιο θεμελιώδεις αξίες της».
Το 1979, στο Ζάππειο, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε σκιαγραφήσει αυτές τις θεμελιώδεις αξίες: «Ο πολιτισμός της (Ευρώπης) είναι σύνθεση του ελληνικού, του ρωμαϊκού και του χριστιανικού πνεύματος. Μια σύνθεση, στην οποία, όπως είπα και άλλοτε, το ελληνικό πνεύμα εισέφερε την ιδέα της ελευθερίας, της αλήθειας και της ομορφιάς. Το ρωμαϊκό πνεύμα την ιδέα του κράτους και του δικαίου. Και ο χριστιανισμός την πίστη και την αγάπη… Η Ελλάς προσέρχεται στην Ευρώπη με τη βεβαιότητα ότι στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης εμπεδώνεται για όλα τα μέρη η εθνική ανεξαρτησία, κατοχυρώνονται οι δημοκρατικές ελευθερίες, επιτυγχάνεται η οικονομική ανάπτυξη και γίνεται με τη συνεργασία όλων κοινός καρπός η κοινωνική και οικονομική πρόοδος… Η Ευρωπαϊκή Ενωση θα σταθεί αποφασιστικός παράγοντας της ειρήνης στον κόσμο… Θα σταθεροποιήσει και, θα έλεγα, θα διασώσει τους δημοκρατικούς μας θεσμούς που διέρχονται σήμερα αναμφισβήτητη κρίση… Με την ενοποίηση, εξάλλου, θα διασωθεί και εν συνεχεία θα προαχθεί ο ευρωπαϊκός πολιτισμός… Η σταδιακή οικονομική της ενοποίηση… θα οργανώσει την οικονομία γύρω από τον άνθρωπο, αντί τον άνθρωπο γύρω από την οικονομία».
Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, η Ευρώπη του 2025 αξιακά έχει αστοχήσει, θα έλεγα, και υπολείπεται των καταστατικών αρχών και αξιών της. Αυτό οφείλεται κυρίως, κατά την άποψή μου, στην αστόχαστη υιοθέτηση ιδεολογημάτων που γεννήθηκαν στις ΗΠΑ, τα οποία νόθευσαν την ευρωπαϊκή παράδοση. Παρότι έχει επικρατήσει να αναφερόμαστε σε «δυτικό πολιτισμό», η πολιτική παράδοση της Ευρώπης είναι διακριτή, πέρα από πλουσιότερη και αρχαιότερη εκείνης των ΗΠΑ.
Ο αντιπρόεδρος Βανς έδωσε μια διάλεξη περί ηθικής και πολιτικής, η οποία στην πραγματικότητα έχει ελάχιστη, έως μηδαμινή, σχέση με τις ευρωπαϊκές αξίες. Στην ουσία, απαίτησε συμμόρφωση στον ιδεολογικό πυρήνα της διακυβέρνησης Τραμπ, ο οποίος στηρίζεται στην ισχύ και όχι στο δίκαιο και στην ηθική. Ο αντιπρόεδρος Βανς παρουσίασε ένα σχέδιο αποικιακής εξάρτησης της Ευρώπης, με το οποίο περιέργως ενθουσιάστηκαν οι υπερδεξιοί Ευρωπαίοι ιδεολογικοί του σύμμαχοι, οι οποίοι κατά τα άλλα κόπτονται για την εθνική ανεξαρτησία και τις εθνικές παραδόσεις. Η αντιπαράθεση, που σοβεί και στην Ελλάδα, μεταξύ «τραμπισμού» και «woke» δεν είναι τίποτε άλλο από συζήτηση για τους όρους της ιδεολογικής υποτέλειας προς τις ΗΠΑ: είτε της διακυβέρνησης Τραμπ είτε των ακραίων του Δημοκρατικού Κόμματος. Ο ριζοσπαστισμός και των δύο εκδοχών είναι σαράκι που αποσαθρώνει την Ευρώπη και νομοτελειακά επιφέρει την ανάπτυξη εντός της όλων των παθογενειών των ΗΠΑ: κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών.
Ο αντιπρόεδρος Βανς έχει δίκιο στο ότι η λύση του προβλήματος της Ευρώπης ξεκινάει από την αναζωογόνηση του δικού της πολιτισμικού και αξιακού αποθέματος. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής περιέγραψε εύγλωττα τις κατευθυντήριες αρχές και αξίες που χρειάζεται σήμερα η Ε.Ε., ώστε να προστατεύσει την ευρωπαϊκή ιδιοπροσωπία και να διαφυλάξει τα ευρωπαϊκά και όχι τα «δυτικά» συμφέροντα.
Οπως φάνηκε σε αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις των τελευταίων ετών, σε εθνικό και πανευρωπαϊκό επίπεδο, οι πολίτες δεν είναι ευχαριστημένοι από την πορεία που έχει χαράξει η Ε.Ε., της οποίας ο κεντρικός μηχανισμός μοιάζει να μην κατανοεί –ή ακόμη χειρότερα να μην υπολογίζει– ούτε τις προτεραιότητες ούτε τα μείζονα προβλήματα των πολιτικών κοινωνιών της. Απαίτηση των καιρών είναι η ανοικοδόμηση της Ευρώπης με πυξίδα την πλήρη αυτονομία της. Προφανώς, για την επίτευξη του στόχου χρειάζονται πολιτικές ενεργειακής, τεχνολογικής, αμυντικής, επισιτιστικής αυτονομίας. Αλλά το θεμέλιο για να γίνουν όλα αυτά είναι η αναβίωση της ευρωπαϊκής πολιτικής και ηθικής παράδοσης, όπως τις προσδιόρισαν οι πατέρες-θεμελιωτές της Ενωμένης Ευρώπης, ως ισορροπία συντηρητικών αξιών και φιλελεύθερων αρχών. O,τι άλλο θα αποβεί μοιραίο για την Ευρώπη και τους λαούς της.
* Κωνσταντίνος Καραμανλής, 1983.
** Ο κ. Γιάννης Οικονόμου είναι βουλευτής Φθιώτιδας Ν.Δ., πρώην υπουργός.
