Το κτίριο του υπουργείου Υποδομών στον Χολαργό μοιάζει με ταλαιπωρημένο ΤΕΙ. Κάποια χρώματα στους εξωτερικούς τοίχους έχουν ξεφλουδίσει. Eνα λυγερό κυπαρίσσι προβάλλει σαν μίσχος στο προαύλιο. Κοντεύει να ξεραθεί χτυπημένο από τους καύσωνες της Αττικής. Eνας αδιάκριτος δημοσιογράφος περιμένει τον Χρήστο Σταϊκούρα στον αχανή προθάλαμο του ισογείου. Στρογγυλοκάθεται στην πράσινη πολυθρόνα τύπου Τσέστερφιλντ μπροστά στο καφετί τραπεζάκι, που μοιάζει σαν να διασώθηκε από κάποιο σαλόνι της Κυψέλης που οι κληρονόμοι του διαμερίσματος κατέβασαν στο πεζοδρόμιο.
Ο εκπρόσωπος της ενημέρωσης διακρίνει πρόσωπα με ψυχρό βλέμμα, σφιχτά χείλη και προεξέχουσα μύτη. Αντιπροσωπεύουν τον κυρίαρχο ανθρωπότυπο της εξουσίας. Πετάγονται έξω από μια αίθουσα και γίνονται καπνός, παίρνοντας ο καθένας μια χάρτινη καφέ σακούλα από τα χέρια ενός νεαρού συμβούλου. Περιέχει ενημερωτικό υλικό που θα καταλήξει στην ανακύκλωση.
Συμμετείχαν στη διυπουργική σύσκεψη με αντικείμενο το «εθνικό σχέδιο δράσης για το ποδήλατο», που μόλις παρουσίασε ο υφυπουργός Βασίλης Οικονόμου. Με την κατάσταση των συκοφαντημένων σιδηροδρόμων, το ποδήλατο είναι μια κάποια λύσις.
Μέσα στο ευρύχωρο γραφείο του με ξύλινη επένδυση, ο Σταϊκούρας παλεύει μάταια να αποκρούσει φίλια πυρά. Γνωρίζει ότι ακόμη και συνάδελφοί του τον έχουν βάλει στο μάτι «για τα Τέμπη». Λυπάται που όλοι ξεχνούν ότι τοποθετήθηκε στην ηλεκτρική καρέκλα στις 27 Ιουνίου 2023, τέσσερις μήνες μετά τα Τέμπη. «Τα έχει αυτά η πολιτική». Προσθέτει ότι η σχέση του με τον πρωθυπουργό είναι στέρεα.
«Το 2019, όλοι οι δημοσιογράφοι επέμεναν ότι δεν θα γίνω υπουργός Οικονομικών και μόλις έγινα, μονίμως υποστήριζαν ότι θα ανασχηματιστώ». Eμεινε τέσσερα χρόνια στην πλατεία Συντάγματος. Εκλεισε άλλον ενάμιση χρόνο στον Χολαργό. Μήπως όμως αυτό που καταλογίζεται στον ίδιο και στην κυβέρνηση δεν είναι μόνο το δυστύχημα και η διαχείριση της διαλεύκανσής του, αλλά και το καθημερινό βίωμα των σιδηροδρόμων; Μήπως εξίσου βαρύ είναι και το γεγονός ότι, δύο χρόνια μετά την τραγωδία, οι υπηρεσίες δεν έχουν βελτιωθεί αισθητά; «Σήμερα είμαστε πιο ασφαλείς», απαντά. Δείχνει ένα μπλε ντοσιέ.
Εντός κι εκτός αμφιθεάτρου
Ο Σταϊκούρας εξελέγη πρώτη φορά βουλευτής Φθιώτιδας το 2007. Βαθιά καραμανλικός λόγω οικογενειακών καταβολών, βρέθηκε εξίσου κοντά στον Κώστα Καραμανλή, στον Αντώνη Σαμαρά και στον Κυριάκο Μητσοτάκη. Και οι τρεις αξιοποίησαν τη μανία του με τους αριθμούς.
Πανεπιστημιακός από το 2006, εξελέγη επί ΣΥΡΙΖΑ, μία δεκαετία μετά, αναπληρωτής καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στο ενδιάμεσο διατέλεσε τομεάρχης Οικονομίας και υφυπουργός Οικονομικών αρμόδιος για το Γενικό Λογιστήριο μέσα στη διακεκαυμένη ζώνη της εποχής Σαμαρά (2012-2015).
Ακόμη και σήμερα διδάσκει στο μεταπτυχιακό. Νοιάζεται για τους φοιτητές του. Προβληματίζεται επειδή οι 25άρηδες τού λένε ότι δεν διαβάζουν εφημερίδες. Τις Κυριακές, κόβει αποκόμματα από τα οικονομικά ένθετα και τους τα δίνει για να τα συζητήσουν. «Πρέπει να μάθουν ότι η ανάγνωση εφημερίδων είναι σημαντική υπόθεση».
Οι φίλοι του λένε ότι είναι εργασιομανής. Πηγαίνει στο γραφείο του στις οκτώ το πρωί και δουλεύει δώδεκα ώρες. Δεν υπάρχει τεχνική λεπτομέρεια για θέματα του χαρτοφυλακίου του που να την αγνοεί. Γνωρίζει ότι δεν ανήκει στους χαρισματικούς. Παραδέχεται ακόμη ότι δεν αγωνιά ιδιαίτερα να εμφανίζεται στα εθνικά μέσα ενημέρωσης.
«Στη Φθιώτιδα δεν εκλέγεσαι βουλευτής επειδή βγαίνεις στα κανάλια, αλλά επειδή διατηρείς προσωπική επαφή με τους πολίτες». Δεν έχει ποτέ ελεύθερο χρόνο, αλλά κάθε μέρα οργανώνει στιγμές που τις βαφτίζει «ελεύθερες». Σήμερα δυο ώρες σε ένα εστιατόριο, μεθαύριο στο γήπεδο για ένα παιχνίδι της ΑΕΚ.
Είναι γιος του Κώστα Σταϊκούρα. Κομματάρχης με πολλά γαλόνια και δίκτυα επιρροής ήδη από τη δεκαετία του ’60 στη Φθιώτιδα, ο πατήρ Σταϊκούρας έγινε διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Κώστα Καραμανλή πριν ακόμη ο πρώην πρωθυπουργός εκλεγεί για πρώτη φορά βουλευτής το 1989.
Η ευλογία και η γενεαλογία
Oταν ο Χρήστος ήταν μαθητής γυμνασίου, ο πατέρας του τον πήρε μαζί του μια Κυριακή και πήγαν σε μια ταβέρνα στο Τατόι για να γνωρίσει τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Αλλοι στη θέση του θα είχαν εξυφάνει μια ολόκληρη ιστορία για να διηγούνται. Ο ίδιος όχι. «Μου ενέπνευσε σεβασμό», λέει απλώς.
Στην Ελλάδα, όλα ακολουθούν μια γενεαλογία. Το 1953, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ως υπουργός Δημοσίων Eργων του Παπάγου πήρε έναν κασμά και ξεπάστρεψε τις ράγες του τραμ. Ο θρύλος λέει ότι τότε θεμελιώθηκε η σχέση της Δεξιάς με το αυτοκίνητο, που συνδέθηκε ταυτόχρονα με την Αθήνα της αντιπαροχής. Πήρες το δυαράκι; Πάρε και το αυτοκινητάκι! Τα επόμενα τριάντα χρόνια, διαμέρισμα και αυτοκίνητο μετάλλαξαν τον Eλληνα από επαρχιώτη χωρικό σε Αθηναίο μικροαστό. Τα υπέργεια μέσα σταθερής τροχιάς δεν συγκίνησαν ποτέ ούτε τον πολίτη ούτε το πολιτικό σύστημα.
Δεν έχει ποτέ ελεύθερο χρόνο, αλλά κάθε μέρα οργανώνει στιγμές που τις βαφτίζει «ελεύθερες». Σήμερα δυο ώρες σε ένα εστιατόριο, μεθαύριο στο γήπεδο για ένα παιχνίδι της ΑΕΚ.
Τα δημόσια έργα συνδέθηκαν με την οικογένεια Καραμανλή. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέθεσαν το Δημοσίων Eργων στον Αχιλλέα Καραμανλή και στον Κώστα Αχιλλέα Καραμανλή αντίστοιχα. Μήπως ο Σταϊκούρας τοποθετήθηκε στο Υποδομών –μετά την τετράμηνη μεσοβασιλεία Γιώργου Γεραπετρίτη– ως ο πλέον έμπιστος επιστάτης του καραμανλισμού; «Πρώτη φορά ακούω αυτή την ευφάνταστη θεωρία».
Ο Σταϊκούρας μεγάλωσε στο Γαλάτσι, πήγε σε δημόσιο σχολείο στην Κυψέλη και σπούδασε μηχανολόγος μηχανικός στο Μετσόβιο. Εκανε μάστερ στη διοίκηση επιχειρήσεων στο Ιμπίριαλ και διδακτορικό στα χρηματοοικονομικά στο Σίτι του Λονδίνου. Εργάστηκε έως το 2007 δίπλα στον τότε διευθύνοντα σύμβουλο της Eurobank, Νίκο Νανόπουλο, στο τμήμα στρατηγικής, επενδύσεων και σχεδιασμού της τράπεζας.
Είναι παντρεμένος και έχει μία κόρη, που είναι μαθήτρια στη Γ΄ Λυκείου. Θα άφηνε την κόρη του να ταξιδέψει με τρένο στη Θεσσαλονίκη με την ίδια ευκολία με την οποία τής επιτρέπει να οδηγήσει αυτοκίνητο στην εθνική οδό; «Ανεπιφύλακτα, ναι. Τα ελληνικά τρένα είναι ασφαλή σήμερα όσο ασφαλή είναι στο μεγαλύτερο τμήμα του ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού δικτύου». Συμπληρώνει ότι η Ελλάδα, όπως και οι περισσότερες άλλες ευρωπαϊκές χώρες, εργάζεται για να ολοκληρωθεί η εγκατάσταση των πλέον προηγμένων συστημάτων ασφαλείας, κάτι που θα χρειαστεί ακόμη δύο χρόνια.
Οσοι δεν τον πολυσυμπαθούν λένε ότι μοιάζει με λογιστή οχυρωμένο πίσω από τα τεφτέρια του. Οτι είναι ένας τεχνοκράτης που μετράει τα λόγια του με το ίδιο υποδεκάμετρο που υπολογίζει τα ποσοστά φόρου. Οτι δεν εμπνέει προσδοκίες στους ψηφοφόρους. «Οι προσδοκίες που εμπνέουμε στους ψηφοφόρους πρέπει να είναι λελογισμένες και όχι παράλογες και υπερβολικές», σημειώνει.
Ισως είναι ο πρώτος λαϊκός δεξιός χωρίς σπουδαίες επιδόσεις στον λαϊκίστικο λόγο. Αποκλείεται, ωστόσο, να μην αμαρτάνει. Αποκλείεται να μην εξασφαλίζει «λελογισμένη» αρωγή στους πιστούς ψηφοφόρους του. Προτεστάντης ναι, άγιος όχι.
Η ελαφρά γαλλική προφορά του «ρο» επιτείνει το προφίλ του διοπτροφόρου σπασίκλα. Είναι 52 ετών, αλλά δείχνει λίγο μεγαλύτερος παρά το γεγονός ότι δεν έχει ρυτίδες. Είναι το επιφυλακτικό ύφος του. Είναι οι συντηρητικές γραβάτες του. Είναι το παλιομοδίτικο κούρεμά του. Είναι ότι δεν υψώνει ποτέ τον τόνο της φωνής του. Δεν είναι ο πολιτικός που θα πάει στην Παμπλόνα για να κατατροπώσει τους ταύρους. Αλλά μάλλον αισθάνεται ικανοποίηση επειδή μπορεί να μιλήσει σαν να υπερασπίζεται πτυχιακή εργασία. Οι φίλοι του λένε ότι έχει χτίσει σχέσεις εμπιστοσύνης με Ευρωπαίους ομολόγους του. Και αυτό έγινε πριν αναλάβει επίτροπος Μεταφορών ο Απόστολος Τζιτζικώστας. Τα τρένα όμως είναι ζόρικη υπόθεση, ακόμη και για τους πιο επιμελείς.
Μηνύοντας εαυτόν
Σχεδόν παραδέχεται ότι ίσως ήταν άστοχη η επίσκεψή του στον Αρειο Πάγο τον Οκτώβριο. Κατέθεσε πρόσθετα στοιχεία σχετικά με τρεις μηνυτήριες αναφορές που ο ίδιος είχε υποβάλει. Κάποιοι μηχανοδηγοί και σταθμάρχες θεωρούνται ύποπτοι για ελεγχόμενα σιδηροδρομικά φάλτσα με στόχο να εκτεθεί η κυβέρνηση. Γιατί ένας υπουργός πρέπει να τους μηνύσει; Δεν μπορεί απλώς να τους απολύσει; Οχι· ένας υπουργός δεν μπορεί ούτε να προσλάβει ούτε να απολύσει με ένα τηλεφώνημα, είναι η δικαιολογία.
Αν ήταν υπουργός Υποδομών, την επομένη των Τεμπών θα έπαιρνε τις κάμερες των καναλιών και θα πήγαινε στον σταθμό της Θεσσαλονίκης; Θα απαιτούσε από τους υπευθύνους του ΟΣΕ να του παραδώσουν τα βίντεο, έτσι ώστε να διαπιστωθεί αμέσως αν υπήρχε ή όχι παράνομο φορτίο στην αμαξοστοιχία; «Δεν μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο ένας υπουργός». Ο Αδωνις θα το έκανε. «Ούτε ο Αδωνις θα το έκανε».
Εκείνο που ο ίδιος έκανε ήταν να ζωντανέψει τον ανεξάρτητο Φορέα Διερεύνησης Σιδηροδρομικών και Αεροπορικών Ατυχημάτων (ΕΟΔΑΣΑΑΜ), που μέχρι τότε υπήρχε στα χαρτιά. Σύντομα θα ανακοινώσει ένα οδυνηρό πόρισμα (προσχέδιο του οποίου ήδη έχει διαρρεύσει στον Τύπο).
Τον Σεπτέμβριο του 2023, η τηλεδιοίκηση και η σηματοδότηση είχαν ολοκληρωθεί στη γραμμή Αθήνα – Θεσσαλονίκη, αλλά η θεομηνία «Daniel» ξήλωσε τα συστήματα στη Θεσσαλία. Το γεφύρι της Αρτας άρχισε από το μηδέν. Οσο για την υποστελέχωση του ΟΣΕ, ελάχιστο αντίδοτο είναι η πρόσληψη 140 υπαλλήλων μέσω ΑΣΕΠ που ολοκληρώνεται τον Μάρτιο.
Γιατί να μην ολοκληρώνονται όλα μέσα σε 1-2 μήνες; Η κυβέρνηση όφειλε να αφήσει κατά μέρος τις ντροπές, να κάνει απευθείας αναθέσεις για όλα τα έργα και να παρακάμψει το ΑΣΕΠ για όλες τις σχετικές προσλήψεις.
Εξηγεί ότι ο ακτιβισμός αυτού του είδους είναι ανέφικτος. Το ευρωπαϊκό και το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο προστατεύουν τους πολίτες από την αυθαιρεσία του ενός. Η δικαστική εξουσία επιβάλλει όρια στην εκτελεστική. Αν θεωρητικά δοκιμάσει κάποιος υπουργός να δράσει «ακτιβιστικά» θα εμπλακεί σε σοβαρές δικαστικές περιπέτειες. Τα έργα θα «παγώσουν» πριν ξεκινήσουν, ενώ η χώρα θα διασυρθεί και θα τιμωρηθεί με πρόστιμα.
«Τηρούμε πλήρως τα χρονοδιαγράμματα, που έχουν παρουσιαστεί τρεις φορές στο υπουργικό συμβούλιο και έχουν ενσωματωθεί στο σχέδιο δράσης που παρακολουθεί η Ευρωπαϊκή Ενωση». Αντιλαμβανόμαστε ότι το έργο δεν θα τελειώσει νωρίτερα από το 2027 ακόμη κι αν μπουκάρει στον Χολαργό ο Ελον Μασκ.
Πεισματάρες υποδομές
Είναι άλλο το υπουργείο Οικονομικών και άλλο το υπουργείο Υποδομών. «Στο Οικονομικών, η αλλαγή του ΦΠΑ πραγματοποιείται με μία υπογραφή. Στο Υποδομών, το έργο που υπογράφεις πραγματοποιείται σε τρία χρόνια». Τους καρπούς τούς δρέπει ο μεθεπόμενος υπουργός και η μεθεπόμενη κυβέρνηση. Στα εγκαίνια του μετρό της Θεσσαλονίκης κάλεσε τους υπουργούς Υποδομών και τους πρωθυπουργούς των τελευταίων 20 ετών. Ολοι έβαλαν ένα λιθαράκι στο έργο. «Κάθε μεγάλο δημόσιο έργο μοιάζει με σκυταλοδρομία 4×400. Τέσσερις υπουργοί τρέχουν ο καθένας από ένα 400άρι και η σκυτάλη περνάει από τον προηγούμενο στον επόμενο».
Δεν γνωρίζει αν μέσα στο επόμενο διάστημα θα του ζητήσει ο πρωθυπουργός να δώσει τη σκυτάλη στον επόμενο. Εκείνο που σίγουρα γνωρίζει είναι ότι το σιδηροδρομικό έργο που περικλείεται στο μπλε ντοσιέ προχωράει σωστά και θα ολοκληρωθεί στην ώρα του. Μέχρι τότε, τα τρένα που αργούν κι ενίοτε εκτροχιάζονται, θα μπορούν να παρουσιάζονται ως διαρκής συστημική αποτυχία. Ως εθνικό τραύμα που δεν μπορεί να το επουλώσει κανένα μεταρρυθμιστικό «χρονοδιάγραμμα».
