Ποια είναι η ιδανική πολιτική διαχείριση «ενός σεισμικού σμήνους» σαν αυτό που υφίσταται η κυβέρνηση μετά τα συλλαλητήρια για τα Τέμπη; Η απάντηση δεν υπάρχει σε κανένα εγχειρίδιο. Γι’ αυτό και στο Μέγαρο Μαξίμου τις τελευταίες δύο εβδομάδες, οι συζητήσεις για την ενδεδειγμένη αντίδραση έναντι της πίεσης που άσκησε η δύναμη της πλατείας ήταν ζωηρές και «πολυφωνικές».
Λίγες ώρες μετά τα συλλαλητήρια, η μία γραμμή έλεγε πως η κυβέρνηση οφείλει να δείξει «ενσυναίσθηση» και να παραδεχθεί ακόμη και λάθη. Και κυρίως να μη βάλει «απέναντι τον κόσμο στις πλατείες». Η αντίθετη άποψη, με κύριο εκφραστή τον Μάκη Βορίδη, έλεγε πως το θέμα είναι καθαρά ποινικό και η κυβέρνηση δεν πρέπει να επηρεαστεί «από το βάρος των συγκεντρώσεων», προτείνοντας την πιο ψυχρή και θεσμικώς συγκρατημένη οδό.
Ο πρωθυπουργός πήρε μία συνειδητή απόφαση, που ήταν να βγει άμεσα με μία τηλεοπτική συνέντευξη –μόλις τρεις μέρες μετά τις συγκεντρώσεις– που υπηρετούσε την πρώτη γραμμή και είχε δύο βασικούς στόχους: να απαντήσει στο φλέγον θέμα της συγκάλυψης κυρίως σε ό,τι αφορά την υποψία ότι η εμπορική αμαξοστοιχία μετέφερε παράνομα εύφλεκτο υλικό· και δεύτερον, ως επακόλουθο, να ανταποκριθεί στην «κραυγή» του πλήθους που ζητούσε επίμονα «δικαιοσύνη», διαβεβαιώνοντας πως η κυβέρνηση θα δεχθεί κάθε αίτημα για έλεγχο ποινικής ευθύνης ακόμη και πολιτικών προσώπων.
Μετά τη συνέντευξη
Την επόμενη ημέρα, Πέμπτη 30 Ιανουαρίου, στον πρωινό καφέ έγινε η πρώτη αποτίμηση της συνέντευξης. Κόντρα σε όσους έλεγαν πως η συνέντευξη του πρωθυπουργού «είχε λάθος ύφος», επικράτησε η άποψη ότι οι στόχοι είχαν επιτευχθεί. Εμενε να σχεδιαστεί η επόμενη φάση της κυβερνητικής στρατηγικής. Η εσωκομματική κριτική, πάντως, πως το Μαξίμου χειρίζεται την υπόθεση «υπερβολικά απολογητικά» είχε αρχίσει να φθάνει στην Ηρώδου Αττικού. Δεν ήταν μόνο ο Βορίδης που ζητούσε διαφορετική προσέγγιση.
Ο πρωθυπουργός, ωστόσο, είχε τη δική του άποψη. «Θα αποκρούσουμε την κατηγορία της συγκάλυψης με συγκεκριμένα στοιχεία και καθαρό λόγο», είπε σε εκείνη τη σύσκεψη, καθώς στο Μαξίμου έβλεπαν ήδη πως το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν πλέον η γενικευμένη καχυποψία πως η κυβέρνηση εμπόδιζε τη διαλεύκανση. Η απόφαση ήδη από τα τέλη της περασμένης εβδομάδας ήταν πως η κυβέρνηση, μετά την πρώτη εβδομάδα, θα πρέπει να απαντήσει πιο πολιτικά και πιο στοχευμένα στα όσα υποστηρίζει η αντιπολίτευση, χωρίς να αφήσει το κλίμα να την παρασύρει.
Το σύνθημα Μητσοτάκη «Θα αποκρούσουμε την κατηγορία της συγκάλυψης με συγκεκριμένα στοιχεία και καθαρό λόγο», είπε ο πρωθυπουργός στη σύσκεψη που έγινε την επομένη της τηλεοπτικής του συνέντευξης στο Μαξίμου.
Αυτή η δεύτερη φάση διαχείρισης υπαγορεύθηκε από κάτι ακόμη: πλήθος βουλευτών είχε αρχίσει να δυσανασχετεί λέγοντας πως «δεν πρέπει να μας πάρει από κάτω», ζητώντας πιο δυναμική αντιμετώπιση του θέματος, ειδικά στα σημεία που η αντιπολίτευση επεδίωκε φανερά πολιτικά οφέλη. Η δήλωση του Ακη Σκερτσου πως εάν δεν ήταν πολιτικός θα είχε πάει στην πορεία διαμαρτυρίας λειτούργησε καταλυτικά προς αυτήν την κατεύθυνση, καθώς πολλοί υπουργοί και βουλευτές έλεγαν πως τα λόγια του «φλερτάρουν επικίνδυνα με την πλατεία». Χαρακτηριστική είναι η φράση υπουργού στο υπουργικό της ίδιας ημέρας που έλεγε πως με αυτή τη λογική, «εάν την επόμενη φορά υπάρχει διπλάσιος κόσμος στις πλατείες, τότε να παραδώσουμε και τα κλειδιά και να φύγουμε», προσθέτοντας πως στις φιλελεύθερες δημοκρατίες τον λόγο έχει η Δικαιοσύνη και αυτό δεν θα το εκχωρήσουμε. Η ισορροπία όμως ήταν και πάλι δύσκολη. Oπως έλεγε κορυφαίος υπουργός, η κυβέρνηση έπρεπε χωρίς να χάσει το μέτρο «να ισορροπήσει ανάμεσα στον Ακη Σκέρτσο και τον Μάκη Βορίδη», που ήταν «τα δύο άκρα»ν όχι για την ουσία πάντως της υπόθεσης, αλλά για τον τρόπο διαχείρισής της.
Η μετακίνηση του άξονα
Το περασμένο Σαββατοκύριακο οι παλμοί έπεσαν και η σκέψη ήταν πλέον πιο καθαρή. Η κυβέρνηση, όμως, ήταν ακόμη στα σχοινιά. Η ισορροπία άλλαξε όταν η αντιπαράθεση που είχε σχηματιστεί στο δίπολο Μαξίμου – πλατείας άλλαξε επίπεδο: μετατράπηκε σε αντιπαράθεση μεταξύ Μαξίμου και αντιπολίτευσης, ένα πεδίο πιο γνώριμο για την κυβέρνηση και πιο πρόσφορο για το «οπλοστάσιό» της.
Ολες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως η πλειονότητα της κοινής γνώμης θεωρεί συνυπεύθυνα για το χάλι του σιδηροδρόμου όλα τα κόμματα που κυβέρνησαν πριν από τη Ν.Δ. Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση εκμεταλλεύθηκε το μπαράζ ανακοινώσεων από πλευράς του ΠΑΣΟΚ, απαντώντας σε όλες τις δημόσιες ανακοινώσεις του. Η εικόνα αυτή παγιώθηκε όλη την εβδομάδα που μας πέρασε, με την κυβέρνηση να ανεβάζει διαρκώς πολιτικές στροφές, χωρίς να χρειάζεται πια να απευθύνεται στις οικογένειες των θυμάτων και «στο πάνδημο αίτημα των πολιτών για Δικαιοσύνη».
Η περίπτωση Τριαντόπουλου
Ο τρόπος που αποδέχθηκε η κυβέρνηση την πρόταση του ΠΑΣΟΚ για σύσταση προανακριτικής επιτροπής για τον Χρήστο Τριαντόπουλο εκπληρώνει τη δέσμευση του Μαξίμου. Από τη μια η κυβέρνηση είπε «ναι», από την άλλη, όμως, κάθε άλλο παρά απολογητική ήταν, λέγοντας πως η αποδοχή της πρότασης δεν σημαίνει και αποδοχή του κατηγορητηρίου, αλλά ένδειξη πως «η κυβέρνηση δεν συγκαλύπτει τίποτα». Στην ίδια κατεύθυνση ήταν και η προαναγγελία παραίτησης του κ. Τριαντόπουλου μόλις συσταθεί η επιτροπή. Ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας αποτελεί ένα άγνωστο κατά κανόνα πρόσωπο στην κοινή γνώμη, που ήρθε στη δημοσιότητα μόνο λόγω της υπόθεσης του αποκαλούμενου «μπαζώματος». Εως το 2019 το βιογραφικό του είναι αμιγώς τεχνοκρατικό με επίκεντρο τις σπουδές οικονομικών που έχει κάνει, ενώ από το 2019 ανέρχεται στην πολιτική, αρχικά ως γενικός γραμματέας Οικονομικής Πολιτικής στο υπουργείο Οικονομικών, μετά ως υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ, αρμόδιος για θέματα κρατικής αρωγής και αποκατάστασης από φυσικές καταστροφές και σήμερα ως υφυπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Στις εκλογές, μάλιστα, του 2023 εξελέγη πρώτος σε σταυρούς βουλευτής Μαγνησίας, κεφαλαιοποιώντας την προσωπική εμπιστοσύνη που του είχε δείξει ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Η κάλυψη που του παρέχει η κυβέρνηση σε αυτήν τη συγκυρία είναι ξεκάθαρη, δείχνοντας πως η γραμμή στο εξής θα είναι: «Καμία συγκάλυψη, αλλά και καμία υποχώρηση» μέχρι να ξεκινήσει η δίκη.
«Δεν κάνω ανασχηματισμό Τεμπών»
Το βάρος των διαδηλώσεων της 26ης Ιανουαρίου γέννησε πολλούς προβληματισμούς. Πράγματι οι –μάλλον– λιγότερο ψύχραιμοι έλεγαν στον πρωθυπουργό να «απαντήσει» με έναν άμεσο ανασχηματισμό για «να αλλάξει την ατζέντα». Οι ίδιοι έφερναν ως επιχείρημα πως «δεν μπορούμε να πάμε με το ίδιο σχήμα έως το τέλος του μήνα» λόγω της πολιτικής έντασης και των επικείμενων νέων διαδηλώσεων, προτείνοντας τον ανασχηματισμό ως μέσον εκτόνωσης της κοινωνικής έντασης.
Η απάντηση του πρωθυπουργού, αφού κύλησαν τα πρώτα εικοσιτετράωρα, ήταν κατηγορηματική: «Δεν θα κάνω ανασχηματισμό Τεμπών», ήταν η φράση που συγκράτησαν οι συνομιλητές του. Η απόφαση του Κυριάκου Μητσοτάκη να προχωρήσει σε αλλαγές από τον Μάρτιο και μετά εδράζεται σε τρία σημεία:
Πρώτον, θέλει έως το τέλος Φεβρουαρίου να έχει την πλήρη εικόνα του πολιτικού σκηνικού, καθώς θα έχουν βγει τα πορίσματα για τα Τέμπη, θα έχει κατατεθεί η πρόταση δυσπιστίας που έχει προαναγγείλει το ΠΑΣΟΚ, θα έχουν γίνει και οι επόμενες διαδηλώσεις για την επέτειο των δύο ετών από το δυστύχημα, ενώ και οι δημοσκοπήσεις, που ακόμη είναι θολές, θα έχουν δώσει πιο καθαρή εικόνα. Ετσι ο πρωθυπουργός, έχοντας όλα τα κομμάτια του παζλ, θα μπορεί να κάνει πιο σωστές κινήσεις.
Δεύτερον, δεν θέλει, όπως είπε σε στενούς συνεργάτες του, να κάνει έναν ανασχηματισμό που θα ταυτιστεί με τα Τέμπη. Η βιασύνη είναι πάντα κακός σύμβουλος και βεβιασμένες αλλαγές στο κυβερνητικό σχήμα θα εκληφθούν ως «άτακτη υποχώρηση» ή «ομολογία αποτυχίας» – και άρα θα ήταν υπονομευμένες εν τη γενέσει τους.
Τρίτον, ο πρωθυπουργός θέλει οι αποφάσεις για τις αλλαγές να μη γίνουν εν βρασμώ για έναν ακόμη λόγο: ένας ανασχηματισμός στον έκτο χρόνο διακυβέρνησης έχει πολλές και δύσκολες εσωκομματικές ισορροπίες που πρέπει να υπολογιστούν, ειδικά αν είναι ευρύς.
Με ορίζοντα διετίας
Ο πρωθυπουργός είναι πεπεισμένος πως εάν υπάρχει ασφαλής τρόπος να βγει η κυβέρνηση από το σπιράλ στο οποίο έχει μπει είναι αφενός να κινηθεί προς τα εμπρός η υπόθεση των Τεμπών, αφετέρου να αρχίσει η κυβέρνηση να παράγει ξανά έργο μετρήσιμο από τους πολίτες.
Στο πλαίσιο αυτό έχει εκμυστηρευθεί σε στενούς συνεργάτες του πως θέλει να φτιάξει μια νέα κυβέρνηση «με ορίζοντα διετίας», όπερ σημαίνει ότι θα επιλέξει τους υπουργούς της επόμενης κυβέρνησης με κριτήρια «ποιος μπορεί να κάνει τη δουλειά» και «να φέρει αποτελέσματα». Δεν αποκλείεται έτσι να δούμε έναν ανασχηματισμό «που όμοιό του δεν έχουμε ξαναδεί από την αρχή της θητείας Μητσοτάκη», με πολλές αλλαγές σε κορυφαία υπουργεία, όπως το Υποδομών, το Ενέργειας, το Μετανάστευσης και Ασύλου, το Ναυτιλίας, με «κλειδί» να θεωρείται το ΥΠΕΞ, καθώς αν επιστρέψει στο Μαξίμου ο Γιώργος Γεραπετρίτης θα δημιουργηθεί χώρος για πιο εκτεταμένες αλλαγές. Αντίθετα, σε επίπεδο υφυπουργών ο ανασχηματισμός θα έχει διαφορετική φιλοσοφία. Ο κ. Μητσοτάκης αντιλαμβάνεται πως πολλοί εξωκοινοβουλευτικοί υφυπουργοί «δεν προσφέρουν κάτι», ειδικά σε μία συγκυρία που οι δεξαμενές της Ν.Δ. έχουν περιοριστεί λόγω της φθοράς και χρειάζεται περαιτέρω ενίσχυση της κομματικής βάσης. Στο πλαίσιο αυτό, εκτιμάται πως ο αριθμός των βουλευτών που μπορεί να αξιοποιηθεί, κυρίως σε επίπεδο υφυπουργών, μπορεί να φτάσει ακόμη και τους δέκα.
Λίφτινγκ στο Μαξίμου
Κομβικό θεωρείται πώς θα κινηθεί ο πρωθυπουργός και στα του οίκου του, δηλαδή στο Μέγαρο Μαξίμου. Πολλοί λένε πως το υπάρχον σχήμα «ό,τι είχε να δώσει το έδωσε» και μπορεί να αλλάξει ριζικά. Πράγματι, πλην του Γιώργου Μυλωνάκη και του Παύλου Μαρινάκη, που θεωρούνται αμετακίνητοι, όλοι οι υπόλοιποι τελούν υπό κρίση. Για τον Ακη Σκέρτσο πολλοί πιστεύουν πως έχει φτάσει η ώρα να κατευθυνθεί σε κάποιο υπουργείο, ενώ για τον Μάκη Βορίδη θεωρείται βέβαιη η μετακίνησή του. Η πιθανή επιστροφή του Γιώργου Γεραπετρίτη και «μία ακόμη προσθήκη απέξω», όπως λέει αρμόδια πηγή, πιθανολογείται πως θα φρεσκάρει τον αέρα στο νεοκλασικό και θα το φέρει σε μία ισορροπία που τελευταία δείχνει να έχει χαθεί.
