Του Σταύρου Παπαντωνίου
Ως βασικό θέμα την εμβάθυνση των σχέσεων του Κράτους και της Εκκλησίας είχε η χθεσινή συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του Αρχιεπισκόπου κ. Ιερωνύμου στο Μέγαρο Μαξίμου. Η συζήτηση, σύμφωνα με πληροφορίες, κινήθηκε στους παρακάτω άξονες: Ο πρώτος άξονας είναι γνωστός εδώ και καιρό, αλλά ήταν σημαντικό να ειπωθεί και θεσμικά, και είχε να κάνει με τη συζήτηση περί διαχωρισμού Κράτους και Εκκλησίας, για την οποία ο πρωθυπουργός έχει διαβεβαιώσει πως δεν θα περιλαμβάνεται στην επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση και ενημέρωσε σχετικώς και τον Προκαθήμενο.
Ως απότοκο του πρώτου άξονα τέθηκαν επί τάπητος ακόμα δύο ζητήματα που έχουν ως στόχο την εμβάθυνση των σχέσεων των δύο πλευρών. Το πρώτο έχει να κάνει με την πρόθεση της Εκκλησίας να παραχωρήσει ακίνητα ώστε να δημιουργηθούν φοιτητικές εστίες και οικίες για νέα ζευγάρια. Στην πρώτη περίπτωση η διαμονή των φοιτητών θα είναι εντελώς δωρεάν, ενώ στη δεύτερη θα είναι είτε δωρεάν είτε με ένα συμβολικό αντίτιμο. Για να συμβεί αυτό, το επόμενο διάστημα θα ξεκινήσουν οι επαφές μεταξύ τεχνοκρατών των δύο πλευρών με στόχο τη δημιουργία επιτροπής που θα διαχειρίζεται τα θέματα αυτά σε επόμενο χρόνο. Πηγές και των δύο πλευρών αναφέρουν πως ο στόχος είναι να έχουμε σαφή πρόοδο εντός του 2025. Αξίζει να σημειωθεί πως, σύμφωνα με παλαιότερη καταγραφή, η Εκκλησία διαθέτει σχεδόν 900 ακίνητα προς αξιοποίηση.
Ο δεύτερος άξονας συζήτησης είχε να κάνει με ένα διαχρονικό θέμα: την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας. Μια παλαιότερη καταγραφή, με βάση τα στοιχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, έχει καταλήξει πως η συνολική έκταση της εκκλησιαστικής περιουσίας ανέρχεται σε 1,3 εκατ. στρέμματα, από τα οποία 732.000 είναι βοσκότοποι, 367.000 δασικές εκτάσεις και 189.000 γεωργικές. Η Εκκλησία διαθέτει μέχρι και βραχονησίδες σε νησιωτικά συμπλέγματα, ανεβάζοντας τον πήχυ της περιουσίας της. Βασικό κομμάτι της εκκλησιαστικής περιουσίας αποτελούν τα ακίνητα στην παραλιακή ζώνη, περίπου 1.200 στρέμματα μεταξύ Λίμνης Βουλιαγμένης και Βάρκιζας, αποκαλούμενα και «φιλέτα».
Συστήνεται επιτροπή εμπειρογνωμόνων – Εκτιμάται πως η Ιεραρχία διαθέτει σχεδόν 900 ακίνητα προς αξιοποίηση, ενώ η έκταση της εκκλησιαστικής περιουσίας ανέρχεται σε 1,3 εκατ. στρέμματα.
Πολιτικές προεκτάσεις
Η συνάντηση, πάντως, έχει και «πολιτικές προεκτάσεις», καθώς το τελευταίο τετ α τετ μεταξύ των δύο είχε γίνει τον Δεκέμβριο του 2023 (χωρίς να δημοσιοποιηθεί τότε), ενώ ακολούθησε η περίοδος των «παγετώνων», καθώς ο νόμος για την ψήφιση του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών έφερε ουσιαστικά ρήξη μεταξύ των δύο πλευρών. Συνεπώς η συνάντηση εκπέμπει και την εικόνα της αποκατάστασης των σχέσεων, με τον Αρχιεπίσκοπο να δίνει τα εύσημα χθες στον πρωθυπουργό για το πρόγραμμα «Σπίτι μου ΙΙ».
Τον Απρίλιο του 2024, πάντως, έγινε η πρώτη απόπειρα να λιώσουν οι «πάγοι», με την ξενάγηση που έκανε ο Αρχιεπίσκοπος στον πρωθυπουργό στο Δήλεσι, σε μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων, αλλά δεν επρόκειτο για προσωπικό τετ α τετ. Κυβερνητικές πηγές μάλιστα θυμίζουν πως ο κ. Ιερώνυμος είχε να πάει στο Μαξίμου από το 2021, ενώ πρωθυπουργός και Αρχιεπίσκοπος θα μεταβούν μαζί στα Τίρανα, στην κηδεία του Αναστασίου.
«Αγκάθι» το ιδιοκτησιακό καθεστώς
Της Δώρας Αντωνίου
Αρκούν οι καλές προθέσεις για να προχωρήσει μια συνεργασία ανάμεσα στην Πολιτεία και στην Εκκλησία για αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας στο πλαίσιο προγραμμάτων στέγασης; Προφανώς όχι, και αυτό αντικατοπτρίζεται στους χαμηλούς τόνους της κυβέρνησης για το θέμα. Από την πλευρά της Εκκλησίας εκδηλώνεται η διάθεση να προσφερθούν κάποια ακίνητα, τα οποία θα μπορούσαν, αφού αναλάβει η Πολιτεία την ανακαίνιση και κατάλληλη διαμόρφωση, να διατεθούν είτε ως φοιτητικές εστίες ή ως διαμερίσματα για νέα ζευγάρια.
Αντιστοίχως γίνεται λόγος για εκτάσεις που θα μπορούσαν να διατεθούν για ανέγερση διαμερισμάτων, στο πλαίσιο των προγραμμάτων αντιμετώπισης της στεγαστικής κρίσης. Οπως, ωστόσο, επισημαίνεται από κυβερνητικές πηγές, η όλη συζήτηση γίνεται σε πολύ πρώιμο στάδιο, ενώ θα πρέπει να αποσαφηνιστεί η κατάσταση αλλά και το νομικό και ιδιοκτησιακό καθεστώς των προς αξιοποίηση ακινήτων ή εκτάσεων, καθώς σε πολλές περιπτώσεις προκύπτουν προβλήματα και αμφισβητήσεις.
Οσον αφορά την από κοινού αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας, που επανέρχεται στο προσκήνιο με κατανομή 50%-50% των κερδών, και στο παρελθόν έχουν γίνει προσπάθειες χωρίς να προκύψει αποτέλεσμα. Το 2009 ο Αρχιεπίσκοπος κ. Ιερώνυμος είχε κάνει σχετική πρόταση προς τον τότε πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου, η οποία όμως δεν προχώρησε καθώς η οικονομική κρίση επέβαλλε άλλες προτεραιότητες.
Το 2013, επί κυβερνήσεως Αντώνη Σαμαρά, ανακοινώθηκε ότι επετεύχθη συμφωνία και με τον νόμο 4146/2013 επετράπη στα νομικά πρόσωπα της Εκκλησίας της Ελλάδος να αξιοποιούν τα ακίνητά τους, με το Δημόσιο να λαμβάνει τα μισά έσοδα από τις παραχωρήσεις ακινήτων. Το 2014 αποφασίστηκε να ιδρυθεί εταιρεία στην οποία μετείχαν με 50% η Αρχιεπισκοπή Αθηνών και με 50% το Δημόσιο, για τη διαχείριση των ακινήτων της Αρχιεπισκοπής. Ολα αυτά «πάγωσαν» με την αλλαγή κυβέρνησης.
Η επόμενη προσπάθεια έγινε το 2018 σε συνεννόηση του Αρχιεπισκόπου κ. Ιερωνύμου με τον τότε πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Παρουσίασαν το κοινό ανακοινωθέν Εκκλησίας – Πολιτείας, που προέβλεπε τη δημιουργία Ταμείου Αξιοποίησης Εκκλησιαστικής Περιουσίας που θα διοικείτο από πενταμελές συμβούλιο και θα αναλάμβανε τη διαχείριση και αξιοποίηση των από το 1952 και μετά αμφισβητούμενων μεταξύ ελληνικού Δημοσίου και Εκκλησίας της Ελλάδος περιουσιών, αλλά και κάθε περιουσιακού στοιχείου της Εκκλησίας που η ίδια εθελοντικά θα επιθυμούσε να παραχωρήσει στο εν λόγω Ταμείο. Η συμφωνία προέβλεπε και αποχώρηση των ιερέων από το μισθολόγιο των δημοσίων υπαλλήλων, με δέσμευση της κυβέρνησης να καταβάλλει ετησίως στην Εκκλησία ποσό ίσο με τη μισθοδοσία. Η συμφωνία ναυάγησε, καθώς δεν εγκρίθηκε από την Ιερά Σύνοδο.
