Τέσσερις προσωπικότητες που άφησαν, με διαφορετικό τρόπο, το αποτύπωμά τους στην «περιπέτεια» της «πρώτης φοράς Αριστερά» μιλούν στην «Κ», 10 χρόνια μετά την πρώτη εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ.
Νίκος Φίλης, Χριστόφορος Βερναρδάκης, Αριστείδης Μπαλτάς και Γιάννης Μηλιός σταθμίζουν –κριτικά και αυτοκριτικά– το αποτύπωμα των γεγονότων της περιόδου και ανακαλούν προσωπικές αναμνήσεις από το ταραχώδες πρώτο εξάμηνο της διαπραγμάτευσης και όχι μόνον.
Νίκος Φίλης
Οι ΑΝΕΛ δεν ήταν μονόδρομος
Για τον Νίκο Φίλη, τότε κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο και μετέπειτα υπουργό Παιδείας, η διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ «απέδειξε ότι μπορούσε να υπάρξει μια ορθολογική εναλλακτική απέναντι στην καταστροφική πολιτική των μνημονίων που εφήρμοσαν Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ».
«Η Αριστερά, παρά τις αντιφάσεις της, άφησε ένα θετικό μήνυμα», λέει στην «Κ» μία δεκαετία μετά, χωρίς να παραλείψει να επισημάνει ότι «ο κυβερνητισμός –δηλαδή η λανθασμένη αντίληψη ό,τι με κάθε τρόπο η Αριστερά πρέπει να κυβερνά– ταυτίστηκε κατόπιν με την υποβάθμιση του κόμματος». Οσον αφορά την περίοδο της διαπραγμάτευσης του πρώτου εξαμήνου, σημειώνει πως το όριο της κυβέρνησης ήταν η παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ. «Ηταν μια γεωπολιτική επιλογή η παραμονή στην Ευρώπη», ξεκαθαρίζει.
Ρωτάμε συγκεκριμένα για τις σχέσεις Κράτους – Εκκλησίας και για τη διαμάχη στην οποία πρωταγωνίστησε ως υπουργός Παιδείας. «Οι σχέσεις Κράτους – Εκκλησίας δοκίμασαν την αξιοπιστία της διακυβέρνησης Τσίπρα – Καμμένου», λέει ενώ σχολιάζει κριτικά και τις πολιτικές της κυβέρνησης και ως προς το ζήτημα των ΜΜΕ. «Η αδειοδότηση των ιδιωτικών καναλιών έγινε με έναν τρόπο προβληματικό και πρόχειρο. Οσο δε για την ΕΡΤ, ορθώς άνοιξε εκ νέου, ακολουθήθηκε όμως ένας δρόμος κομματικής διαχείρισης των δημόσιων ΜΜΕ και όχι ένας άλλος δρόμος πλουραλιστικής δημοκρατικής λειτουργίας».
Κληθείς να αναλογιστεί την κυβερνητική σύμπραξη με τους ΑΝΕΛ του Πάνου Καμμένου, ο πρώην υπουργός Παιδείας θεωρεί πως οι ΑΝΕΛ δεν ήταν μονόδρομος. «Υπήρχαν κι άλλες δυνατότητες, όπως εκ των υστέρων διαπιστώνουμε. Το Σύνταγμα έδινε τη δυνατότητα να έχουμε κυβέρνηση 149 βουλευτών, καθώς μάλιστα υπήρχε μια ηγεμονία στην κοινωνία όπως φάνηκε με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος», σχολιάζει, συμπληρώνοντας πως μετά τον «αναγκαστικό δρόμο» του συμβιβασμού, η κυβέρνηση έπρεπε να είναι πιο τολμηρή σε «ρωγμές» αναφορικά με θέματα που δεν αφορούσαν το μνημόνιο. «Επρεπε να ήμασταν πιο τολμηροί και δεν ήμασταν», συμπεραίνει.
Και ως προς τη δική του προσωπική ανάμνηση της περιόδου σε συνάρτηση και με την πολιτική συγκυρία σήμερα; «Θυμάμαι τα πρόσωπα των χιλιάδων πολιτών το βράδυ της νίκης τον Γενάρη. Δεν ήταν έκφραση μίσους, ήταν μια έκφραση ελπίδας. Παρά τις απογοητεύσεις και τα λάθη, σιγοκαίει στην κοινωνία μια προσδοκία αλλαγής που δεν μπορεί να εγκλωβιστεί στα όρια της συναίνεσης σε μια πολιτική μειωμένων προσδοκιών. Η πολυκρίση δεν μπορεί να είναι το μέλλον των νέων παιδιών», καταλήγει.
Χριστόφορος Βερναρδάκης
Δεν είχαμε plan B
Στα μέσα Φεβρουαρίου του 2015 ο Χριστόφορος Βερναρδάκης έμπαινε για πρώτη φορά στα γραφεία της Γενικής Γραμματείας Συντονισμού του κυβερνητικού έργου, στη θέση του γενικού γραμματέα. Εκεί, όπως λέει στην «Κ», συνάντησε τα άδεια γραφεία, μιας υποστελεχωμένης υπηρεσίας.
Αρμοδιότητα του κ. Βερναρδάκη ήταν να «εφοδιάζει» τον Γιάνη Βαρουφάκη με μικρές μελέτες σχετικά με τη διαπραγμάτευση. Ο ίδιος βέβαια εκτιμά πως στο πρώτο εξάμηνο του 2015 δεν εκτυλίχθηκε διαπραγμάτευση, αλλά ένα πολιτικό «μπρα ντε φερ» που εκτός της Ελλάδας αφορούσε και τις αντίρροπες προσεγγίσεις για την υπέρβαση της κρίσης χρέους που αναπτύσσονταν εντός της Ευρώπης και των θεσμών.
«Μετά τη συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου υπήρχε η αίσθηση ότι θα μπορέσουμε να φτάσουμε σε μια καλή τελική συμφωνία», συμπληρώνει ο κ. Βερναρδάκης, παρατηρώντας, όμως, πως τον Ιούνιο του 2015 είχε καταστεί σαφές ότι ο χρόνος λιγοστεύει. Συζήτηση για το ενδεχόμενο δημοψηφίσματος υπήρχε στους κόλπους της κυβέρνησης πριν από την ανακοίνωση του Αλέξη Τσίπρα, όμως, σύμφωνα με τον κ. Βερναρδάκη, η κυβέρνηση δεν είχε κάποιο plan Β που εν τέλει απορρίφθηκε. «Ενδεχομένως το πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ να ήταν ακριβώς το ότι δεν είχε plan B. Θα μπορούσε, δηλαδή, να υπήρχε καλύτερη προετοιμασία πριν από την ανάληψη της διακυβέρνησης», σχολιάζει σήμερα.
Σε ερώτηση για τη σύμπραξη με τους ΑΝΕΛ, υποστηρίζει πως δεν υπήρχε εναλλακτική. «Ο Καμμένος έσπασε –ίσως εν αγνοία του– την κοινωνική βάση της Δεξιάς, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ έσπασε την κοινωνική βάση του ΠΑΣΟΚ», εξηγεί, επισημαίνοντας πως περισσότερες τριβές προέκυπταν λόγω αντιθέσεων στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ, παρά λόγω της ύπαρξης των ΑΝΕΛ στο κυβερνητικό σχήμα.
Δέκα χρόνια μετά, ανακαλεί ως πιο έντονη μια στιγμή από τις διαπραγματεύσεις με τους θεσμούς στο Χίλτον, στις τρεις τα ξημερώματα, όταν ο ίδιος ήταν πλέον υπουργός μετά την υπογραφή του μνημονίου και τις εκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου. «Είχα χρόνια να βγω έξω τέτοια ώρα και πήγαινα στο Χίλτον για διαπραγματεύσεις, ήταν “μυθικό”», θυμάται, παρατηρώντας παράλληλα ότι με το πέρας του χρόνου «οι θεσμοί άρχισαν να αντιλαμβάνονται πως επέμεναν σε απαιτήσεις που δεν είχαν καν τεχνοκρατική λογική».
Αριστείδης Μπαλτάς
Συνειδητά αντιφατικοί
Από την πλευρά του, ο «θεωρητικός» του ΣΥΡΙΖΑ, Αριστείδης Μπαλτάς, υπουργός Παιδείας της πρώτης κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα, υποστηρίζει πως μετά το γεγονός-τομή του δημοψηφίσματος και την ολοκλήρωση του πρώτου «πρωτοφανούς στην παγκόσμια Ιστορία», όπως σημειώνει, εξαμήνου, η κυβέρνηση «δούλεψε συνειδητά αντιφατικά» μεταξύ των δικών της πολιτικών προτεραιοτήτων και των μνημονιακών καταναγκασμών.
Για τον ίδιο, το «πείραμα» του ΣΥΡΙΖΑ απέδειξε ότι «η Αριστερά είναι ικανή να αναλάβει θέσεις ευθύνης», παρότι κεντρική στρατηγική του «αντι-ΣΥΡΙΖΑ» μετώπου ήταν να πείσει την κοινωνία για το ακριβώς αντίθετο, όπως λέει. «Ηταν πολιτικά ζωογόνο να βλέπουμε ότι μπορούμε να κυβερνήσουμε», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Και ως προς την πολυσυζητημένη δήλωση περί «αριστείας»; Με την απόσταση του χρόνου, θεωρεί πως η «ρετσινιά» της φράσης έχει αντιστραφεί ως μομφή προς τους άλλοτε επικριτές της. «Πλέον, όταν μιλάμε για τους “άριστους” της κυβέρνησης, μάλλον το λέμε ειρωνικά», παρατηρεί σκωπτικά.
Γιάννης Μηλιός
Η ωρίμαση ήταν μετάλλαξη
Τον Μάρτιο του 2015, ο καθηγητής Γιάννης Μηλιός ανακοίνωνε στο (τότε) Twitter την παραίτησή του από υπεύθυνος Οικονομικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, διαφωνώντας με τη διαπραγματευτική στρατηγική της κυβέρνησης. Μιλώντας σήμερα στην «Κ», ο κ. Μηλιός εκτιμά πως μετά τις δεύτερες εκλογές του 2012 ξεκίνησε μια πορεία μετάλλαξης του ΣΥΡΙΖΑ, μια διαδικασία που από κάποιους όπως ο Γιάννης Δραγασάκης ονομάστηκε «βίαιη ωρίμαση». «Αυτή η ωρίμανση σήμαινε προσαρμογή στην πεπατημένη», συμπληρώνει, ενώ προσθέτει πως «η τομή του 2015 αποδείχθηκε μη ουσιαστική», καθώς τελικά «είχαμε μια συνέχεια της πολιτικής αναδιανομής από τα κάτω προς τα πάνω».
Ο ίδιος από την άνοιξη του 2014 εξέφραζε έντονη κριτική για τη στρατηγική που ακολουθείτο. «Δεν είχα σχέση με το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης. Επρόκειτο για ένα κείμενο που φτιάχτηκε από ένα προσχέδιο που είχε εκπονήσει ο Σπύρος Σαγιάς. Ηταν μια εποχή που το γραφείο του προέδρου έπαιζε κομβικό ρόλο», επισημαίνει και τοποθετείται ιδιαίτερα επικριτικά και για τον Γιάνη Βαρουφάκη, καταλογίζοντάς του «επικοινωνιακή, υποτιθέμενη αντίσταση».
«Για τις πολιτικές (σ.σ. της μνημονιακής συνέχειας) που ήταν προαποφασισμένες από το τέλος του 2013 ο Βαρουφάκης ήταν ένα κατάλληλο πρόσωπο ώστε να τις θέσει σε κίνηση», εκτιμά ο κ. Μηλιός, ενώ τονίζει ότι «η συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου προδίκασε το μνημόνιο του Ιουλίου». «Υπήρχε εναλλακτική πρόταση;», ρωτάμε. «Η κατάσταση αλλάζει σε περιόδους κρίσεων, επομένως πράγματι είχε νόημα ο ΣΥΡΙΖΑ να πάρει την κυβέρνηση αν ακολουθούσε ριζικά διαφορετικές πολιτικές, ακόμη και με το ρίσκο να μην πετύχουν. Αυτό δεν συνέβη, παρότι, όπως έδειξε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, υπήρχε η κοινωνική στήριξη που θα επέτρεπε την υλοποίηση αυτών των εναλλακτικών πολιτικών», καταλήγει.
Εξωτερική φωτ. αρχείου INTIME
