Ο πρώτος Πρόεδρος Δημοκρατίας στην ελληνική αλλά και στην ευρωπαϊκή ιστορία είναι ο Ιωάννης Καποδίστριας. Η Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας τον εξέλεξε, στις 2 Απριλίου 1827, ως «Κυβερνήτη της Ελλάδος», αλλά στην πραγματικότητα ήταν Πρόεδρος σε ένα πολίτευμα που αντέγραφε σε μεγάλο βαθμό το αμερικανικό. Αλλωστε ο ίδιος υπέγραφε στα γαλλικά ως Président de la Grèce και οι περισσότεροι με τους οποίους αλληλογραφούσε έτσι του απευθύνονταν. Χρειάστηκε να περάσει ένας αιώνας για να εκλεγεί ο επόμενος Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Παύλος Κουντουριώτης. Αυτός και ο Αλέξανδρος Ζαΐμης ήταν οι δύο εκλεγμένοι Πρόεδροι της αβασίλευτης δημοκρατίας του Μεσοπολέμου. Δεν είναι τυχαίο πως και οι δύο ήταν εγγόνια πρωταγωνιστών της Επανάστασης που βρέθηκαν αντιμέτωποι στην εμφύλια σύρραξη του 1824 και κυβέρνησαν την Ελλάδα από το 1824 έως το 1827 ως Πρόεδροι του Εκτελεστικού.
Ο Κωνσταντίνος Τασούλας θα είναι ο ένατος κατά σειρά Πρόεδρος της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας. Οι Πρόεδροι μετά το 1974 έχουν σπουδάσει νομικά, σχεδόν όλοι στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οι περισσότεροι δεν ανήκαν στο κόμμα που τους πρότεινε και εξελέγησαν με αυξημένη πλειοψηφία. Ο Κωνσταντίνος Τασούλας θα είναι ο πρώτος Πρόεδρος, από το 1990, που θα προέρχεται από το κόμμα που τον πρότεινε και θα εκλεγεί, πιθανόν, αποκλειστικά με τις ψήφους της Ν.Δ.
Αυτό θα είναι το σημαντικότερο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει και μάλιστα από την πρώτη στιγμή. Δεδομένου ότι η λογική του Συντάγματος και η πολιτική μας παράδοση απαιτεί ο Πρόεδρος να απολαύει ευρύτερης συναίνεσης, ομολογώ ότι μου φαίνεται αρκετά δύσκολη η αποστολή του. Μέσα σε ένα τόσο κατακερματισμένο πολιτικό σκηνικό, με πολλά μικρά κόμματα στα άκρα της Δεξιάς και της Αριστεράς, δεν θα του δοθεί καμία περίοδο χάριτος. Αλλά και τι θα μπορούσε να κάνει άραγε;
Ας ξεκινήσουμε με το τι δεν θα πρέπει να κάνει. Ενδεικτικά: καλό θα ήταν να αποφύγει αναφορές στον εμφύλιο πόλεμο και στη μετεμφυλιακή περίοδο. Ας αφήσει αυτά τα θέματα ο μελλοντικός Πρόεδρος στους ιστορικούς, διότι ο ίδιος θα πρέπει να εκπροσωπεί όλους τους Ελληνες, ακόμα και εκείνους που μέχρι σήμερα θεωρούν πως τη δεκαετία του 1940 χάθηκε μια χρυσή ευκαιρία να μετατραπεί η Ελλάδα σε «λαϊκή δημοκρατία». Θα πρέπει, δηλαδή, να αποφύγει τα θέματα που διχάζουν τους Ελληνες.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μας πρέπει να σηματοδοτεί με τις επιλογές του τις ιδέες της ανοικτής κοινωνίας, της φιλελεύθερης δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, της ελευθερίας, της νομιμότητας και της ανεκτικότητας.
Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας έχει ελάχιστες πραγματικές εξουσίες. Ο ρόλος του είναι καθαρά συμβολικός. Αυτό δεν είναι λίγο. Τα σύμβολα έχουν μεγάλη σημασία για τους λαούς. Αν ο μελλοντικός Πρόεδρος κατορθώσει να μετατραπεί σε θετικό σύμβολο θα είναι απολύτως επιτυχημένος. Νομίζω ότι το πρότυπό του μπορεί να είναι ο Κωστής Στεφανόπουλος. Ενας σκληρός δεξιός που με τα χρόνια και την πείρα έγινε πιο ήπιος, περισσότερο φιλελεύθερος, κατέληξε να είναι πολύ δημοφιλής και κέρδισε τον σεβασμό όλων. Ενώ ξεκίνησε τη θητεία του με τη ρετσινιά του αποτυχημένου παροπλισμένου πολιτικού που απλώς πρόσφερε μια εύκολη λύση, αποδείχθηκε εξαιρετική επιλογή για τον ρόλο του, κατορθώνοντας να είναι γνήσια ενωτικός ακόμα και σε δύσκολες στιγμές.
Ο Κωνσταντίνος Τασούλας είναι κι αυτός ένας συντηρητικός πολιτικός – όπως ο ίδιος δηλώνει. Ικανός όμως να κάνει υπερβάσεις – όπως η ψήφος και η εξαιρετική ομιλία του στη συζήτηση του νομοσχεδίου για την ισότητα στον γάμο και στην τεκνοθεσία. Αν ξαναδιαβάσει προσεκτικά εκείνη την ομιλία του, μπορεί να βρει μέσα όλες τις αρχές που θα τον βοηθήσουν να αποκτήσει ένα συναινετικό προφίλ αλλά ταυτόχρονα να παίξει και τον ρόλο για τον οποίο επελέγη από τον πρωθυπουργό.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μας πρέπει να είναι κοντά στον ελληνικό λαό στην καθημερινότητά του, στους χώρους εργασίας και στα πανεπιστήμια, στις τέχνες και στα γράμματα. Θα πρέπει να σηματοδοτεί με τις επιλογές του τις ιδέες της ανοικτής κοινωνίας, της φιλελεύθερης δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, της ελευθερίας, της νομιμότητας και της ανεκτικότητας. Το σημαντικότερο όμως προσόν ενός Προέδρου (και κάθε πολιτικού βέβαια) είναι η ενσυναίσθηση. Ο ένοικος του Προεδρικού Μεγάρου θα πρέπει να μην επηρεαστεί από τα delusions of grandeur που μπορεί να προκαλέσει ένας χώρος που χτίστηκε για να λειτουργήσει ως ανάκτορο, αλλά να αισθάνεται και να φέρεται ως ο πρώτος πολίτης. Αρα αυτός που έχει τις περισσότερες υποχρεώσεις έναντι όλων των άλλων.
Ο κ. Αριστείδης Χατζής είναι καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών και διευθυντής του Εργαστηρίου Πολιτικής και Θεσμικής Θεωρίας και Ιστορίας των Ιδεών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
