Από τις πιο δύσκολες αποστολές των στενών συνεργατών του Κώστα Σημίτη, σύμφωνα με τις αφηγήσεις προσώπων που έζησαν από κοντά την περίοδο που διετέλεσε πρωθυπουργός της χώρας, ήταν η προετοιμασία του να βγει στο «μπαλκόνι» στις μεγάλες πολιτικές συγκεντρώσεις, που ακόμη οργανώνονταν εκείνη την εποχή. Ο Κώστας Σημίτης δεν ήταν «μπαλκονάτος» ηγέτης. Δεν διέθετε το χάρισμα να κάνει τα πλήθη να παραληρούν. Ηταν εκείνος, όμως, που έθεσε ένα διαφορετικό πολιτικό υπόδειγμα και οι θητείες του στο τιμόνι της χώρας και στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ αποτέλεσαν την τομή για τη μετεξέλιξη σε ένα άλλο μοντέλο ηγεσίας. Τόσο για το κόμμα του όσο και για τη χώρα. Πιθανόν η ανάδειξη ενός ανθρώπου με τη δική του ιδιοσυγκρασία στην πρωθυπουργία να ήταν και το ζητούμενο των καιρών. Η αναγκαία μετάβαση από την ενθουσιώδη προσωπολατρία της πρώτης περιόδου της Μεταπολίτευσης σε μια περισσότερο ώριμη διαδικασία διακυβέρνησης της χώρας. Μια μετάβαση που εκφράστηκε και λεκτικά στα προτάγματα που συνόδευσαν τη θητεία του: εκσυγχρονισμός, μεταρρυθμίσεις, ευρωπαϊκή σύγκλιση, στοχοπροσήλωση.
Οι επιλογές
Για όσους παρακολουθούσαν την πολιτική διαδρομή του πριν από την ανάληψη της εξουσίας, ο τρόπος που πολιτεύθηκε ως πρωθυπουργός ήταν η αναμενόμενη συνέχεια μιας πορείας που διαχρονικά υπηρέτησε. Το 1987 παραιτήθηκε από υπουργός Εθνικής Οικονομίας γιατί διαφώνησε με τη χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων, τα οποία θεωρούσε κρίσιμα για την ανάταξη της οικονομίας. Το 1995 παραιτήθηκε από υπουργός Βιομηχανίας έπειτα από παρέμβαση του Ανδρέα Παπανδρέου στις προσπάθειες πώλησης των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά. Η συνέπεια και η προσήλωση σε στόχους και ιδέες δεν συνεπάγονται αυτομάτως ορθές επιλογές. Σίγουρα ο Κώστας Σημίτης αποτελεί πρόσωπο ιδιαίτερης αναφοράς στη σύγχρονη πολιτική Ιστορία της χώρας, καθώς το όνομά του συνδέεται με σημαντικές επιτυχίες, ταυτόχρονα όμως στη θητεία του καταγράφονται και αμφιλεγόμενες πολιτικές αποφάσεις, για τις οποίες δέχθηκε σφοδρές επικρίσεις.
Η πρωθυπουργία του συνδέθηκε με σημαντικές επιτυχίες, αλλά και γεγονότα για τα οποία δέχθηκε σφοδρές επικρίσεις.
Μία από τις πρώτες και μεγαλύτερες κρίσεις που κλήθηκε να διαχειριστεί στη διάρκεια της πρωθυπουργικής θητείας του ήταν η κρίση στα Ιμια, η οποία εκτονώθηκε έπειτα από παρέμβαση των ΗΠΑ. Οι δημόσιες ευχαριστίες που απηύθυνε προς τους Αμερικανούς από το βήμα της Βουλής ο Κώστας Σημίτης στις 31 Δεκεμβρίου 1996 προκάλεσαν μεγάλες αντιδράσεις ακόμη και μέσα στο ΠΑΣΟΚ.
Στο μέτωπο της οικονομίας, η ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ την 1η Ιανουαρίου του 2001 καταγράφεται ως ένας μεγάλος σταθμός, με τον οποίο ολοκληρώθηκε η ένταξη της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ενα χρόνο αργότερα, την 1η Ιανουαρίου 2002, έγινε η εισαγωγή του ευρώ.
Αναμφίβολα μεγάλος σταθμός και αδιαμφισβήτητη επιτυχία στο μέτωπο της εξωτερικής πολιτικής είναι η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. Η υπογραφή της πράξης προσχώρησης, που έγινε στη Στοά του Αττάλου στις 16 Απριλίου 2003, έθεσε νέα δεδομένα για την Κυπριακή Δημοκρατία, καθώς ελάχιστοι ήταν εκείνοι που πίστευαν ότι ήταν εφικτή η ένταξή της στην Ε.Ε. χωρίς να έχει επιλυθεί προηγουμένως το Κυπριακό. Οι απειλές της Τουρκίας για σκληρή αντίδραση σε μια τέτοια εξέλιξη δεν κλόνισαν την απόφαση για υλοποίηση του σχεδιασμού αυτού, που εκ του αποτελέσματος δικαίωσε τους εμπνευστές του, με πρώτο τον Κ. Σημίτη.
Η ανάληψη από τη χώρα μας της διοργάνωσης των Ολυμπιακών του 2004 ήταν από μόνη της μια μεγάλη πρόκληση, στην οποία η Ελλάδα κατάφερε να ανταποκριθεί με επιτυχία. Η διοργάνωση των Αγώνων συνοδεύθηκε από την υλοποίηση μιας σειράς μεγάλων έργων υποδομής, όπως το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος», η Αττική Οδός, το μετρό της Αθήνας. Σημαντικά έργα υποδομής στη διάρκεια της θητείας του Κώστα Σημίτη ήταν επίσης η γέφυρα Ρίου – Αντιρρίου και η Εγνατία Οδός.
Πέραν αυτών, στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού έγιναν μια σειρά από παρεμβάσεις για την αναβάθμιση του δημοσίου τομέα, εντάθηκε η προσπάθεια για αποκρατικοποιήσεις δημοσίων οργανισμών και για μια σειρά από μεταρρυθμίσεις που στόχο είχαν να φέρουν πιο κοντά τη χώρα στις απαιτήσεις της εποχής.
Βεβαίως, η περίοδος διακυβέρνησης του Κώστα Σημίτη έχει δεχθεί και σφοδρές επικρίσεις. Ακόμη και για όλα όσα αναφέρονται ως επιτεύγματα, όπως τα μεγάλα δημόσια έργα, οι υποδομές για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ακόμα και η ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ, υπάρχουν εκείνοι που διαφωνούν είτε με τον τρόπο υλοποίησής τους είτε με την απόφαση να τεθούν ως στόχοι εξαρχής. Και μόνο ο όρος «εκσυγχρονισμός», που συνόδευσε την υπεροκταετή θητεία του Κώστα Σημίτη στην πρωθυπουργία, συγκεντρώνει φανατικούς πολέμιους – από την πρώτη στιγμή που μπήκε στον δημόσιο λόγο βρήκε αντίλογο και επικριτές συχνά στις τάξεις των ισχυρών μειοψηφιών που αντιστρατεύονται κάθε προσπάθεια αλλαγής που θίγει κεκτημένα και ταράζει βεβαιότητες.
Οι επικρίσεις
Τούτων λεχθέντων, ισχυρές επικρίσεις υπήρξαν για την περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από τον Κώστα Σημίτη για μια σειρά από επιλογές που θεωρήθηκαν λανθασμένες, κακές, ζημιογόνες. Το μετέωρο βήμα για τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, η οποία δεν ολοκληρώθηκε ποτέ υπό το βάρος μεγάλης εσωκομματικής πίεσης από το ίδιο το ΠΑΣΟΚ και υπό τον φόβο του πολιτικού κόστους, θεωρείται μια από τις μεγάλες χαμένες ευκαιρίες. Μεγάλες επικρίσεις υπήρξαν για τα εξοπλιστικά προγράμματα και τη διαφθορά που αποδείχθηκε ότι τα συνόδευε.
Και μόνο το γεγονός ότι η πρωθυπουργική θητεία του Κώστα Σημίτη συνοδεύτηκε από τόσο πολλά και τόσο σημαντικά ορόσημα καταδεικνύει ότι χωρίς αυτόν η Ελλάδα θα ήταν μια διαφορετική χώρα. Η αποτίμηση της διακυβέρνησής του απαιτεί χρονική αποστασιοποίηση και εναπόκειται στον ιστορικό του μέλλοντος. Ακόμη και τότε, πιθανότατα η αντιπαράθεση για το πόσο ωφέλιμες ή πόσο επιβλαβείς ήταν κομβικές πολιτικές αποφάσεις και επιλογές του θα συνεχίζεται. Γιατί, όπως ο ίδιος ο Κώστας Σημίτης είχε πει, «Αυτή είναι η Ελλάδα».
H εξόδιος ακολουθία για τον πρώην πρωθυπουργό θα ψαλεί αύριο Πέμπτη στις 12 το μεσημέρι στη Μητρόπολη Αθηνών και η ταφή θα γίνει στο Α΄ Νεκροταφείο. Επικηδείους θα εκφωνήσουν ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης, ο πρώην υπουργός και καθηγητής Τάσος Γιαννίτσης, οι καθηγητές Γιάννης Βούλγαρης και Κωνσταντίνος Τσουκαλάς.
