Η πτώση του Μπασάρ αλ Ασαντ στη Συρία σήμανε το οριστικό το τέλος του Μπααθισμού στον αραβικό κόσμο. Πατέρας και γιος κυβέρνησαν με σιδηρά και αιματοβαμμένη πυγμή επί μισόν και πλέον αιώνα, την πολυφυλετική, πολυθρησκευτική και υψίστης γεωπολιτικής σημασίας για τις ευαίσθητες ισορροπίες της Μέσης Ανατολής χώρα.
Η ιστορία θα τους καταχωρίσει ως αυταρχικούς δικτάτορες που καταδυνάστευσαν και έπνιξαν στο αίμα τον λαό τους, αλλά και «τυχερούς», αφού ευτύχησαν να μην έχουν το τέλος κάποιων άλλων ομοϊδεατών τους ηγετών στον αραβικό κόσμο, όπως ο Μουαμάρ Καντάφι και ο Σαντάμ Χουσεΐν. Ο πατέρας Χαφέζ πέθανε «εν ειρήνη» το 2000 έχοντας κληροδοτήσει την εξουσία στον υιό Μπασάρ, που πρόλαβε και διέφυγε στη φιλόξενη αγκαλιά του μέχρι πρότινος υποστηρικτή του, Πούτιν, μερικές ώρες προτού οι «επαναστατικές» ομάδες καταλάβουν το παλάτι του.
Γλίτωσε έτσι ο Μπασάρ την αγχόνη, που περίμενε τον Σαντάμ, ή το λιντσάρισμα και τη δημόσια διαπόμπευση της σορού του, όπως στην περίπτωση του Καντάφι.
Το κίνημα Μπάαθ (Μπάαθ: αναγέννηση) αναδύθηκε κατά την περίοδο της ανεξαρτησίας ως κοσμικός πολιτικός πόλος, και είχε ως κόμματα τα Μπάαθ της Συρίας, του Ιράκ και ένα μικρό ομώνυμο στον Λίβανο, το οποίο όμως ουδέποτε έφτασε να διεκδικήσει την εξουσία και στη διαδρομή του εξαερώθηκε. Τόσο στη Συρία όσο και στο Ιράκ οι μπααθιστές κατέλαβαν την εξουσία με αιματηρά στρατιωτικά πραξικοπήματα.
Με ριζοσπαστική ατζέντα, «σοσιαλιστικό προφίλ» και πρόγραμμα προωθημένων για την κουλτούρα στον αραβικό κόσμο μεταρρυθμίσεων, τα κόμματα του Μπάαθ ευαγγελίζονταν τον παναραβισμό, που όμως ουδέποτε επετεύχθη, μολονότι η Συρία και η Αίγυπτος του κοσμικού, αλλά όχι μπααθιστή, Νάσερ συγκρότησαν στα τέλη της δεκαετίας του ’50 –από το 1958 έως το 1961– τη θνησιγενή Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία.
Οι διαγκωνισμοί των ηγεσιών τους και οι θανάσιμες μεταξύ τους έριδες δεν επέτρεψαν την υλοποίηση του οράματός τους για ένωση των Αράβων, που υποτίθεται θα αποτίνασσαν την αποικιοκρατία και θα οικοδομούσαν τον σοσιαλισμό στην έρημο. Επίσης, Σαντάμ Χουσεΐν και Χαφέζ αλ Ασαντ εχθρεύονταν ο ένας τον άλλο για την πρωτοκαθεδρία στον αραβικό κόσμο, με αποκορύφωμα τη συμμετοχή συριακού στρατού στην εναντίον του Ιράκ εκστρατεία της Δύσης κατά τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου, το 1991.
Οι εξελίξεις στον αραβικό κόσμο δεν θα μπορούσαν να μην ενδιαφέρουν τη γειτονική Ελλάδα και τα πρώτα δειλά και προσεκτικά ανοίγματα για την απόκτηση σχέσεων έγιναν στη δεκαετία του ’70 επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ομως το ΠΑΣΟΚ ήταν εκείνο που δέθηκε για τα καλά με τα μπααθικά κόμματα, τα παλαιστινιακά απελευθερωτικά κινήματα κ.λπ. Σε σημείο που να κατηγορηθεί από τους εγχώριους πολιτικούς του αντιπάλους, αλλά και κύκλους στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, ως τριτοκοσμικό κόμμα που η στρατηγική του έβλαψε τα ελληνικά και δυτικά συμφέροντα και ευνόησε την τρομοκρατία στην οποία επιδίδονταν τότε και στην Ελλάδα ακραίες παλαιστινιακές οργανώσεις.
Τρομοκρατικές ενέργειες όπως η αιματηρή πειρατεία στο κρουαζιερόπλοιο «City of Poros» (1988), η βόμβα στο αεροπλάνο της TWA που εξερράγη πάνω από το Αργος (1986), η βομβιστική επίθεση με νεκρούς στην Πάτρα (1991) κ.ά. χρεώθηκαν στην ανοχή του ΠΑΣΟΚ, λόγω «αδελφικών σχέσεων», στα κόμματα, τις οργανώσεις και τις φατρίες στον αραβικό κόσμο.
«Ηταν η στρατηγική μας»
Κορυφαίο στέλεχος του ΠΑΣΟΚ και στενός συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου μιλώντας στην «Κ» χαρακτήρισε «απλώς ανοησίες τα περί αυταρχικού, μπααθικού ΠΑΣΟΚ», τονίζοντας πως «το ΠΑΣΟΚ δεν είχε καμία ιδεολογική συγγένεια με αυτά τα κόμματα», με τα οποία «είχε αναπτύξει σχέσεις» στο πλαίσιο της προάσπισης των συμφερόντων της Ελλάδας.
Ο παράγων Τουρκία. «Το ΠΑΣΟΚ είχε κάνει την ανάλυση ότι έπρεπε να διαμορφωθεί μια στρατηγική όπου το αραβικό αίσθημα να βρίσκεται σε αντιπαλότητα με την Τουρκία και τον νεοοθωμανισμό της. Ο στόχος ήταν να μην ταυτιστούν η Τουρκία και οι αραβικές χώρες», λέει στενός συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου.
«Το ΠΑΣΟΚ είχε κάνει την ανάλυση ότι έπρεπε να διαμορφωθεί μια στρατηγική όπου το αραβικό αίσθημα να βρίσκεται σε αντιπαλότητα με την Τουρκία και τον νεοοθωμανισμό της. Ο στόχος ήταν να μην ταυτιστούν η Τουρκία και οι αραβικές χώρες. Αρα δεν έπρεπε να ενοποιηθούν σε καμία περίπτωση στη βάση της κοινής θρησκείας και του κοινού παρελθόντος, στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο άξονας αυτός αποτελούσε ζωτική εθνική προτεραιότητα. Τον είχε ξεκινήσει αμυδρά ο Καραμανλής, αλλά τον εμπέδωσε το ΠΑΣΟΚ. Το δεύτερο ήταν ότι με ανοιχτό το θέμα της Κύπρου, δεν έπρεπε να αναγνωρίσει καμία αραβική χώρα το ψευδοκράτος στη Μεγαλόνησο. Και πράγματι αυτό επετεύχθη, δεν το αναγνώρισε καμιά ισλαμική χώρα, πλην του Πακιστάν. Υπήρχαν φυσικά και οικονομικοί και εμπορικοί λόγοι που επέβαλαν την ενδυνάμωση των σχέσεων».
Η «χημεία» του Ανδρέα
Ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν έκρυβε τις άριστες σχέσεις με τους μπααθιστές δικτάτορες αλλά και άλλους Αραβες αυταρχικούς κοσμικούς ηγέτες, όπως ο Καντάφι. Τους επισκεπτόταν και τον επισκέπτονταν.
Στο βιβλίο του «Η αλλαγή τέλειωσε νωρίς», ο Παρασκευάς Αυγερινός αναφέρεται στις επισκέψεις του Αντρέα στον Σαντάμ Χουσεΐν και στον Μουαμάρ Καντάφι. «Τον Σεπτέμβρη του 1976, μετά από πρόσκληση του Λίβυου ηγέτη, το ΠΑΣΟΚ συμμετείχε στις γιορτές της Λιβύης στην επέτειο της επανάστασης με τριμελή αντιπροσωπεία η οποία έτυχε θερμής υποδοχής και φιλοξενίας. Η θέση του ΠΑΣΟΚ στην εορταστική εκδήλωση ήταν στην πρώτη σειρά της πλατείας και την επομένη, στην παρέλαση, στην πράσινη πλατεία, στην εξέδρα του Καντάφι».
«Κοιτάζαμε στην Ανατολή». «Στη Βαγδάτη, στην κοινή συνέντευξη Τύπου (σ.σ. Ανδρέα Παπανδρέου και Σαντάμ Χουσεΐν), δήλωσαν και οι δύο ότι “ΠΑΣΟΚ και Μπάαθ είναι αδελφά κόμματα”! Είχαμε γυρίσει την πλάτη στη Δύση, κοιτάζαμε στην Ανατολή», θυμάται ο Παρασκευάς Αυγερινός.
Ο Αυγερινός θυμάται και την επίσκεψη του Ανδρέα στη Βαγδάτη κατόπιν προσκλήσεως του Σαντάμ Χουσεΐν: «Μόλις γύρισε ο Ανδρέας από το Ιράκ, μας είπε ότι “στο Ιράκ υπάρχει σκληρή δικτατορία”. Στη Βαγδάτη όμως, στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Σαντάμ, δήλωσαν και οι δύο ότι “ΠΑΣΟΚ και Μπάαθ είναι αδελφά κόμματα”! Είχαμε γυρίσει την πλάτη στη Δύση, κοιτάζαμε στην Ανατολή».
Η επίσκεψη Ασαντ
Τον Μάιο του 1986 επί πρωθυπουργίας Ανδρέα Παπανδρέου, ταξίδεψε στην Αθήνα ο Χαφέζ αλ Ασαντ, προσκεκλημένος του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Χρήστου Σαρτζετάκη. Ο πατέρας Ασαντ ξεκίνησε την τριήμερη επίσκεψη με «κορώνες» κατά του «αμερικανικού ιμπεριαλισμού», που καταληστεύει τον πλούτο των λαών της Μεσογείου. Δώδεκα χρόνια μετά, ο υιός Παπανδρέου, Γιώργος, επισκέφθηκε ως πρωθυπουργός της Ελλάδας τη Δαμασκό και είχε συνάντηση με τον υιό Ασαντ, Μπασάρ.
Οι δεσμοί του Παπούλια
Ο άνθρωπος που μετά τον Ανδρέα Παπανδρέου έχαιρε μεγάλης εκτίμησης και σεβασμού σε αυτό το τμήμα του αραβικού κόσμου δεν ήταν άλλος από τον Κάρολο Παπούλια και ένας από τους λόγους που ο Κώστας Καραμανλής τον πρότεινε για Πρόεδρο της Δημοκρατίας φέρεται να ήταν και το επιχειρούμενο άνοιγμα της κυβέρνησής του στους Αραβες. Καλός γνώστης της διεθνούς πολιτικής και ακόμα καλύτερος της ψυχολογίας των Αράβων «συντρόφων» τους οποίους είχε ζήσει όχι μόνο ως ΥΠΕΞ αλλά και ως γραμματέας, παλαιότερα, των Διεθνών Σχέσεων του ΠΑΣΟΚ, ο Κάρολος Παπούλιας περιόδευσε ως Πρόεδρος στα «παλιά λημέρια», προωθώντας «διακριτικά» τα ελληνικά συμφέροντα.
Τον Ιούνιο του 2009 πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στη Συρία με αφορμή και την υπογραφή συμφωνίας κατασκευής μεγάλου εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος με φυσικό αέριο από ελληνοϊταλικό κονσόρτσιουμ.
Παραμονή της υπογραφής της συμφωνίας και ενώ όλα ήταν έτοιμα η δουλειά πήγε να χαλάσει στο «παρά ένα». Στη δεξίωση που παρέθεσε προς τιμήν των δύο προέδρων η Ελληνίδα πρέσβειρα, κάποιος συνεργάτης ψιθύρισε στο αυτί του Μπασάρ Αλ Ασαντ ότι οι μυστικές υπηρεσίες του είχαν την πληροφορία ότι μία από τις εταιρείες της ιταλικής πλευράς είχε ανοίξει στο παρελθόν γραφεία στο Ισραήλ. Αυτό και μόνο υπό άλλες συνθήκες θα ήταν αιτία να μην υπάρξει συμφωνία.
Παπούλιας και Ασαντ αποσύρθηκαν διακριτικά για λίγο και επιστρέφοντας όλα είχαν τελειώσει. Η συμφωνία θα υπογραφόταν κανονικά. Οπως μας έλεγε εκείνο το βράδυ διπλωματική πηγή, η γνωριμία του Παπούλια με πατέρα και υιό Ασαντ, και μόνο αυτή, ήταν που έσωσε το έργο. Είχε προηγηθεί τον Μάρτιο του 2006 ταξίδι του Κάρολου Παπούλια στη Λιβύη, το οποίο όπως και αυτό στη Συρία είχε καλύψει ο γράφων για την «Κ», επισήμως για τη «σύσφιγξη των σχέσεων». Ανεπισήμως για να «ψήσει» τον Καντάφι, που τότε είχε επανακάμψει στη διεθνή κοινότητα και μοίραζε στους Δυτικούς τα πετρέλαια, να παραχωρήσει και σε ελληνικές εταιρείες οικόπεδα για άντληση «μαύρου χρυσού».
Ηταν η εποχή που υποδόρια η Τουρκία είχε αρχίσει να κινείται προς διευθέτηση ΑΟΖ με τη Λιβύη –κάτι που έμελλε να επιχειρηθεί μετά την πτώση του Καντάφι με το τουρκολιβυκό μνημόνιο–, και στην περίφημη «τέντα» ο Παπούλιας επέστησε επ’ αυτού την προσοχή στον πρώην «αδελφό». Η «αραβική άνοιξη», μερικά χρόνια μετά, τα ανέτρεψε όλα. Η χώρα διαλύθηκε και ο Καντάφι έγινε βορά των ένοπλων συμμοριών, που έσερναν το πτώμα του στους δρόμους της Τρίπολης.
