Το πολιτικό αποτύπωμα της σφοδρής επίθεσης του Αντ. Σαμαρά κατά της κυβέρνησης και της διαγραφής του από τον Κυρ. Μητσοτάκη είναι εξαιρετικά πρόωρο να εκτιμηθεί: Οχι μόνο δεν υπάρχει δημοσκοπική εικόνα για την επίδραση που είχε στην εκλογική βάση της Ν.Δ., αλλά, το κυριότερο, οι επιπτώσεις του δεν είναι «γραμμικές» υπό την έννοια ότι η παρέμβαση του πρώην πρωθυπουργού στη δημόσια σφαίρα θα είναι εφεξής διαρκής.
Πάντως, κάποια πρώτα συμπεράσματα, σύμφωνα με έμπειρα στελέχη εντός και εκτός Ν.Δ., μπορούν να εξαχθούν: Παρά το γεγονός ότι σε πρώτη ανάγνωση ο Κυρ. Μητσοτάκης φαίνεται να βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα μείζον πρόβλημα, η μεγάλη εικόνα είναι αρκετά διαφορετική.
Ο πρωθυπουργός ενίσχυσε το ηγετικό του προφίλ, ενώ η επιλογή του φέρεται να αιφνιδίασε τον Αντ. Σαμαρά. Δεύτερον, προχώρησε σε μια κίνηση που εκτιμάται πως ικανοποιεί το κεντρώο ακροατήριο, από το οποίο θα κριθεί η νίκη (και) στις επόμενες εκλογές. Τρίτον, δημιούργησε μια υγειονομική ζώνη εντός της Ν.Δ., καθώς ουδείς από τους λεγόμενους «σαμαρικούς» βουλευτές επέκρινε την απόφαση της διαγραφής.
Και, τέλος, καθιστώντας τον πρώην πρωθυπουργό «ξένο σώμα», μειώνει σε σημαντικό βαθμό τον πολιτικό «θόρυβο» των όποιων επόμενων τοποθετήσεών του.
Μόνος κίνδυνος που αναγνωρίζεται, ως εκ τούτου, είναι πως η σύγκρουση με τον Αντ. Σαμαρά δημιούργησε όντως ένα «ασύμμετρο» πολιτικό περιβάλλον, όπου ένα μικρής σημασίας, αρνητικό για την κυβέρνηση γεγονός μπορεί να λάβει μεγαλύτερες διαστάσεις λόγω του υφιστάμενου κλίματος.
Βεβαίως, στο στρατόπεδο του πρώην πρωθυπουργού η ανάγνωση των τελευταίων εξελίξεων είναι διαφορετική: Οπως αναφέρεται, η διαγραφή του συνιστά στρατηγικό λάθος, καθώς επίκειται ένα τσουνάμι εξελίξεων στην Ευρώπη με τη μετατόπιση του πολιτικού κέντρου βάρους προς τα δεξιά, λόγω της έλευσης Τραμπ.
Παράλληλα, απορρίπτεται ο ισχυρισμός ότι το ακροατήριο του πρώην πρωθυπουργού περιορίζεται στον χώρο της Δεξιάς πέραν της Ν.Δ.: Ο Αντ. Σαμαράς, λέγεται, μπορεί να απευθυνθεί σε τμήμα του 1,3 εκατ. ψηφοφόρων της Ν.Δ. που μετακινήθηκαν στην αποχή στις ευρωεκλογές, αλλά και σε δυσαρεστημένους ψηφοφόρους του κυβερνώντος κόμματος που ακόμη το επιλέγουν στις δημοσκοπήσεις.
Παρότι επιτελείς του πρώην πρωθυπουργού αφήνουν ανοικτά όλα τα ενδεχόμενα, περιλαμβανομένης της δημιουργίας κόμματος, εκτιμάται πως δύσκολα ο Αντ. Σαμαράς θα επιφυλάξει για τον εαυτό του τον συγκεκριμένο ρόλο ή θα μπει στη λογική «σύμπραξης» με κάποιον άλλο φορέα, όπως η Φωνή Λογικής της Αφροδίτης Λατινοπούλου.
Το πιθανότερο είναι να λειτουργήσει ως «μέντορας» του χώρου πέραν της Ν.Δ., διαμορφώνοντας με τις παρεμβάσεις του την ατζέντα τής εκ δεξιών αντιπολιτευτικής κριτικής, με το βλέμμα και στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος.
Πυρά στον αέρα για τα εθνικά
Ελληνικό πολιτικό παράδοξο συνιστά η διαχρονική ένταση με επίκεντρο τα θέματα εξωτερικής πολιτικής που δεν πυροδοτείται μόνο από τα δεξιόστροφα κόμματα, αλλά συχνά έχει και αριστερό πρόσημο. Το παράδοξο επιτείνεται από το γεγονός ότι ουσιαστική «πρακτική» εξέλιξη στις σχέσεις της Αθήνας με την Αγκυρα έχει να σημειωθεί από το μακρινό 1988 και την υπογραφή του μνημονίου Παπούλια – Γιλμάζ. Και ολοκληρώνεται, καθώς η εξωτερική πολιτική του Κυρ. Μητσοτάκη και των Ν. Δένδια αρχικά και Γ. Γεραπετρίτη στη συνέχεια είναι δύσκολο να υποστηριχθεί ότι εμπεριέχει αδύναμους κρίκους: Εναντι της Τουρκίας υπήρξε αντίδραση κατά την κρίση τού «Ορούτς Ρέις» και στον Εβρο, ενώ πλέον οι διμερείς σχέσεις κινούνται σε «ήρεμα νερά» χωρίς υποχωρήσεις από τις εθνικές κόκκινες γραμμές. Τα μνημόνια με τη Βόρεια Μακεδονία δεν έχουν κυρωθεί, λόγω της αμφισβήτησης της συμφωνίας των Πρεσπών από τα Σκόπια. Η Αθήνα προχώρησε στην ανακήρυξη ΑΟΖ με την Ιταλία και –μερικώς– με την Αίγυπτο, ενώ είναι πιθανό το Κυπριακό να βγει από το ράφι. Ενα ερώτημα, πάντως, που τίθεται είναι εάν το νέο σκηνικό, μετά την «όξυνση» περί τα εθνικά θέματα και τη διαγραφή Σαμαρά, μπορεί να οδηγήσει τον Κυρ. Μητσοτάκη στην επιλογή των πρόωρων εκλογών προκειμένου να «αποσαφηνιστεί» το πολιτικό τοπίο. Οσοι γνωρίζουν καλά τον πρωθυπουργό εκτιμούν πως όχι. Ο Κυρ. Μητσοτάκης προβάλλει συστηματικά τη σημασία της πολιτικής σταθερότητας. Θα ήταν αντιφατικό, λοιπόν, να επιχειρήσει εκλογικό αιφνιδιασμό. Επίσης, ο πρωθυπουργός την προηγούμενη τετραετία επένδυσε στη θεσμικότητα εξαντλώντας την κυβερνητική θητεία και επιβραβεύθηκε στις κάλπες του 2023. Ως εκ τούτου, τονίζεται, δεν έχει λόγους να μεταβάλει τώρα στρατηγική.
Ποιος ΣΥΡΙΖΑ θα βγει από την κάλπη
Κρίσιμη για τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και για το ευρύτερο πολιτικό σκηνικό είναι η εν εξελίξει διαδικασία για την εκλογή νέου προέδρου, που αναμένεται, εάν δεν υπάρξουν εκπλήξεις, να εξελιχθεί σε μάχη μεταξύ των Σ. Φάμελλου και Π. Πολάκη. Η βαρύτητα της σύγκρουσης δεν έγκειται τόσο στην προοπτική της «ολικής επαναφοράς» του ΣΥΡΙΖΑ που ελάχιστοι θεωρούν πιθανή, όσο στο γεγονός ότι η επικράτηση του ενός ή του άλλου υποψηφίου οδηγεί την Κουμουνδούρου σε εντελώς διαφορετικά μονοπάτια: Αλλος θα είναι ο «ΣΥΡΙΖΑ του Φάμελλου» και άλλος «του Πολάκη».
Τυχόν εκλογή Φάμελλου μπορεί να επανασυσπειρώσει μερίδα της εκλογικής βάσης του ΣΥΡΙΖΑ. Επίσης εκτιμάται πως ως πρόεδρος είναι σε θέση να λειτουργήσει συλλογικά και να απαλλάξει την Κουμουνδούρου από τα φαινόμενα απαξίωσης των τελευταίων μηνών. Τέλος, μπορεί σταδιακά να οικοδομήσει γέφυρες με τη Νέα Αριστερά. Στον αντίποδα, μπορεί από ορισμένους να θεωρηθεί «μεταβατικός» για την περίπτωση κατά την οποία ο Αλ. Τσίπρας αποφασίσει την επιστροφή στην κεντρική πολιτική σκηνή.
Τυχόν επικράτηση του Π. Πολάκη θα δημιουργήσει διαφορετικά δεδομένα: Ο ΣΥΡΙΖΑ εκτιμάται πως θα αποκτήσει εντονότερα λαϊκιστικά χαρακτηριστικά, ενώ θα απευθυνθεί σε διαφορετικά –αντισυστημικά– ακροατήρια, που πιθανότατα «τέμνονται» με εκείνα της Πλεύσης Ελευθερίας, του ΜέΡΑ25, του κόμματος Κασσελάκη, αλλά και σχηματισμών εκ δεξιών της Ν.Δ. Τέλος, με βάση τις έντονες διαφωνίες Πολάκη – «87», αλλά και τον εκρηκτικό χαρακτήρα του, ορισμένοι δεν αποκλείουν υπό την ηγεσία του ο ΣΥΡΙΖΑ να οδηγηθεί σε νέα διάσπαση. Πάντως, η μάχη της ηγεσίας στον ΣΥΡΙΖΑ έχει ενδιαφέρον και για τη Χαριλάου Τρικούπη. Η επικράτηση Φάμελλου επανατοποθετεί τον ΣΥΡΙΖΑ ως ένα κόμμα ανταγωνιστικό προς το ΠΑΣΟΚ στον χώρο της Κεντροαριστεράς, αλλά τον καθιστά μετεκλογικά πιθανό κυβερνητικό εταίρο. Αντιθέτως, είναι αδύνατη η προσέγγιση της Χαριλάου Τρικούπη με ένα κόμμα του οποίου θα ηγείται ο Π. Πολάκης.
