Η αδιαφορία των πολιτικών ελίτ για τους «χαμένους» της παγκοσμιοποίησης έχει οδηγήσει στην άνοδο του λαϊκισμού, λέει στην «Κ» ο Υπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Φολκέρ Τουρκ, ο οποίος βρέθηκε για επαφές υψηλού επιπέδου στην Αθήνα. Ο κ. Τουρκ θέτει, επίσης, το ζήτημα της έλλειψης χρηματοδότησης του ΟΗΕ, που δεν επιτρέπει την ομαλή λειτουργία του.
«Η προστασία των μειονοτήτων είναι μια καλή επένδυση για την πρόληψη των συγκρούσεων και της βίας».
– Ποια ήταν η αιτία της επίσκεψής σας; Υπάρχουν ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπισθούν;
– Η Ελλάδα είναι πολύ σημαντικός εταίρος. Και ελπίζω σε πολύ στενή συνεργασία με την Ελλάδα κατά τη διάρκεια της θητείας της ως μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας. Η Ελλάδα διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Συζητήσαμε, μεταξύ άλλων, για τον αντίκτυπο των μέτρων λιτότητας στα ανθρώπινα δικαιώματα. Ξεκίνησα πέρυσι την έννοια της οικονομίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επειδή είδαμε μετά την COVID-19 ότι οι χώρες στον παγκόσμιο Νότο υπέφεραν πολύ λόγω ζητημάτων ρευστότητας και αποπληρωμών χρέους.
– Στην Ελλάδα αυτό περιλαμβάνει και τις επιπτώσεις από τα μνημόνια των προηγούμενων ετών;
– Ναι, σωστά. Με ενδιέφερε, επίσης, να διακρίνω τα μειονεκτήματα των μέτρων λιτότητας, ειδικά όταν αυτά διαπραγματεύονται χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο αντίκτυπος που έχουν στις ευάλωτες ομάδες, στους φτωχότερους πολίτες. Οτι, δηλαδή, από τη μια μέρα στην άλλη η ζωή σας μπορεί να αλλάξει εξαιτίας μακροοικονομικών δημοσιονομικών αποφάσεων.
– Συζητήσατε και για το μεταναστευτικό.
– Φυσικά. Είναι το μεγάλο ζήτημα στο οποίο η Ελλάδα βρέθηκε στη μέση. Και εγώ αυτό το ξέρω και προσωπικά διότι ήμουν ένας από τους εκπροσώπους της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και ήρθα πολλές φορές στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο, ιδιαίτερα μετά το 2015. Το θέμα είναι πάντα πώς διασφαλίζεται ότι το εθνικό σύστημα είναι καλά εξοπλισμένο για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις, και ταυτόχρονα πώς χορηγείται αλληλεγγύη από τους Ευρωπαίους εταίρους. Φοβάμαι ότι οι προκλήσεις παραμένουν οι ίδιες με το 2015. Ξέρετε, όσον αφορά την υποδοχή, θέματα επεξεργασίας, ασύλου, αιτημάτων ένταξης, αλλά και διασφάλισης ότι υπάρχει ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Φυσικά η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της Ε.Ε. Και αντιμετωπίζει προκλήσεις και προβλήματα. Είναι επίσης σημαντικό να διασφαλίσουμε ότι θα μάθουμε από πράγματα που πάνε στραβά, για παράδειγμα στην Πύλο: είναι σημαντικό να δούμε τι συνέβη, να μάθουμε τα μαθήματα από αυτό, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά για την Ιταλία και άλλες χώρες. Και νομίζω ότι δεν είχαμε παρόμοιες περιπτώσεις τον τελευταίο χρόνο.
– Μπορείτε να μας μιλήσετε για τη Γάζα, την Ουκρανία; Υπάρχει κριτική για την Υπατη Αρμοστεία από το Ισραήλ και τη Ρωσία.
– Είναι πολύ σημαντικό από τη δική μου οπτική γωνία να είμαστε σε θέση να κάνουμε τη δουλειά μας ουσιαστικά. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει διαπίστωση των γεγονότων. Πρέπει να υπάρχει εφαρμογή του νόμου γιατί έχουμε πολύ σαφή κανονιστικά πλαίσια, το δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και το δίκαιο του πολέμου, που είναι 160 ετών. Κι έτσι, αν έχεις τεκμηριώσει γεγονότα και εφαρμόζεις τον νόμο, καταλήγεις σε συμπεράσματα. Και όταν δημοσιεύουμε αυτά τα συμπεράσματα, είναι μέρος της περιγραφής της δουλειάς μου να δέχομαι κριτική από όλους. Και ναι, φυσικά με επικρίνει η Ρωσία, με επικρίνει το Ισραήλ. Μερικές φορές δέχομαι κριτική από τους Παλαιστινίους. Δέχομαι κριτική από όλους. Αλλά αυτό είναι μέρος της δουλειάς μου.
– Είναι μια κακή στιγμή για τους πολυμερείς θεσμούς γενικά;
– Είμαστε στην Ελλάδα. Οι θερμοκρασίες έχουν ανέβει. Εχουμε πυρκαγιές, δασικές πυρκαγιές, υψηλότερες θερμοκρασίες, έχουμε λιγότερες βροχές. Είναι προφανές ότι ο κόσμος, ο πλανήτης υποφέρει και επηρεάζεται από την κλιματική αλλαγή. Η κλιματική κρίση δεν είναι μακριά. Είναι εδώ και τώρα. Ευρύτερα έχουμε να αντιμετωπίσουμε το μεταναστευτικό, το προσφυγικό, το θέμα των πολέμων. Εχουμε το θέμα της πλαστικής ρύπανσης, της βιοποικιλότητας. Ολα αυτά τα ζητήματα δεν αφορούν μία χώρα. Είναι διεθνή. Επομένως είναι προφανές ότι χρειαζόμαστε διεθνείς λύσεις. Το είδαμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Τότε ήταν ξεκάθαρο ότι χρειαζόταν ο ΠΟΥ για να κάνει τη δουλειά του. Χρειαζόσασταν τα άλλα μέρη του συστήματος του ΟΗΕ για να κάνουν τη δουλειά τους. Και αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι μια πολιτική στρουθοκαμηλισμού, όπου βάζεις το κεφάλι σου στην άμμο και προσποιείσαι ότι αυτά τα προβλήματα δεν υπάρχουν και ότι δεν χρειάζεται να βρεις λύση. Εμείς, από την πλευρά του ΟΗΕ, επισημαίνουμε ότι χρειαζόμαστε περισσότερη πολυμέρεια. Χρειαζόμαστε περισσότερη συνεργασία και κατανόηση. Και αντ’ αυτού υπάρχει μια τάση σε ορισμένες χώρες με μια ρητορική που υπαγορεύει ότι η χώρα τους έρχεται πρώτη. Βασικά αυτό στην πράξη σημαίνει «είμαι πρώτος εγώ», άρα πρώτος σε ατομικό επίπεδο. Αρα σημαίνει ότι χάνουμε την αλληλεγγύη. Χρειαζόμαστε θεμελιώδεις αξίες, άρα ενεργώντας σε αλληλεγγύη με τους άλλους. Και χάνουμε την αίσθηση της συμπόνιας. Το βλέπουμε στους πολέμους, ο πόνος του άλλου δεν φαίνεται. Επομένως είναι σαφές ότι πρέπει να ξυπνήσουμε και να καταλάβουμε ότι αυτό δεν είναι το μέλλον. Επειδή το μέλλον είναι περισσότερη συνεργασία, είναι περισσότερη συμπόνια, είναι περισσότερη αλληλεγγύη, είναι λιγότερος ναρκισσισμός, είναι λιγότερος εγωισμός. Είναι περισσότερο οι χώρες να συγκεντρώνονται και να συνεργάζονται σε θέματα.
– Η κρίση της πολυμερούς προσέγγισης αντανακλάται επίσης στην οικονομική υποστήριξη και του ΟΗΕ. Χρειάζεται κάποιο είδος καμπάνιας;
– Οχι, νομίζω ότι είναι πολύ ξεκάθαρο ότι όσον αφορά τη χρηματοδότηση είχαμε μεγάλη κρίση ρευστότητας στην αρχή του έτους επειδή ορισμένες από τις μεγάλες χώρες δεν πλήρωσαν. Και αυτό ήταν ακόμη και πριν από τα τρέχοντα εκλογικά αποτελέσματα στις ΗΠΑ. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούμε να κάνουμε σωστά τη δουλειά μας.
– Θεωρείτε ότι μέρος της κρίσης οφείλεται στο γεγονός ότι τα λεγόμενα θύματα της παγκοσμιοποίησης δεν ελήφθησαν υπόψη;
– Δεν τους πήραν στα σοβαρά. Νομίζω ότι οι πολιτικές τάξεις σε πολλά μέρη του κόσμου δεν πήραν στα σοβαρά και δεν συνέτρεξαν σε αυτούς που έχασαν τη δουλειά τους. Το να χάσεις τη δουλειά σου είναι σοβαρό. Ταυτόχρονα ανέβηκαν οι τιμές. Μετά την COVID-19 είδαμε τον πληθωρισμό να αυξάνεται. Η στέγαση γίνεται όλο και λιγότερο προσιτή. Και δημιουργεί δυσπιστία και θυμό που χρησιμοποιούν οι λαϊκιστές επειδή προσποιούνται ότι έχουν τις απαντήσεις. Φυσικά δεν τις έχουν, αλλά προσποιούνται. Και είναι εύκολο να χρησιμοποιήσετε τον θυμό και αισθήματα παραμέλησης γι’ αυτούς τους σκοπούς. Χρειάζεται ένα κάλεσμα αφύπνισης για όλες τις πολιτικές δυνάμεις. Γιατί η πολιτική είναι στο τέλος της ημέρας λύση για τους ανθρώπους. Ελπίζω όμως η πολιτική να συμβαδίζει με τα ανθρώπινα δικαιώματα, γιατί δεν μπορείτε να τη διαχωρίσετε από αυτά.
– Συζητήσατε στην Αθήνα για τα δικαιώματα των ελληνικών μειονοτήτων στην περιοχή, όπως αυτών στην Αλβανία ή στην Τουρκία;
– Συγκεκριμένα, για ελληνικές μειονότητες δεν συζητήσαμε. Το νομικό πλαίσιο σχετικά με την προστασία των μειονοτήτων, είτε είναι εθνικές, θρησκευτικές, εθνοτικές, είναι πολύ σαφές. Υπάρχουν πολύ σαφή πρότυπα με συγκεκριμένα μέτρα για τον σεβασμό της γλώσσας, του πολιτισμού, της πολιτιστικής πεποίθησης και των θρησκευτικών θεμάτων. Εχουμε δει σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο ότι η απουσία προστασίας των μειονοτήτων μπορεί να οδηγήσει σε σύγκρουση. Η προστασία των μειονοτήτων είναι μια καλή επένδυση για την πρόληψη των συγκρούσεων και της βίας.
