Στο «Δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν» του Βάγκνερ η κατάρα του δαχτυλιδιού της εξουσίας είναι να γεμίζει με μίσος και ζήλια η ψυχή εκείνων που το κατέχουν και με φθόνο θανάσιμο το μυαλό εκείνων που το ποθούν, αλλά δεν το έχουν. Ο Αλέξης Τσίπρας, που κράτησε το δαχτυλίδι τόσα χρόνια, δεν αισθάνεται σήμερα ούτε φθόνο ούτε ζήλια. Μπορεί πια να μην το έχει, αλλά δεν έχει περάσει πολύς καιρός –μόλις ενάμισης χρόνος– από τότε που το άφησε να γλιστρήσει από τα χέρια του. Δεν μοιάζει να φθονεί όλους εκείνους τους «καταραμένους» που το έχουν σήμερα και πολιτεύονται εγκλωβισμένοι μέσα στη ζήλια και στον αλληλοσπαραγμό. Τι θα γίνει όμως μόλις κλείσει δύο χρόνια χωρίς το δαχτυλίδι; Θα ξυπνήσει μέσα του η επιθυμία να το ξανακερδίσει;
Ο Τσίπρας δεν ακούει Βάγκνερ. Προτιμά να διαβάζει Μανώλη Αναγνωστάκη, όπως μας έδειξε επιλέγοντας έναν στίχο του «ποιητή της ήττας» για την προμετωπίδα της ιστοσελίδας του Ινστιτούτου Αλέξη Τσίπρα. Πρόκειται ίσως για ένα σημάδι μελαγχολικής αυτοκριτικής. Ο ποιητής έχει διεκτραγωδήσει τη διάψευση των οραμάτων της Αριστεράς πολύ πριν έλθει στην κυβέρνηση ο Τσίπρας. Εκφράζει αυτή η προτίμηση μια έμμεση παραδοχή του Τσίπρα ότι η Αριστερά δεν έχει μοίρα άλλη από τη διάψευση; Ενδεχομένως. Πάντως ο Τσίπρας επέλεξε να ταυτιστεί με έναν ηρωικό στίχο του Αναγνωστάκη: «Εβλεπα τώρα / Πόσα κρυμμένα τιμαλφή έπρεπε να σώσω / Πόσες φωλιές νερού να συντηρήσω μέσα στις φλόγες».
Τιμαλφή και όστρακα
Τα τιμαλφή μάλλον διασώθηκαν από την επίθεση του Κασσελάκη, του εισβολέα που αναχαιτίστηκε σταδιακά και τελικά υπέστη έναν θεαματικό (άλλοι λένε σταλινικό) εξοστρακισμό. Οι φίλοι του Τσίπρα πάντως επιμένουν ότι ο Κασσελάκης δεν χρειαζόταν κανέναν για να τον καταστρέψει αφού καταστράφηκε μόνος του. Του καταλογίζουν ότι εκείνο που κατόρθωσε ήταν η αθεράπευτη βιασύνη του να επισκιάσει το αναμφισβήτητο ταλέντο του.
Αν υπήρχαν άνθρωποι που καταγράφουν τηλεφωνικές συνομιλίες θα άκουγαν τον Τσίπρα το βράδυ των ευρωεκλογών να συγχαίρει τον Κασσελάκη, αλλά θα διαπίστωναν άναυδοι ότι ο Στέφανος ήταν απαρηγόρητος για το 15%. Δεν μπορούσε να πειστεί ότι ένα τέτοιο ποσοστό –και η δεύτερη θέση– είναι μεγάλη επιτυχία για οποιονδήποτε, πόσο μάλλον για έναν νεόκοπο πολιτικό. Ισως το δαχτυλίδι του ΣΥΡΙΖΑ, που ανέλπιστα κέρδισε, τον έκανε να μισεί και να μάχεται όλους εκείνους που πίστευε ότι θα ήθελαν να του το πάρουν. Κι έτσι, χωρίς ψυχραιμία και αυτοσυγκράτηση, το έχασε μόνος του.
Οχι ότι ο Τσίπρας θα βάλει τη γάτα του να κλάψει για τον Κασσελάκη. Δεν είναι και ο Τετέ, λέει για τον Στέφανο επιστήμονας του Ινστιτούτου που έχει αδυναμία στις ποδοσφαιρικές μεταφορές και παρακολουθεί τον μεσοεπιθετικό του Παναθηναϊκού. Το νέο ερώτημα στο Ινστιτούτο Τσίπρα με την πανοραμική θέα στο Ζάππειο και στον Υμηττό είναι αν αποδειχθεί Τετέ ο Νίκος Ανδρουλάκης. Πιστώνουν στον αρχηγό του ΠΑΣΟΚ ότι παίζει στα δάχτυλα τα μυστικά των εσωκομματικών εκλογών, αλλά αναρωτιούνται αν θα πείσει στο προσεχές διάστημα ότι μπορεί να κερδίσει εθνικές εκλογές. Οι φίλοι του Ινστιτούτου δεν προεξοφλούν τίποτα, αν και προβλέπουν ότι ο Τσίπρας παραμένει ο μοναδικός Τετέ της πολιτικής. Αν ο Ανδρουλάκης δεν βάλει κανένα γκολ μέσα στο επόμενο εξάμηνο τότε θα φουντώσει η συζήτηση για την επιστροφή του Τσίπρα στο τερέν από τον πάγκο της Κεντροαριστεράς. Σήμερα, όμως, η συζήτηση αυτή παραμένει άκαιρη.
Το πόσο άκαιρη είναι η συζήτηση αυτή φαίνεται ίσως και από τις τολμηρές ενδυματολογικές επιλογές του Τσίπρα. Πρόσφατα εθεάθη να βγαίνει από το αυτοκίνητο στη λεωφόρο Αμαλίας με μπλουτζίν και πράσινο φούτερ. Ομολογουμένως λίγοι πενηντάρηδες τολμούν να ντυθούν σαν λυκειόπαιδα για να πάνε στη δουλειά τους και η εμφάνισή τους να μη μοιάζει καθόλου παράταιρη. Στους φίλους του λέει ότι εξακολουθεί να απολαμβάνει τη «φυσιολογική ζωή» που τόσο είχε στερηθεί. Τη ζωή ενός πατέρα με δυο παιδιά στο γυμνάσιο και περίσσευμα χρόνου.
Εννέα χρόνια μετά το 2015
Και ο Μητσοτάκης; Από τη μια ο Τσίπρας μοιάζει να τον παραδέχεται για τον τρόπο που διαχειρίζεται τους περιβόητους αρμούς της εξουσίας. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχει ομολογήσει ότι ο ίδιος χρειάστηκε καιρό για να συνειδητοποιήσει ότι η διαχείριση των θεσμών (και των παικτών) απαιτεί λεπτές κινήσεις και όχι βολονταρισμό και επιθετικότητα. Πλέον λίγοι λένε ότι παραμένει ίδιος όπως το 2015, αλλά αυτό δεν είναι βέβαιο ότι τον συμφέρει αφού άλλοι θα τον ήθελαν να παραμείνει ροκάς (ή παλαβός) σαν τον γερο-Μελανσόν κι άλλοι δεν μπορούν να πειστούν ότι χάρη στο rebranding (ανανέωση της φίρμας) θα κατορθώσει να εξελιχθεί πραγματικά σε έναν αριστερό Μακρόν.
Η ανάλυση του Μητσοτάκη απασχολεί το Ινστιτούτο. Σύμφωνα με αυτήν είναι τυχερός γιατί βρήκε «τραπέζι στρωμένο». Η χώρα το 2019 δεν είχε ούτε έλλειμμα, ούτε μνημονιακές υποχρεώσεις. Είχε ένα χρέος που κατά 80% ήταν θεσμικό (επιτόκιο 1%) και μια κυβέρνηση που ευεργετήθηκε από το λεφτόδεντρο που φύτεψε η Ευρώπη για να διασωθεί από την πανδημία. Στη συνέχεια, ως διαχειριστής του lockdown ο Μητσοτάκης έγινε «δεσμοφύλακας». Και ωφελήθηκε από τη δημοφιλία του δεσμοφύλακα. Οταν δεν βλέπεις άλλον παρά μόνο τον δεσμοφύλακα, τότε ψηφίζεις τον δεσμοφύλακα.
Στους φίλους του λέει ότι εξακολουθεί να απολαμβάνει τη «φυσιολογική ζωή» που τόσο είχε στερηθεί. Τη ζωή ενός πατέρα με δυο παιδιά στο γυμνάσιο και περίσσευμα χρόνου.
Με δυο λόγια, ο Κυριάκος βρήκε το κοκαλάκι της νυχτερίδας. Βρήκε και την απλή αναλογική (οι τσιπραίοι έχουν μετανιώσει που την ψήφισαν το 2016). Αν δεν υπήρχε η απλή αναλογική (που κατέστησε υπαρκτό τον φόβο μιας ετερόκλητης αριστερής συμμαχίας) ίσως η Ν.Δ. να παρέμενε αισθητά κάτω από το 40% το 2023. Ο αντίλογος είναι πώς αν ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ελκυστικό κόμμα οι ψηφοφόροι δεν θα είχαν τόση αγωνία να «κάψουν» την απλή αναλογική. Δεν έχει ο Τσίπρας ευθύνες που ο ΣΥΡΙΖΑ εγκαταλείφθηκε μαζικά από την κοινή γνώμη;
Η πορεία του κόμματος έκτοτε μοιάζει με μια περιδίνηση που πολλοί προεξοφλούν ότι θα καταλήξει στην απόλυτη διάλυση. Κι αν ο Τσίπρας έχει ευθύνες για ένα κόμμα χωρίς κέντρο βάρους που εξελίσσεται σε μια παρατεταμένη φαρσοκωμωδία, τότε πώς μπορεί να είναι σήμερα ο επερχόμενος Τετέ της αντιπολίτευσης; Μήπως απλώς ανήκει κι εκείνος στο κλαμπ των πρώην πρωθυπουργών που πέρασε η μπογιά τους και δεν θα επιστρέψουν ποτέ στην εξουσία; Μήπως η σκέψη της επιστροφής είναι μια ζωτική αυταπάτη;
Παρά την παλιά διακηρυγμένη έφεση στις αυταπάτες, ο Τσίπρας του σήμερα μάλλον δεν έχει πολλές. Αφήνει αρκετές πιθανότητες στο ενδεχόμενο να μην επιστρέψει ποτέ γιατί δεν θα ευνοήσουν κάτι τέτοιο οι συνθήκες. Κι όσο για τις ευθύνες του για τον ΣΥΡΙΖΑ, μάλλον τις αποδέχεται εμμέσως όταν υπενθυμίζει ότι πρώτος εκείνος είπε ότι έχει κλείσει ο ΣΥΡΙΖΑ τον ιστορικό κύκλο του. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι συμφωνεί ως ένα βαθμό με την κριτική ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένα κόμμα διαμαρτυρίας ταυτισμένο με μια συγκεκριμένη εποχή.
Γιατί αξιώνουμε από τον ΣΥΡΙΖΑ, με το DNA του αντιμνημονιακού αγώνα και της μάχης κατά της παγκοσμιοποίησης (!) να ξαναγίνει στη νέα συνθήκη το μεγάλο κόμμα που ήταν προ δεκαετίας; Δεν θα εξαφανιστεί, λένε στο Ινστιτούτο, δεν θα πέσει κάτω από το 8% (αν και οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν κατρακύλα), αλλά ούτε θα ανέβει ξανά στο 30%. Και τότε ποιος θα απειλήσει τη Ν.Δ.; Το πιθανότερο σενάριο που εξετάζεται είναι ένα Μέτωπο (κατά το γαλλικό πρότυπο) ή ένα νέο κόμμα. Αν δεν πιάσει η πρόσθεση και ο πολλαπλασιασμός (Μέτωπο), τότε θα χρειαστούν οι διαφορικές εξισώσεις, οι παράγωγοι και τα ολοκληρώματα.
Προς το παρόν επικρατεί η εκτίμηση ότι σε ένα πολιτικό τοπίο που μοιάζει με κινούμενη άμμο όποιος κινείται βυθίζεται. Οπότε, επιλέγεται η σοφία της αταραξίας. Από την άλλη πλευρά όσοι συναντούν τον Τσίπρα διαισθάνονται ότι στις εκλογές του 2027 (ή όποτε αυτές γίνουν) θα είναι παρών. Μπορεί να μην κινείται τώρα, αλλά το 2025 μάλλον θα είναι έτος σοβαρών αποφάσεων. Με άλλα λόγια δεν θα περιμένει από τον ΣΥΡΙΖΑ του 2027 για να επανεκλεγεί βουλευτής ως πρώην πρωθυπουργός. Κάτι άλλο θα σκαρώσει.
Το «ευχάριστο» είναι ότι οι ουρανοί του μέλλοντος της Ν.Δ. φαίνονται μάλλον σκυθρωποί από τις μπαλκονόπορτες του Ινστιτούτου. Οι νέοι περιορισμοί της Ενωσης στις κρατικές δαπάνες δίπλα στις ισχνές επίσημες προβλέψεις για την ανάπτυξη εάν προστεθούν στην ακρίβεια που δεν πρόκειται να κοπάσει, δείχνουν ότι ο δρόμος για το 2027 θα είναι δύσβατος και ανηφορικός για τον πρωθυπουργό. Οι κεραίες του Υμηττού που «ψεκάζουν» την Αθήνα με φιλοκυβερνητικά ηλεκτρομαγνητικά κύματα έχουν ήδη προκαλέσει κορεσμό στους πολίτες – αν δεν τους έχουν στρέψει δεξιότερα. Ωστόσο, ο Τσίπρας δεν ποντάρει στη λογική του ώριμου φρούτου. Αντίθετα σαν να υποψιάζεται ότι ο Μητσοτάκης έχει κι άλλους άσους στο μανίκι του.
Δεν πείθεται για παράδειγμα από τις διαδόσεις ότι ο επόμενος Πρόεδρος Δημοκρατίας θα είναι πρόσωπο της δεξιάς παράταξης. Μια κεντροαριστερή επιλογή για την Προεδρία της Δημοκρατίας που θα ήταν αποδεκτή από τους βουλευτές της Ν.Δ. και θα έφερνε σε αμηχανία το ΠΑΣΟΚ και την Αριστερά θα μπορούσε να επιλεγεί από τον Μητσοτάκη. Με αυτόν τον τρόπο θα συνέβαλλε στην εξασθένηση της όποιας κοινωνικής και πολιτικής δυναμικής για ένα κεντροαριστερό μέτωπο απέναντι στην κυβέρνηση.
Από την άλλη πλευρά αν ο Μητσοτάκης κάνει «δεξιά στροφή» και επιλέξει δεξιό Πρόεδρο τότε σηματοδοτεί πως είναι έτοιμος να συνεργαστεί με στοιχεία της εκτός Ν.Δ. δεξιάς. Σε αυτή την περίπτωση θα διευκολυνθεί η συγκρότηση ενός αντίπαλου πόλου. Κατά συνέπεια, «Ενώ εις την οδόν έξω, ουδέν ακούουν οι λαοί», καθώς στενάζουν από την ακρίβεια, στα κέντρα και στα ινστιτούτα της πολιτικής αυτές είναι οι συζητήσεις και οι εκτιμήσεις.
Προσβλέποντας στην τέχνη του ντιλ
Ο Τσίπρας «συντηρεί νερό μέσα στις φλόγες», αν και δεν συντάσσεται με όσους πιστεύουν ότι ο κόσμος οδεύει προς ανάφλεξη λόγω της νίκης Τραμπ στις ΗΠΑ. Ισως εκτιμά ότι ένα «ντιλ» των ΗΠΑ με τη Ρωσία στην Ουκρανία μπορεί να ωφελήσει την Ευρώπη που τώρα πληρώνει τα σπασμένα ενός πολεμοχαρούς συνασπισμού Νεοσυντηρητικών και Δημοκρατικών της Ουάσιγκτον. Εδώ διακρίνουμε ένα νήμα που συνδέει συγκεκριμένες εκφράσεις της αριστερής και της δεξιάς ευρωπαϊκής και ελληνικής σκέψης (δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα ίδια πιστεύει και ο Καραμανλής, όχι όμως ο Μητσοτάκης).
Πρόσφατα σε Ημερίδα της Βουλής για τα 75 χρόνια του Συμβουλίου της Ευρώπης ο Τσίπρας έριξε μερικές βολές σχετικές με τις υποκλοπές, το ναυάγιο της Πύλου και το δυστύχημα των Τεμπών. Εμοιαζε με πρόβα αντιπολίτευσης, αν και οι φίλοι του λένε ότι δεν υπήρξε κάποια ειδική προετοιμασία. Οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν (όχι μόνο με την επιδεικτική αποχώρηση της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου Γεωργίας Αδειλίνη από την αίθουσα της Γερουσίας) έπεισαν ότι ο Τσίπρας, όταν θέλει, με μια μπαλιά από τη σέντρα μπορεί να αιφνιδιάσει την αντίπαλη άμυνα. Η λάμψη του δαχτυλιδιού εμφανίστηκε για λίγο, φευγαλέα.
