Το 2022 θα είναι για την Ελλάδα η χρονιά των νέων τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας –την αναγκαιότητα των οποίων ανέδειξε παγκοσμίως η τρέχουσα ενεργειακή κρίση– και των υπεράκτιων αιολικών πάρκων, που θα δώσουν νέα δυναμική στην πορεία της ελληνικής οικονομίας προς την οικονομία των μηδενικών ρύπων. Οι μπαταρίες αποθήκευσης μακράς διαρκείας αποτελούν το κρίσιμο εκείνο κομμάτι του «παζλ» της ενεργειακής μετάβασης που θα βάλει τέλος στην ευμεταβλητότητα της παραγωγής των ΑΠΕ, εξισορροπώντας την προσφορά και τη ζήτηση με τρόπο που δεν θα προκαλεί τα γνωστά προβλήματα αστάθειας τιμών και ενεργειακής επάρκειας. Οι εγκαταστάσεις μονάδων αποθήκευσης αναμένεται να αυξηθούν κατά 20 φορές, φτάνοντας συνολικά τα 358 GW, με 1.03TWh διαθέσιμης αποθήκευσης παγκοσμίως μέχρι το 2030, σύμφωνα με νέα έρευνα που δημοσίευσε το BloombergNEF. Ειδικότερα, στην παγκόσμια έκθεση για την αποθήκευση ενέργειας (2021 Global Energy Storage Outlook) αναφέρει ότι οι δύο μεγαλύτερες αγορές ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως, οι ΗΠΑ και η Κίνα, θα επιχειρήσουν περισσότερο από τις μισές εγκαταστάσεις παγκοσμίως μέχρι το 2030.
Στην Ελλάδα, οι τεχνολογίες αποθήκευσης έχουν αποκτήσει κεντρική θέση στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, ενώ έχει διασφαλιστεί η χρηματοδότηση συνολικής ισχύος 1.380 MW από το Ταμείο Ανάκαμψης με το ποσό των 450 εκατ. ευρώ. Σε μελέτη που εκπονήθηκε για λογαριασμό της ΡΑΕ, οι ανάγκες του ελληνικού συστήματος σε μονάδες αποθήκευσης, λαμβάνοντας υπόψη συμμετοχή των ΑΠΕ 60% στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής το 2030, όπως προβλέπει το ΕΣΕΚ, υπολογίζονται σε 1.500-1.750 MW. Το επενδυτικό ενδιαφέρον από εγχώριους και ξένους ομίλους για έργα αποθήκευσης είναι ισχυρό, αναμένει ωστόσο το «πράσινο» φως από το ΥΠΕΝ για την υλοποίηση αδειοδοτημένων έργων συνολικής ισχύος περί τα 10 GW, με την κατάθεση στη Βουλή του θεσμικού πλαισίου, τους βασικούς άξονες του οποίου παρουσίασε στις αρχές Νοεμβρίου ο υπουργός Κώστας Σκρέκας στο υπουργικό συμβούλιο.
Μεταξύ των έργων που βρίσκονται εν αναμονή της έκδοσης θεσμικού πλαισίου είναι και τα εμβληματικά έργα αντλησιοταμίευσης της «Τέρνα Ενεργειακή» στην Αμφιλοχία και στο Αμάρι της Κρήτης. Από το θεσμικό πλαίσιο και τον μηχανισμό στήριξης που θα ενσωματώνει συναρτάται και η υλοποίηση νέων εμβληματικών σχεδίων, όπως η επένδυση της Eunice, ύψους 280 εκατ. ευρώ, στη Δυτική Μακεδονία για τη δημιουργία μονάδας κεντρικής αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας μέσω μπαταριών ιόντων λιθίου συνολικής ισχύος 250 MW. Άδειες αποθήκευσης για συνολική ισχύ 1 GW έχει διασφαλίσει η ΔΕΗ Aνανεώσιμες στις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης, η Τέρνα Ενεργειακή για τέσσερις μονάδες αποθήκευσης συνολικής ισχύος 375 MW, η Ιντρακάτ για έργα συνολικής ισχύος 496,6 MW, η Εγνατία Group για έργα ισχύος 1.344 MW σε όλη τη χώρα, η γαλλική ACUO Εnergy για έργα συνολικής ισχύος 586,75 MW, η Mytilineos, που διαθέτει 25 υπό ανάπτυξη έργα αποθήκευσης ενέργειας, τα οποία αφορούν συνδυασμό παραγωγής ενέργειας από φωτοβολταϊκά και μπαταρίες, η ιταλική Enel Green Power, η γαλλική EDF και η επίσης γαλλική Τotal Eren, αλλά και η γερμανική Accusol.
Τα υπεράκτια αιολικά
Σε ό,τι αφορά τα υπεράκτια αιολικά, το θεσμικό πλαίσιο που παρουσίασε ο υπουργός Κώστας Σκρέκας θα ανοίξει τον δρόμο για εγκατάσταση ισχύος 1,5-2 GW έως το 2030 στις ελληνικές θάλασσες, για την οποία θα επενδυθούν κεφάλαια περί τα 6 δισ. ευρώ. Η νέα, πολλά υποσχόμενη αγορά θα ανοίξει με έναν κεντρικό σχεδιασμό, όπου το κράτος θα επιλέγει τις θαλάσσιες ζώνες που θα μπορούν να φιλοξενήσουν εγκαταστάσεις υπεράκτιων αιολικών και θα διατηρεί τον έλεγχο της ισχύος που θα δημοπρατείται. Τη χωροθέτηση των θαλάσσιων «οικοπέδων» αλλά και τη διενέργεια των διαγωνισμών, σύμφωνα με ένα σενάριο του ΥΠΕΝ, θα αναλάβει η ΕΔΕΥ (Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων). Ο ΑΔΜΗΕ θα είναι εκείνος που θα μελετήσει και θα σχεδιάσει τις ενδεδειγμένες λύσεις για τη διασύνδεση των πάρκων, ενώ παράλληλα θα ωριμάζει η αδειοδοτική διαδικασία από τους επενδυτές έως τα τέλη του 2025, ώστε εντός του πρώτου τριμήνου του 2026 να γίνουν οι πρώτοι διαγωνισμοί από τη ΡΑΕ. Σύμφωνα με την παρουσίαση που είχε κάνει ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστας Σκρέκας στο τελευταίο υπουργικό συμβούλιο, δυνητικά –αν δεν ληφθούν υπόψη οι γεωπολιτικές συνθήκες– εντός των χωρικών υδάτων της Ελλάδας θα μπορούσαν να αναπτυχθούν θαλάσσια αιολικά με σταθερή βάση συνολικής ισχύος 8 με 9 GW σε έναν άξονα που ξεκινά από τη Βόρεια Εύβοια και φτάνει (μέσω Σκύρου και Λήμνου) ανοιχτά της Αλεξανδρούπολης. Επίσης, τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν και πλωτά αιολικά σε βάθη 60-250 μ., συνολικής ισχύος 35 με 40 GW. Οι ιδανικές περιοχές για τα πλωτά αιολικά εντοπίζονται στις Κυκλάδες, στο Βόρειο Αιγαίο (μεταξύ Λήμνου και Αγίου Ευστρατίου), στα Δωδεκάνησα (στον άξονα Ικαρίας-Πάτμου-Λέρου), καθώς και μεταξύ Κρήτης και Καρπάθου. Στον καθορισμό των περιοχών ελήφθησαν υπόψη το αιολικό δυναμικό, ο κυματισμός, η σεισμική δραστηριότητα, η κλίση του πυθμένα, τα βάθη κοντά στις ακτές, οι γεωπολιτικές συνθήκες και το εγκεκριμένο δεκαετές πρόγραμμα διασύνδεσης του ΑΔΜΗΕ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόσφατη μελέτη της Navigant για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι το σταθμισμένο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας από πλωτά αιολικά στο Αιγαίο θα είναι 76 ευρώ/MWh το 2030 και θα μειωθεί στα 46 ευρώ/MWh το 2050. Η ίδια μελέτη υπολογίζει το διαθέσιμο θαλάσσιο δυναμικό για πλωτά αιολικά στη χώρα μας στα 263 GW. Επενδυτικό ενδιαφέρον, πέραν της νορβηγικής Equinor, που έχει καταθέσει σχέδιο για την περιοχή των Κυκλάδων, έχει εκφραστεί και από τη δανική Copenhagen Offshore Partners, η οποία έχει υπογράψει συμφωνία συνεργασίας με τη Mytilineos για την από κοινού ανάπτυξη υπεράκτιων αιολικών πάρκων στην Ελλάδα, αλλά και την πορτογαλική Principle Power. Η Τέρνα Ενεργειακή θα εισέλθει στη νέα αυτή αγορά από κοινού με την Ocean Winds, σύμπραξη της πορτογαλικής EDP Renewables και της γαλλικής ENGIE, με την οποία έχει υπογράψει συμφωνία για την από κοινού ανάπτυξη έργων ισχύος 1,5 GW. Συμμάχους για από κοινού είσοδο στην αγορά των υπεράκτιων αιολικών αναζητούν επίσης τα ΕΛΠΕ, η Motor Oil αλλά και η ΔΕΗ. Τις ελληνικές θάλασσες εμφανίζονται να έχουν «σκανάρει» επίσης η αμερικανική Quantum και ο πετρελαϊκός όμιλος της Shell. Από ελληνικής πλευράς, στην προηγούμενη απόπειρα ανοίγματος της αγοράς, άδειες για υπεράκτια αιολικά είχαν διασφαλίσει ο Όμιλος Κοπελούζου για την περιοχή της Αλεξανδρούπολης και η RF Εnergy των ομίλων Φειδάκη-Ρέστη για την περιοχή της Λήμνου.
To υδρογόνο
Μεγάλοι εγχώριοι και ξένοι ενεργειακοί όμιλοι, αλλά και πιο μικρές εταιρείες από ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, μπαίνουν στην «κούρσα» της κρίσιμης για την ενεργειακή μετάβαση τεχνολογίας του υδρογόνου, με προτάσεις που οδηγούν μελλοντικά στη χρήση του υδρογόνου σε βιομηχανίες, θαλάσσιες μεταφορές αλλά και στα τρένα.
Στην πρόσκληση των Υπουργείων Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και Ενέργειας, για υποβολή προτάσεων στο πλαίσιο του Προγράμματος Σημαντικών Έργων Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (IPCEI) «Υδρογόνο», κατατέθηκαν συνολικά 23 προτάσεις.
Στη λίστα των έργων φιγουράρει το περίφημο White Dragon, στο οποίο συμμετέχουν μεγάλες βιομηχανικές επιχειρήσεις, όπως η ΔΕΠΑ, ο ΔΕΣΦΑ, τα ΕΛΠΕ, η Motor Oil, η Μytilineos, η Cenergy, η ΤΕΡΝΑ, η πολωνική εταιρεία Solaris, αλλά και ερευνητικά ιδρύματα, όπως ο «Δημόκριτος» και το ΕΚΕΤΑ. Πρόκειται για μια επένδυση άνω των 2 δισ. ευρώ, που μπορεί να φτάσει και τα 4 δισ., ανάλογα με τα φωτοβολταϊκά πάρκα που θα κατασκευαστούν. Το σχέδιο περιλαμβάνει μια μονάδα παραγωγής ανανεώσιμων πηγών υδρογόνου 3.875 GW ηλεκτρολυτών έως το 2028. Μόλις αναπτυχθούν πλήρως, οι ηλεκτρολύτες θα παράγουν 16.000 τόνους/έτος πράσινου υδρογόνου και θα ενισχύσουν τη διαδικασία απολιγνιτοποίησης στη Δυτική Μακεδονία.
Δυναμική εμφάνιση έκανε και ο ιταλικός κολοσσός Enel Green Power, με το έργο Green Hydrogen-NEMO project, που αφορά την παραγωγή πράσινου υδρογόνου. Θα παράγεται από έργα που θα αναπτύξει η εταιρεία, αιολικά ή φωτοβολταϊκά, και η χρήση του θα είναι για βιομηχανική χρήση σε εργοστάσια της βιομηχανικής ζώνης του Βόλου. Το γεγονός ότι ο ηλεκτρολύτης θα βρίσκεται στον χώρο της βιομηχανικής περιοχής μειώνει σημαντικά την τελική τιμή του καυσίμου, κυρίως λόγω απουσίας εξόδων μεταφοράς. Ο ηλεκτρολύτης έχει υπολογιστεί στο μέγεθος των 100 MW σε 6 συστοιχίες και το έργο αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία το 2025 και να έχει διάρκεια ζωής 15 έτη.
H Ιταλία εμφανίστηκε με ακόμα μία εταιρεία, τη Snam (leader της κοινοπραξίας που ελέγχει τον ΔΕΣΦΑ), σε κοινή πρόταση με την Damco Energy (όμιλος Κοπελούζου). Το έργο παραγωγής υδρογόνου θα κατασκευαστεί από εταιρεία που θα συστήσουν από κοινού και η χρήση του καυσίμου θα κατευθυνθεί στον ανεφοδιασμό τρένων.
Η λίστα των έργων περιλαμβάνει επίσης πρόταση της Motor Oil για μονάδα παραγωγής υδρογόνου σε συνεργασία με το Ίδρυμα Έρευνας και Τεχνολογίας, το Εργαστήριο Θαλασσίων Μεταφορών και τη Σχολή Μηχανολόγων Ηλεκτρολόγων. Η εταιρεία έχει εκπονήσει ήδη μελέτη για τη χρήση του υδρογόνου ως ναυτιλιακού καυσίμου διεθνούς αγοράς, ενώ η πρόταση περιλαμβάνει και σύνδεση της μονάδας που θα κατασκευαστεί με το δίκτυο του ΔΕΣΦΑ.
Θέση στην αγορά του νέου καυσίμου παίρνει και η ΔΕΗ με δύο προτάσεις: μία για την κατασκευή μονάδας υδρογόνου ισχύος 100 MW στη Μεγαλόπολη και μία αντίστοιχης ισχύος στη Δυτική Μακεδονία. Μερίδιο διεκδικούν και βιομηχανίες όπως η τσιμεντοβιομηχανία «Τιτάν», με στόχο την παραγωγή τσιμέντου από πράσινο υδρογόνο, και η EΛΒΑΛΧΑΛΚΟΡ.
Πρόταση έχει καταθέσει και η Energean για την κατασκευή μικρής κλίμακας μονάδας μπλε υδρογόνου στις εγκαταστάσεις της εταιρείας στην Καβάλα, κοντά στο κοίτασμα του Πρίνου.
Στη λίστα των προτάσεων περιλαμβάνονται επίσης η εταιρεία Advent Technologies, που δραστηριοποιείται στην παραγωγή κυψελίδων καυσίμων (fuel cells) επόμενης γενιάς, η Quest Energy του ομίλου Quest, η Vat & Volt, η Εunice, η Alpha Marine Consulting P.C. και η Claritas (εταιρεία διαχείρισης επενδύσεων που επικεντρώνεται σε εναλλακτικές επενδύσεις).
