Kύριε διευθυντά
Τρεις επιστολές δημοσιεύθηκαν στην «Καθημερινή» σχετικές με το άρθρο του Κωνσταντίνου Τσάτσου, και επίκεντρο τους Οξυρρύγχειους παπύρους, μέσα σ’ ένα μικρό σχετικά χρονικό διάστημα. ∆ύο παλαιότερες δικές μου και μια ακόμη την 1η Νοεμβρίου δεν μπορεί να είναι σίγουρα μια τυχαία επιλογή του επιμελητή στήλης.
Ισως θα έπρεπε λοιπόν να ξαναδούμε εμείς οι παλαιότεροι και να πληροφορηθούν οι νεότεροι ποιος ήταν ο Κωνσταντίνος Τσάτσος.
Το εντυπωσιακά πλούσιο συγγραφικό του έργο και η επίσης πλούσια βιβλιογραφία η σχετική με το έργο και τον άνθρωπο Κωνσταντίνο Τσάτσο θα υπάρχουν πάντα δίπλα μας ως διαρκής πηγή προβληματισμού, γνώσης και έμπνευσης.
Το μικρό του κείμενο δημοσιεύθηκε στη Νέα Εστία του 1954, όταν ήταν 55 χρόνων, στα μέσα της πορείας του, ώριμος πια, διανύοντας μια δύσκολη και πικρή περίοδο, καθώς πολιτικά (συμμετείχε τότε στον Συναγερμό του Παπάγου) ήταν εκτός Βουλής για τρία συνεχόμενα χρόνια και ταυτόχρονα είχε πάψει να διδάσκει στο πανεπιστήμιο καθώς η κυβέρνηση των Αρχών Κατοχής τον είχε απολύσει από καθηγητή. Επανήλθε το 1943.
Το 1950 επανέρχεται στην πολιτική και παράλληλα εργάζεται έπειτα από πρόταση του Αγγελου Βλάχου στην «Καθημερινή». Θα εκλεγεί βουλευτής και πάλι το 1956.
Η εμπειρία του από τα δύσκολα αυτά χρόνια τον έσπρωξε να γράψει τους «Οξυρρύγχειους παπύρους». Ενα κείμενο 15 μόλις σελίδων, διηρημένο σε ένδεκα αποσπάσματα. Ενα κείμενο που αναλύει το πολιτικό ήθος των Ελλήνων, χωρίς εμπάθεια και κακότητα, χωρίς αντιφάσεις και πάθη.
Ενα κείμενο γραμμένο με σοφία, κατανόηση του Ελληνα και θα έλεγα και με χιούμορ.
Οπως ο ίδιος γράφει στην εισαγωγή του, «Νομίζω αλήθεια πως ακόμη και σήμερα διατηρεί την επικαιρότητά του». Πιστεύω ότι το ίδιο ακριβώς θα έγραφε και τώρα. Ισως μάλιστα τώρα περισσότερο από τότε.
Θα πρότεινα στην «Καθημερινή» να ανατυπώσει το μικρό κείμενο και να το προσφέρει σε όλα τα μέλη του Κοινοβουλίου και φυσικά σε όλους τους αναγνώστες της.
Η μελέτη του πολιτικού ήθους των Ελλήνων θα μας ωφελούσε όλους και πιο πολύ τους νέους.
Θα μπορούσα να αντιγράψω ένα μεγάλο αριθμό από αποσπάσματα, αλλά θα έφτανα να αντιγράψω ολόκληρο το κείμενο.
«Πολιτική είναι», γράφει στο βιβλίο του «∆ιάλογοι στο Μοναστήρι» το 1974, 20 χρόνια μετά τους «Οξυρρύγχειους παπύρους» ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, «η τέχνη του ορθώς πράττειν για την επίτευξη ενός απόλυτα ορθού σκοπού».
Κι ένα χρόνο αργότερα, στις 7 Ιουνίου του 1975 στην ομιλία του στη Βουλή για το ισχύον Σύνταγμα του 1975, κατέληγε λέγοντας: «Η αρετή των πολιτευμάτων κατά μικρότερον ποσοστόν προέρχεται από τους νόμους και κατά πολύ μεγαλύτερον ποσοστόν προέρχεται από τους ανθρώπους, οι οποίοι το εφαρμόζουν. Αυτοί τελικά το πληρώνουν με ουσίαν και αυτοί το τελειοποιούν».
Κι αν το γράφαμε αυτό πάνω από την έδρα του προέδρου της Βουλής, στην αίθουσα του Κοινοβουλίου ή στο Προεδρικό Μέγαρο, που τίμησε με την παρουσία του το 1975 ο διαχρονικά σημαντικότερος Πρόεδρος της ∆ημοκρατίας μας;
*Ομότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ
