Κύριε διευθυντά
Με αφορμή πρόσφατο δημοσίευμα στον Τύπο, στο οποίο υποστηρίχθηκε ότι «το Βυζάντιο δεν αποτελεί στοιχείο του ελληνισμού προεπαναστατικά ούτε στη διάρκεια του Αγώνα και ούτε οι διαφωτιστές το αναφέρουν», θεωρώ αναγκαίο, για λόγους ιστορικής ακρίβειας, να παρατεθούν ορισμένα τεκμήρια που δείχνουν το ακριβώς αντίθετο.
Πρώτα απ’ όλα, η αναφορά στο Βυζάντιο είναι ρητή και επίσημη στα ίδια τα κείμενα της Ελληνικής Επανάστασης. Στα Πρακτικά της Β΄ Εθνοσυνέλευσης του Αστρους (1 Απριλίου 1823) γίνεται λόγος για τους «αείμνηστους Βυζαντινούς αυτοκράτορες». Το ίδιο και στο Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος (1822), τίτλος Ε΄, τμήμα Θ΄, όπου αναφέρονται οι «αείμνηστοι χριστιανοί ημών αυτοκράτορες». Τα ίδια τα επίσημα επαναστατικά σώματα αναγνώριζαν, δηλαδή, σαφώς ιστορική συνέχεια με το Βυζάντιο.
Η αναφορά στο βυζαντινό παρελθόν δεν ήταν θεωρητική αλλά ζωντανή και συμβολική. Ο δικέφαλος αετός, σύμβολο της βυζαντινής κληρονομιάς, εμφανίζεται ήδη πριν από το 1821 στον πύργο του Τρουπάκη-Μούρτζινου στην Καρδαμύλη, όπου σώζεται μέχρι σήμερα. Το ίδιο σύμβολο συναντάται επάνω σε μπαρουτοθήκες και προσωπικά αντικείμενα αγωνιστών όπως του Κολοκοτρώνη και του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, που φυλάσσονται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (Μέγαρο Παλαιάς Βουλής).
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, εκτός από τον Φοίνικα, είχε στα λάβαρά του και την εικόνα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, δηλώνοντας συμβολικά τη σύνδεση της Επανάστασης με τη «ρωμαίικη» ταυτότητα, όπως την αντιλαμβάνονταν τότε οι Ελληνες.
Σε προεπαναστατική κίνηση Ελλήνων προκρίτων και οπλαρχηγών το 1618, με κέντρο τη Μάνη και την Πελοπόννησο, ο Κάρολος Α΄ της Μάντουας προσφωνείται σε επίσημη ελληνική επιστολή ως «Κωνσταντίνε Παλαιολόγε» (Κ. Σάθας, «Τουρκοκρατουμένη Ελλάς», Αθήνα 1869, σ. 206-209).
Οσο για τον νεοελληνικό ∆ιαφωτισμό, είναι ανακριβές ότι αγνοεί το Βυζάντιο. Ο Ρήγας Βελεστινλής παραπέμπει στην ιστορική συνέχεια του γένους («βασιλέων παλαιών απογόνοι»), ενώ ο Κοραής –παρά την κριτική του σε όψεις της βυζαντινής περιόδου– θεωρεί αυτονόητη την πολιτισμική συνέχεια του ελληνικού έθνους μέσα και από το Βυζάντιο
Τα παραπάνω δεν αποτελούν ιδεολογικές ερμηνείες, αλλά ιστορικά τεκμήρια. Το πώς θα αξιολογήσει κανείς το Βυζάντιο είναι θέμα συζήτησης. Το να ισχυρίζεται όμως ότι δεν υπήρξε στοιχείο της εθνικής ταυτότητας πριν και κατά το 1821 είναι απλώς αντιεπιστημονικό και ανιστορικό. Οι ίδιοι οι αγωνιστές γνώριζαν πολύ καλά από πού έρχονται και τι συνέχιζαν.
