Κύριε διευθυντά
Αναφέρομαι σε σκέψεις του φιλοσόφου – Ακαδημαϊκού Κωνσταντίνου Τσάτσου, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος Πρόεδρος ∆ημοκρατίας (1975) μετά την κατάργηση της βασιλείας.
Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος επέλεξε μία πρωτότυπη μέθοδο να παρουσιάσει τις σκέψεις του. Εβαλε έναν Ρωμαίο συγκλητικό, πρώην διοικητή ελληνικών επαρχιών, να τις εκφράσει μέσω επιστολών προς τον διάδοχό του, ο οποίος επρόκειτο να αναλάβει καθήκοντα κυβερνήτη της Αχαΐας στην Ελλάδα. Σκοπός των επιστολών ήταν να μάθει ο μέλλων κυβερνήτης τον χαρακτήρα του λαού που επρόκειτο να διοικήσει. Χαρακτήρας που φαίνεται ότι δεν άλλαξε στα 2.300 περίπου χρόνια που ακολούθησαν.
Είναι πιθανό, ο Κων. Τσάτσος να είχε εμπνευστεί από τον Γάλλο φιλόσοφο του ∆ιαφωτισμού Mοντεσκιέ, ο οποίος, πριν από τη Γαλλική Επανάσταση, προσπάθησε να ενημερώσει τους συμπατριώτες του σχετικά με τις αδικίες του απολυταρχικού καθεστώτος της μοναρχίας, χρησιμοποιώντας ως μέσο αυτό των επιστολών, με σκοπό να αποφύγει να εκτεθεί στις Αρχές.
Συγκεκριμένα, στο βιβλίο του, «Les lettres Persanes», παρουσιάζει έναν Πέρση διπλωμάτη, ο οποίος στέλνει γράμματα από το Παρίσι στον φίλο του στην Περσία, σατιρίζοντας με δήθεν επικριτική αφέλεια τον τρόπο ζωής των Γάλλων.
Θα μπορούσαμε να αποδώσουμε στις σκέψεις του Κωνσταντίνου Τσάτσου τον τίτλο «Το αναλλοίωτο του χαρακτήρα των Ελλήνων διά μέσου των αιώνων». Ο Κων. Τσάτσος, όταν δημοσίευσε το πόνημά του στη «Νέα Εστία» το 1954, χρησιμοποίησε τον τίτλο «Οξυρρύγχειοι πάπυροι», επειδή στο υποτιθέμενο σενάριο, οι παραινέσεις του Ρωμαίου συγκλητικού προς τον φίλο του είχαν γραφεί σε παπύρους που βρέθηκαν στην πόλη Οξύρρυγχος της Αιγύπτου.
Ο περιορισμένος χώρος του παρόντος επιβάλλει την παράθεση μόνον των σημαντικότερων σημείων των σκέψεων του Κωνσταντίνου Τσάτσου, όπως εκφράστηκαν από τον Ρωμαίο συγκλητικό:
«Ο Ελληνας είναι πιο εγωιστής από μας και συνεπώς και από όλα τα έθνη του κόσμου. Το άτομό του είναι “πάντων χρημάτων μέτρον”, κατά το ρητό του Πρωταγόρα. Αδέσμευτο, αυθαίρετο και ατίθασο, αλλά και αληθινά ελεύθερο ορθώνεται το εγώ των Ελλήνων. Χάρις σε αυτό σκεφθήκανε πηγαία, πρώτοι αυτοί, όσα εμείς αναγκαζόμαστε σήμερα να σκεφθούμε σύμφωνα με τη σκέψη τους. Χάρις σε αυτό βλέπουν με τα μάτια τους και όχι με τα μάτια εκείνων που είδαν πριν απ’ αυτούς. Είναι όμως και του καλού και του κακού πηγή τούτο το χάρισμα. Το ίδιο “εγώ” που οικοδομεί τα ιδανικά πολιτικά συστήματα, αυτό διαλύει και τις πραγματικές πολιτείες των ανθρώπων […] Η μοίρα μάς έταξε νομοθέτες του κόσμου και το ελληνικό άτομο περιφρονεί τον νόμο. Δεν παραδέχεται άλλη κρίση δικαίου παρά την ατομική του, που δυστυχώς στηρίζεται σε ατομικά κριτήρια […] Ο Eλληνας δεν συγχωράει στον συμπολίτη του καμία προκοπή. Oποιον τον ξεπεράσει, ο Eλληνας τον φθονεί με πάθος. Και αν είναι στο χέρι του να τον γκρεμίσει από εκεί που ανέβηκε, θα το κάνει… Δεν του αρέσει η χοντροκομμένη δολοφονία στους διαδρόμους του Παλατιού, αλλά η λεπτοκαμωμένη συκοφαντία, ένα είδος αναίμακτου ηθικού φόνου».
*Επίτιμος διευθυντής Ευρωπαϊκής Επιτροπής
