Kύριε διευθυντά
Η επιστολή της κ. Μάρως Καρδαμίτση-Αδάμη (φ. Σαββάτου 6/9) για τα βιβλία, τις ιδιωτικές βιβλιοθήκες και τα πλούσια γραφεία πίσω από τα οποία εμφανίζονται «οχυρωμένοι» διάφοροι «πνευματικοί άνθρωποι» όταν μιλούν στην τηλεόραση, με έβαλε σε σκέψεις και θα τολμήσω να μπω σε «ξένα χωράφια». Αναρωτιέμαι λοιπόν σε τι τραπέζι έγραφε ο Παπαδιαμάντης (στην Αθήνα ειδικά), ή ο Ρίτσος στην εξορία, ή ο Aρης Αλεξάνδρου αυτοεξόριστος στο Παρίσι όπου δούλεψε και ως οδοκαθαριστής, ή (για να πάμε σε άλλη κλάση) ο Ντοστογιέφσκι στη φυλακή! Ο Αντώνης Σαμαράκης έγραφε στα γόνατα πάνω σ’ έναν ξύλινο δίσκο του σπιτιού, όπως είχε συνηθίσει από μαθητής. Το είχε πει ο ίδιος στην τηλεόραση. Γνωρίζω ότι ένα αξιόλογο έργο της αρχαίας γραμματείας με πλούσια βιβλιογραφία και πραγματολογικά σχόλια γράφτηκε πάνω σ’ ένα τσίγκινο γραφειάκι. Λέγεται ότι ο Βίκτωρ Ουγκώ όταν ζούσε εξόριστος στα νησιά Τζέρσεϊ (1852-56) και Γκέρνσεϊ (έως το 1870) έγραφε σε μεγάλες κόλες όρθιος σε έναν επικλινή πάγκο. Ορθιος! Και όπως γέμιζε τη μία σελίδα την έκανε στην άκρη και έπαιρνε την επόμενη. Ετσι γράφτηκαν «Οι Αθλιοι» και άλλα έργα εκείνης της περιόδου. Ισως γι’ αυτό ο δεύτερος τόμος με το ειδύλλιο της Τιτίκας κάνει κοιλιά…
Βλέπουμε τώρα ότι η «Φόνισσα», γραμμένη κατά πάσα πιθανότητα στο τραπεζάκι της κουζίνας με το τσιγκούνικο φως της λάμπας, παραμένει σταθερά στη θέση της στο ράφι της βιβλιοθήκης μας. Ενώ ένα δίτομο επιστημονικό σύγγραμμα γραμμένο από δεκάδες κορυφαίους επιστήμονες στην Αμερική με άνετα γραφεία, υπολογιστές, βοηθούς και γραμματείς, χάνει την επικαιρότητά του και χρειάζεται επανέκδοση κάθε τόσο. Οι παλιότερες εκδόσεις δεν ενδιαφέρουν ούτε τους παλαιοπώλες. Εν τάξει, γνωρίζω τους λόγους ασφαλώς, αλλά δεν είναι εκπληκτικό; Τι είναι αυτό που κρατάει ζωντανά και επίκαιρα τα μεγάλα έργα της λογοτεχνίας;
*Επιτάλιο Ηλείας
