Kύριε διευθυντά
Στην «Καθημερινή» της Παρασκευής 5 Σεπτεμβρίου δημοσιεύθηκε επιστολή του αντιναυάρχου Π.Ν. ∆ημητρίου Λισμάνη, σχετικά με το δημοσίευμά μας «Τα αρχαία γκράφιτι των πλοίων» της 17ης Αυγούστου, η οποία παρερμηνεύει τις προθέσεις μας και θα θέλαμε να δώσουμε κάποιες διευκρινίσεις. Τα ιστορικά χαράγματα πάνω σε απεικονίσεις Αγίων έγιναν πριν από αιώνες ως τάματα μέσα από αισθήματα λατρείας προς τον απεικονιζόμενο Αγιο. Ηταν μία ιδιαίτερα διαδεδομένη πρακτική και περιλάμβανε πολλών ειδών αφιερώσεις ή δεήσεις, μεταξύ άλλων και για πλοία. Φυσικά δεν μπορούμε σήμερα να αναιρέσουμε κάτι που έγινε στο παρελθόν, είτε συμφωνούμε είτε όχι, αλλά μπορούμε να το μελετήσουμε ως ένα πολιτισμικό τεκμήριο την εποχή που έγινε. Από τη στιγμή που το χάραγμα απεικονίζει πλοίο του 18ου ή του 19ου αιώνα ή ακόμη παλαιότερης εποχής, εκμεταλλευόμαστε τη μαρτυρία αυτή για να αντλήσουμε στοιχεία που αφορούν τον ναυτικό πολιτισμό ακόμη και τη ναυτική τεχνολογία της εποχής τους. Για παράδειγμα, τα πλοία που απεικονίζονται στην Παναγία Αγρελωπούσαινα στην Καλαμωτή της Χίου είναι πιθανότατα πλοία που χρησιμοποιήθηκαν στο νησί ή στο Αιγαίο για κάποιο διάστημα από τον 14ο μέχρι τις αρχές του 18ου αιώνα. Οι απεικονίσεις πλοίων από το Αιγαίο, αυτής της περιόδου, είναι ιδιαίτερα σπάνιες. Επιπλέον, αφού έχουν γίνει σε εκκλησίες, ως τάματα, είναι ιδιαίτερα σημαντικές γιατί παριστάνουν πλοία του χριστιανικού (πιθανότατα τοπικού) πληθυσμού και όχι των κατακτητών. Η μελέτη τους εμπλουτίζει τις γνώσεις μας από ναυτιλιακή ιστορική και τεχνική άποψη. Παρόμοιες μελέτες για χαράγματα πλοίων σε εκκλησίες έχουν γίνει από πολλούς μελετητές της ναυτιλιακής ιστορίας, σε πολλές χώρες, με ιδιαίτερα σημαντικά, ακόμη και εντυπωσιακά, αποτελέσματα.
Το έργο μας δεν κρίνει, ούτε αφορά, σε καμία περίπτωση το αποτέλεσμα της όποιας φθοράς προκλήθηκε στην τοιχογραφία εκείνη την εποχή που έγιναν τα χαράγματα. Εξάλλου η έρευνα που πραγματοποιείται από το ΙΜΣ/ΙΤΕ γίνεται αποκλειστικά με ψηφιακά εργαλεία και μεθόδους και δεν έχουν κανένα καταστροφικό αποτέλεσμα στις τοιχογραφίες, όποια και αν είναι η σημερινή τους κατάσταση. Αντίθετα αποτυπώνονται τα απεικονιζόμενα πλοία, και οι επιφάνειες πάνω στις οποίες έχουν δημιουργηθεί, για να μελετηθούν και να ενταχθούν σε μία ανοιχτή βάση δεδομένων, έτσι ώστε ακόμη και αν υπάρχει μελλοντικά κάποια φθορά ή καταστροφή τους, αυτά, θα έχουν παραμείνει ως αδιάψευστα τεκμήρια της πολιτισμικής τους αξίας.
