Κύριε διευθυντά
Η πρόταση του καθηγητή κ. Αγγελου Χανιώτη για τη δημιουργία ενός Ελληνικού Ινστιτούτου Ερευνας ως νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου («Κ», 17/8) είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Ο κ. Χανιώτης έχει πολλές φορές παρέμβει με άρθρα του στην «Κ» πάντα με διάθεση να συμβάλει στην ανάπτυξη της έρευνας στη χώρα μας («Κ», 16/2).
Πιστεύω ότι το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος και το Ιδρυμα Ωνάση, που έχουν κάνει τόσο πολλά για τη χώρα μας, θα θέλουν να συνδράμουν σε μια τέτοια πρωτοβουλία – που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια νέα Ακαδημία Πλάτωνος. Πιθανόν να συμμετάσχουν και άλλα ιδρύματα. Εξάλλου, θα είναι μεγάλη τιμή για οποιονδήποτε συμβάλλει σε μια προσπάθεια που θα στοχεύει να απαλλάξει τη χώρα μας από τον «εσωτερικό εχθρό» της γραφειοκρατίας και να την προωθήσει προς τον 21ο αιώνα.
Η γραφειοκρατία είναι η σοβαρότερη «πανδημία» που πλήττει όλες τις σύγχρονες κοινωνίες, είτε είναι καπιταλιστικές, σοσιαλιστικές ή κομμουνιστικές. Εχει ένα μόνο στόχο: να αυξάνεται! Και όπως αυξάνεται, δημιουργεί πολλά ανεξάρτητα κέντρα εξουσίας, «extractive institutions», όπως τα ονόμασαν οι Νομπελίστες για τις Οικονομικές Επιστήμες 2024, Acemoglu, Johnson, Robinson, οι οποίοι κατέδειξαν πόσο έχουν κοστίσει διαχρονικά στις κοινωνίες. Κάθε ένα από αυτά τα κέντρα εξουσίας εκδίδει κανόνες και κανονισμούς, εν πολλοίς αντικρουόμενους μεταξύ τους. Ετσι διαμορφώνεται μια χαοτική κατάσταση, η οποία εξαφανίζει οποιαδήποτε καινοτομία και ελεύθερη σκέψη. Η χαοτική κατάσταση ευνοεί τους μέτριους ανθρώπους που εργάζονται συστηματικά για τη συντήρηση και διαιώνισή της.
Ετσι, η γραφειοκρατία μπορεί να ιδωθεί ως η πολυκέφαλη Λερναία Υδρα: όταν ο Ηρακλής έκοβε ένα κεφάλι, δύο φύτρωναν. Και είναι ο μόνος Αθλος για τον οποίο ο Ηρακλής χρειάστηκε τη συνδρομή του Ιόλαου!
Οποιοσδήποτε προσπαθήσει να ελέγξει τη γραφειοκρατία θα βρει μπροστά του σφοδρή αντίδραση, τόσο σφοδρή που είναι αδύνατον να την αντιμετωπίσει. Επομένως, θα χρειαστεί ένας άλλος τρόπος.
Ενας από αυτούς είναι και η πρόταση του κ. Χανιώτη. Μπορεί να ιδωθεί ως μια Schumpeterian «creative destruction»: δημιουργία καινοτόμων οργανισμών («inclusive institutions») που θα παρακάμπτουν τη γραφειοκρατία και τελικά θα την καταστήσουν άχρηστη για την κοινωνία.
