Κύριε διευθυντά
Αναφερόμενος στην πολύ ενδιαφέρουσα επιστολή του Θ. Π. Τάσιου της 26/5/2025 «Από το τόξο στη τοξικότητα», επιτρέψτε μου να εκφράσω μερικές σκέψεις για την ετυμολογική περιπέτεια των λέξεων τόξον, ιός, βέλος.
Η ομηρική λέξη ιός από βέλος μεταλλάχθηκε σε σκουριά, δηλαδή προϊόν της διάβρωσης του σιδήρου ή και του χαλκού (λεξικό Liddell and Scott και αρχαίοι συγγραφείς, ∆ιοσκουρίδης, Παυσανίας κ.ά.). Στο «Theophrastus on Stones», αγγλική μετάφραση του «Περί λίθων» του Θεοφράστου (Earle R. Caley and John F.C. Richards, The Ohio State University, 1956) το ρήμα τοξεύω αποκτά τη σημασία του εξορύσσω ένα σκληρό μετάλλευμα όπως το κιννάβαρι, δηλαδή χρησιμοποιώ ως εργαλείο αιχμηρό αντικείμενο όπως η κεφαλή του βέλους, σελ. 28. Η παράδοξη φράση …τούτο δε φασιν είναι (επί) κρημνών ο καταβάλλουσιν τοξεύοντες… κείμενο (58) επιβεβαιώνει την άποψη αυτή αν και οι συγγραφείς εκφράζουν επιφυλάξεις.
Αντιθέτως, ο ιστορικός Μ. Στεφανίδης, στο βιβλίο του «Ορυκτολογία του Θεοφράστου», εν Αθήναις 1897, σχολιάζει ότι στην Ισπανία για την εξόρυξη του κινναβάρεως χρησιμοποιείται το εργαλείο sageta από το λατινικό sagitta, δηλαδή βέλος, σαΐτα (Κουμανούδη Λεξικόν Λατινοελληνικόν, Αθήνα εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 2004). Στο βιβλίο του Berthelot («Collection des anciens Alchimistes Grecques», Paris 1885), σελ. 195, ο σίδηρος στις διάφορες μορφές του (λεπίς/μέταλλο, γαία/ορυκτό, ιός σιδήρου/σκουριά) συμβολίζεται με κεφαλή βέλους. Τελικά ο ιός από φάρμακο, δηλητήριο με τη λατινική απόδοση virus, μεταλλάσσεται σε ιατρικό όρο της εποχής μας, εξ ου και corona virus / κορωνοϊός.
*Καθηγητής ΕΜΠ, μέλος Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας ομοτίμων καθηγητών
