Κύριε διευθυντά
Αν και αρχιτέκτων οι έρευνές μου για το σχολικό κτίριο και το γενικότερο ενδιαφέρον μου για την Παιδεία (35 χρόνια δάσκαλος, πάντα δάσκαλος), με ωθούν στο να παρακολουθώ τα εκπαιδευτικά δρώμενα, νεότερα και παλαιότερα.
Τις προάλλες αναζητούσα και πάλι κάποια στοιχεία για τα «Σχολεία Καλλία». Τα νεοκλασικά σχολεία που συναντάμε σε ολόκληρη την Ελλάδα, τα γνωστά ως σχολεία Συγγρού, επειδή κάποια από αυτά χρηματοδότησε ο Ανδρέας Συγγρός. Στο διάστημα 1895-1920 κτίστηκαν 464 τέτοια σχολεία σε πέντε τύπους (μονοτάξια, διτάξια, τριτάξια, τετρατάξια και εξατάξια σε όλη τη χώρα). Πολλά από αυτά λειτουργούν ακόμη.
Αυτή τη φορά όμως επηρεασμένη από την κατάσταση και τη συμπεριφορά δασκάλων και μαθητών, ξεφυλλίζοντας τον «Σύντροφο του Ελληνος Διδασκάλου» του Δ. Πετρίδη του 1905, προτίμησα να σταθώ στα κεφάλαια Β και του νόμου ΒΤΜΘ «Περί στοιχειώδους ή δημοτικής εκπαιδεύσεως», «Περί πειθαρχικής τιμωρίας των δημοδιδασκάλων» και «Παιδονομία», από τα οποία αντιγράφω για… χάρη σας.
Πράξεις λοιπόν που αποτελούν παραπτώματα και προκαλούν πειθαρχική τιμωρία των διδασκάλων είναι μεταξύ άλλων:
• Η προς τους μαθητάς υβριστική ή προς τους συναδέλφους ανοίκειος και απρεπής συμπεριφορά.
• Η ραθυμία περί την εκπλήρωσιν των καθηκόντων.
• Η προς τους γονείς των μαθητών ανοίκειος και μετά οικειότητος συμπεριφορά (για το αντίθετο δεν προβλέπεται πειθαρχική ποινή).
• Αι ανάρμοστοι τη σεμνότητι του έργου του διδασκάλου ανωμαλίαι του ιδιωτικού βίου.
Τις ποινές επιβάλλει το Εποπτικό Συμβούλιο και αποτελείται από τους νομαρχιακούς επιθεωρητές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει πιστεύω και το περί «Παιδονομίας» άρθρο.
«Από καιρού εις καιρόν», γράφει, «καλόν είναι να μελετά ο διδάσκαλος το περί παιδονομικών μέσων κεφάλαιον της παιδαγωγικής, διότι δυστυχώς αυτά λησμονούνται όταν δεν επαναλαμβάνονται».
Απαγορεύονται στον δάσκαλο τα ειρωνικά σχόλια και τα σχόλια προς τους μαθητές, να γίνεται λόγος για τα ελαττώματα του μαθητή μπροστά στους συμμαθητές του. Είναι επίσης αντιπαιδαγωγικό, τονίζεται, να συγκρίνονται οι μαθητές μεταξύ τους, να «εγκωμιάζονται αφειδώς οι ικανότεροι και να επιτιμώνται οι ασθενέστεροι». Καλύτερα να συγκρίνεται κάθε μαθητής με τον εαυτό του.
Μεταξύ των μαθητών σύγκριση μπορεί να γίνει αφορμή ανυπολόγιστης ζημιάς, γιατί στον μεν καλό μαθητή οδηγούν στον εγωισμό και την αλαζονεία, ενώ η ταπείνωση του λιγότερου ικανού γεννά στην ψυχή του παιδιού αλγηδόνα θλίψη, οδύνη, λύπη και αυτόχρημα το σπέρμα του φθόνου.
Τέλος, καλού κακού, απαγορεύεται στον δάσκαλο να κρατάει στη διάρκεια του μαθήματος ράβδο, ούτε στο μάθημα της μουσικής, για να κρατάει τον ρυθμό, για να είμαστε βέβαιοι ότι δεν θα τη μεταχειρίζεται ως παιδονομικό μέσο (1900).
Υπογραφή Ο Επιθεωρητής
Σπυρ. Κ. Προφαντόπουλος».
Ισως κάποιες φορές κοιτώντας προς τα πίσω κάτι μπορούμε να μάθουμε.
*Ομότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ
