Κύριε διευθυντά
Κατά καιρούς εμφανίζονται διάφοροι «Ηρακλείς» που θέλουν να «προστατεύσουν» την ελληνική από «προσμείξεις» λέξεων ξένων γλωσσών ή και επεμβάσεις ντόπιων προστατών καθαρολόγων (γλωσσαμυντόρων) ή δημοτικιστών («μαλλιαρών»). Οι σχετικές αψιμαχίες κράτησαν δύο αιώνες με δεκάδες θύματα, νεκρούς και τραυματίες. Μια ιστορική «περιήγηση»:
Το 1836 δημοσιεύεται η «Βαβυλωνία» ή «Η κατά τόπους διαφθορά της ελληνικής γλώσσης». Το πρώτο «λογοτεχνικό» κείμενο στο νέο κράτος, μια σάτιρα του Δημητρίου Βυζάντιου (Χατζηασλάνης, 1790-1853). Το σκηνικό είναι μια μάζωξη νεοελλήνων σε λοκάντα του Ναυπλίου, που γλεντούν τη νίκη των συμμαχικών δυνάμεων στο Ναυαρίνο, 20 Οκτωβρίου 1827. Ομως μιλούν τις τοπικές διαλέκτους και δεν μπορούν να συνεννοηθούν. Τσακώνονται και καταλήγουν στη φυλακή. Αποφυλακίζονται, συμφιλιώνονται και συζητούν φιλικά.
Στις 25 Δεκεμβρίου 1865 ιδρύεται η Εταιρεία των Φίλων του Λαού (ΕΦΛ). Στο καταστατικό της «η Εταιρεία σκοπόν έχει την ανύψωσιν του μορφωτικού επιπέδου του λαού, τον ηθικόν και εθνικό φρονηματισμό αυτού εν τω πνεύματι του Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού. Τον σκοπόν δε τούτον επιδιώκει η Εταιρεία: α) Διά της διδασκαλίας μαθημάτων ηθικών και πρακτικών, παρεχομένης εις τον εργάτη λαόν δωρεάν (sic), β) διά της συστάσεως βιβλιοθηκών προς χρήσιν του λαού και γ) διά της δημοσιεύσεως βιβλίων προς διάδοσιν των πρακτικών και ωφελίμων γνώσεων». «Εις τύπωσιν δε βιβλίων… θέλει προβή η Εταιρεία αναλόγως των πόρων αυτής».
Μετά 108 έτη, τη δεκαετία 1970 το Δ.Σ. αποτελούν: Πρόεδρος Στυλ. Γ. Κορές, αντιπρ. Θεόδωρος Κωνσταντίνου – Ευάγγ. Φωτιάδης, γεν. γραμματεύς Παν. Γεωργούντζος, ταμίας Κων. Σταυρόπουλος, σύμβουλοι: Κ. Αρβανίτης, Β. Δεντάκης. Π. Δημάκις, Ιω. Δημαράτος, Δ. Κανελλάκος, Γ. Κουρμούλης, Κ. Κρεατσάς. Μετά 108 έτη, εδέησε η Εταιρεία να κυκλοφορήσει ένα τεύχος 12×17 με 167 σελίδες. «Εθνική Γλώσσα». Ομιλία του Στυλ. Κορέ: «Οι κατά το έτος 1865 ιδρύσαντες την ΕΦΛ ακριβώς μεγάτιμοι άνδρες, έταξαν σκοπόν την ανύψωσιν του μορφωτικού επιπέδου του λαού. Το Δ.Σ. εκφράζει θερμάς προς το Αρχηγείον των Ενόπλων Δυνάμεων ευχαριστίας διά την πρόθυμον παραχώρηση του έργου – Εν Αθήναις τη 1η Ιουνίου 1973». Δεν αναφέρεται συντάκτης του πονήματος, όμως, εφόσον το αρχηγείο των Ενόπλων Δυνάμεων της χούντας «παραχώρησε το έργο», εικάζεται (;) ότι… αρχισυντάκτες ήταν η τριανδρία.
«Το ταξίδι μου», 1888, Γιάννης Ψυχάρης. Γλωσσολόγος, μεγαλωμένος στο Παρίσι και με μητρική γλώσσα τα γαλλικά, ήλθε και τάραξε τα νερά όπου μάχονταν ήδη οι καθαρολόγοι (γλωσσαμύντορες) με δημοτικιστές (μαλλιαρούς). Ο Ψυχάρης περιόδευσε ανά την επικράτεια και «συνέλεξε» από το στόμα του λαού λέξεις λαϊκές, τις οποίες ενέταξε στη δημοτική. Το κίνημα ονομάστηκε «Ψυχαρισμός».
Τα «Ευαγγελικά», 1901. Στις 9 Σεπτεμβρίου, ο Βλάσης Γαβριηλίδης δημοσιεύει σε συνέχειες στην εφημ. «Ακρόπολις» το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο στη δημοτική. Η μεταγλώττιση ήταν του Αλέξανδρου Πάλλη, επιθυμία της βασίλισσας Ολγας, με την έγκριση του Αρχιεπισκόπου Προκοπίου και του κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής. Οι καθηγητές της Φιλοσοφικής Κόντος και Μιστριώτης ξεσηκώνουν τους φοιτητές σε διαδηλώσεις. Τότε 500 φοιτητές πηγαίνουν στα γραφεία της εφημερίδας και απειλούν πως θα κάψουν τα γραφεία της. Ζητούν την απομάκρυνση του Αρχιεπισκόπου, την παραίτηση της κυβέρνησης Θεοτόκη και τον αφορισμό του Πάλλη. Στις 7 Νοεμβρίου αρχίζουν συγκρούσεις φοιτητών με την αστυνομία. Απολογισμός: 8 ή 9 νεκροί και 70 τραυματίες. Παραιτούνται ο Προκόπιος και η κυβέρνηση Γ. Θεοτόκη. Η «Ακρόπολις» ζητάει συγγνώμη και σταματάει τη δημοσίευση,
Τα «Ορεστειακά», 1903. Το Βασιλικό Θέατρο ανεβάζει την «Ορέστεια» σε γλώσσα καθαρεύουσα. Ο καθηγητής Γ. Μιστριώτης ξεσηκώνει τους φοιτητές σε διαδηλώσεις και συγκρούσεις με την αστυνομία. Δύο νεκροί, πολλοί τραυματίες. Ηθελαν οι παραστάσεις να αποδίδονται στο αρχαίο κείμενο.
Τα «Αθεϊκά» του Βόλου, 1908. Ο γιατρός Γ. Σαράτσης πρωτοστατεί και ιδρύεται το «Ανώτερο Δημοτικό Παρθεναγωγείο» του Βόλου. Ορίζεται διευθυντής ο 28χρονος Αλέξανδρος Δελμούζος, απόφοιτος της Φιλοσοφικής Αθηνών, άρτι αφιχθείς από τη Γερμανία. Εφαρμόζουν «Νέα Αγωγή – σχολείο εργασίας» και δημοτική γλώσσα. Θεωρητικά μαθήματα με πρακτικές και περιπάτους στο ύπαιθρο. Ο μητροπολίτης Δημητριάδος Γερμανός Μαυρομάτης κατηγορεί τους διδάσκοντες για αθεΐα, διότι δεν κάνουν προσευχή και για ανηθικότητα. Πήγε για επιθεώρηση και η δασκάλα Πηνελόπη Χρηστάκη δεν «ησπάσθη» τη χείρα του και του πρόσφερε κάθισμα στο βάθος της αιθούσης. Το νεαρόν της ηλικίας του Δελμούζου ήταν λόγος για να κατηγορηθεί ο ίδιος για άσεμνη συμπεριφορά. Η δίκη έγινε στο Ναύπλιο. Αθωώθηκαν οι κατηγορούμενοι το 1914, αλλά ο σκοπός των μηνυτών πέτυχε! Το σχολείο έκλεισε. Ο μητροπολίτης καθαιρέθηκε ως παλαιοημερολογίτης το 1925.
*Πρώην γυμνασιάρχης
