Ο Πάνος Μπίρμπας δεν ήταν κάποιος που ονειρευόταν να γίνει πατέρας. Είχε ένα όνειρο ζωής πολύ πιο συγκεκριμένο: ήθελε να υιοθετήσει ένα παιδί που θα ήταν πραγματικά μόνο του, ένα παιδί που θα μάθαινε την ιστορία του και εκείνος θα του πρόσφερε την αγάπη που θα γινόταν για αυτό το μόνιμο σπίτι του.
Είχε, λοιπόν, πάντα ανοιχτές τις κεραίες του για το πώς θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο. Ωσπου το 2023, οπότε και πήρε απόφαση να κινήσει τις σχετικές διαδικασίες, ξεκίνησε, μεταφορικά και κυριολεκτικά, το μεγαλύτερο ταξίδι της ζωής του. «Αρχισα να ψάχνω τις χώρες που είχαν διακρατική συμφωνία υιοθεσιών με την Ελλάδα», λέει, σχεδόν τρία χρόνια μετά, ο άνθρωπος που έμελλε να βρει τον γιο του στην Ουγκάντα.
Ξεκίνησε τότε την επικοινωνία με τους αρμόδιους φορείς της αφρικανικής χώρας με έναν πολύ συγκεκριμένο όρο: ήθελε να βρει «το πιο μόνο παιδί της Ουγκάντας». Δεν ήθελε να επιλέξει εκείνος το παιδί ή το φύλο του, απλώς θα ήθελε να είναι ένα παιδί όχι πολύ μεγάλης ηλικίας – κάτι που θα έκανε την ένταξη και την αναπροσαρμογή δυσκολότερες. Και την ίδια στιγμή, ήθελε να είναι πραγματικά μόνο, και όχι ένα παιδί που έχει κάπου γονείς και λοιπούς συγγενείς.
«Δεν μπορώ να περιγράψω το συναίσθημα του να λαμβάνεις την πρώτη φωτογραφία του παιδιού και πώς είναι να αρχίζεις να συνδέεσαι με αυτόν τον τρόπο μαζί του», λέει ο Πάνος Μπίρμπας για την πρώτη φορά που είδε τον μικρό Μάικλ τότε, Κωνσταντίνο-Μάικλ σήμερα, σε ένα κομμάτι χαρτί. Ηταν ένα τρίχρονο αγοράκι, χωρίς γονείς, που ζούσε σε ένα από τα πολλά ιδρύματα που υπάρχουν στην Ουγκάντα και ήδη από την πρώτη αυτή «γνωριμία» ο υποψήφιος μπαμπάς του ένιωθε πως ο μικρός Μάικλ ήταν για αυτόν, και έπρεπε να φύγει και να τον βρει το συντομότερο.
Σε αυτές τις διαδικασίες, βέβαια, δεν υπάρχει πραγματικά η έννοια του σύντομου – είναι μια μακρά, πολύμηνη κατάσταση με πολλή γραφειοκρατία στο ενδιάμεσο. Αν και τα βασικά κριτήρια, όπως λέει και ο Πάνος Μπίρμπας, είναι αρκετά απλά: αρκεί να έχεις ένα αξιοπρεπές εισόδημα και να είσαι καλά στη σωματική και την ψυχική σου υγεία. Από εκεί και πέρα ξεκινά μια διαδικασία συνεχούς επικοινωνίας, ελέγχων και συγκέντρωσης πολυάριθμων εγγράφων. Αυτή η «προπαρασκευαστική» περίοδος στην περίπτωσή του διήρκεσε σχεδόν έξι μήνες. Ετσι, την άνοιξη του 2023 πήρε πρώτη φορά το αεροπλάνο για την Ουγκάντα.
«Πρέπει να αγαπάς όχι μόνο το παιδί αλλά και τον εαυτό σου»
Ηταν ένα ταξίδι πραγματικά προς το άγνωστο. «Θυμάμαι την πρώτη προσγείωση στην Αφρική. Ηταν πέντε η ώρα το πρωί, νύχτα έξω και λέω “τώρα που πάω;”. Φτάνεις σε μια κατάσταση που όλα είναι άγνωστα. Και συγχρόνως με την πιο απίστευτη προσμονή ότι θα συναντήσεις το παιδί σου», παραδέχεται ο Πάνος Μπίρμπας. Ο ίδιος έμεινε συνολικά στην Ουγκάντα 14 μήνες και για άλλους γονείς αυτή η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει και περισσότερο.
Ουσιαστικά, πρόκειται για μια κανονική μετακόμιση, έστω και μικρής διάρκειας, σε μια άλλη χώρα. Επομένως, ο Πάνος Μπίρμπας έπρεπε να βρει ένα σπίτι. Ηταν εν μέρει τυχερός, μιας και τις επαγγελματικές υποχρεώσεις του ως κοινωνικού λειτουργού και ως μουσικού μπορούσε σε έναν βαθμό να τις συνεχίσει εξ αποστάσεως. «Είναι, όμως, μια διαδικασία που έχει επισφάλεια, πρέπει να έχεις πολύ συνειδητά πάρει την απόφαση να την κάνεις. Ρισκάροντας και αρκετά πράγματα στη ζωή σου, γιατί μπορεί να γυρίσεις και να είσαι άνεργος μετά».
Και όχι μόνο αυτό. Μιλάμε και για τη μετατόπιση σε έναν κόσμο που στα μάτια ενός δυτικού ανθρώπου λειτουργεί με εντελώς διαφορετικούς ρυθμούς. «Εχουμε μια εντελώς διαφορετική αντίληψη της πραγματικότητας, του χρόνου, των διαδικασιών. Υπάρχουν πράγματα στα οποία πολλές φορές μπορεί να μπλοκάρεις πάρα πολύ. Δηλαδή, να μην καταλαβαίνεις γιατί σου ζητούν κάτι ή τι σημαίνει μια διαδικασία». Στην παραμονή του εκεί, ο Πάνος Μπίρμπας βίωσε επίσης και «την άλλη πλευρά»: «Είναι η πρώτη φορά που στη ζωή μου κατάλαβα πώς είναι να “σε στήνουν” σε ένα τμήμα υποδοχής. Να σε αντιμετωπίζουν σαν έναν τύπο που έχει μπει στη χώρα και δεν ξέρουν γιατί έχεις έρθει. Να σε σπρώχνουν, να στραβώνουν μαζί σου».
Ηταν η επαφή ενός πατέρα που είχε την προσμονή να δει τον γιο του και ενός παιδιού που σίγουρα είχε την προσμονή να βρει μια οικογένεια.
Και ενώ αυτή η προσπάθεια ισορροπίας ανάμεσα σε δύο κόσμους συνέχιζε, η πρώτη επαφή του με το τρίχρονο αγοράκι ήταν ικανή να κάνει για λίγο τις δυσκολίες πέρα: «Ηταν η επαφή ενός πατέρα που είχε την προσμονή να δει τον γιο του και ενός παιδιού που σίγουρα είχε την προσμονή να βρει μια οικογένεια». Τον πρώτο μήνα του εκεί, ο Πάνος Μπίρμπας τον πέρασε με καθημερινές επισκέψεις στο ίδρυμα όπου βρισκόταν ο Μάικλ. Ο μικρός μιλούσε πολύ λίγα αγγλικά και λουγκάντα, την παραδοσιακή γλώσσα της Ουγκάντας, έτσι η αρχική επικοινωνία γινόταν κυρίως μέσα από το παιχνίδι, τα βλέμματα και τη γλώσσα του σώματος. Μετά από έναν μήνα περίπου, ο Μάικλ μετακόμισε κανονικά μαζί με τον μπαμπά του, στην Ουγκάντα, με τακτική παρακολούθηση από κοινωνικούς λειτουργούς, όπως προέβλεπε η διαδικασία.
Μια τέτοια ένωση παραμένει εύθραυστη σε κάθε της στιγμή. Ο Πάνος Μπίρμπας δεν μπορούσε να πάψει να σκέφτεται πως για ένα παιδί που ήδη έχει βιώσει την εγκατάλειψη, αυτή η αλλαγή συνολικά αποτελεί έναν δυνάμει ξεριζωμό από τον τόπο του και μόνο με γερά θεμέλια αγάπης μπορεί να προχωρήσει και να γεφυρωθεί το κενό. «Ζεις μονίμως τα απόνερα των συνεχών αλλαγών που έχει περάσει ένα παιδί. Εχει συνεχείς μεταπτώσεις και υπάρχει μία απίστευτη κυκλοθυμία», παραδέχεται ο μπαμπάς του Κωνσταντίνου-Μάικλ.
«Τώρα, με λένε Κωνσταντίνο»
Και έπειτα και από την πλευρά του, ως γονιός, κατάλαβε πως μόνο κάποιος πραγματικά αποφασισμένος και πρόθυμος να δώσει με σοβαρότητα και υπομονή όσα χρειάζεται ένα τέτοιο παιδί για να λειάνει -μιας και δεν φεύγει ποτέ πραγματικά- το τραύμα μπορεί να αντέξει μια πορεία που δεν είναι πάντα εύκολη. «Αλλά όταν έχεις μπει σε όλο αυτό, απλώς δεν σταματάς. Από ένα σημείο και μετά δεν γίνεται να σταματήσεις έτσι και αλλιώς», θα πει, για μια διαδικασία που, ούτως ή άλλως, ακόμα με έναν τρόπο συνεχίζεται. «Πρέπει να αγαπάς όχι μόνο το παιδί αλλά και τον εαυτό σου για να το κάνεις αυτό. Και να μπορείς να δεχθείς και την αλλαγή».
Το καλοκαίρι του 2024, είχε έρθει πλέον η ώρα ο Πάνος και ο Κωνσταντίνος-Μάικλ να πάρουν το αεροπλάνο της επιστροφής. Αρκούσε μία κουβέντα του μικρού στο αεροπλάνο για να καταλάβει ο μπαμπάς του πως τώρα ήταν ανοιχτός για τη νέα του ζωή: «Είπε πως “τώρα, με λένε Κωνσταντίνο”» και άρχισε πλέον να μιλά τα ελληνικά που τόσο καιρό μάθαινε.
Στα έξι του χρόνια σήμερα, ο Κωνσταντίνος-Μάικλ απολαμβάνει τη νέα του ζωή στην Αθήνα, χωρίς να ξεχνά και την πατρίδα που άφησε πίσω του, για την οποία ρωτά συχνά. Ενίοτε, κάνει και συγκρίσεις: «Η Ουγκάντα ήταν γεμάτη δάση. Οταν πήγαμε σε ένα σχολείο στην Αθήνα που είχε ακάλυπτο και κάγκελα, η πρώτη του ατάκα ήταν “μπαμπά, εδώ γιατί δεν έχει δέντρα;”. Του λέω, “έχει δέντρα, ζωγραφισμένα στον τοίχο”», θυμάται γελώντας ο μπαμπάς του.
Το μουσικό ημερολόγιο της υιοθεσίας
Πριν ο Πάνος Μπίρμπας όμως φύγει ως μπαμπάς από την Ουγκάντα, φρόντισε να «καταγράψει» όλη αυτή την εμπειρία και με ακόμα έναν τρόπο: να την κάνει τραγούδια. Στις μουσικές αποσκευές του πηγαίνοντας προς Αφρική είχε αρχικά μόνο μια κλασική κιθάρα. Με τον καιρό, του γεννήθηκε η επιθυμία να φτιάξει εκεί μουσική με όποιον τρόπο μπορούσε και να ενσωματώσει σε αυτή και τοπικά στοιχεία.
Σε μία βόλτα του στις πηγές του Νείλου, στην περιοχή Τζίντζα, ένα μέρος που συγκεντρώνει αρκετούς μουσικούς του δρόμου, ο Πάνος Μπίρμπας άκουσε και στη συνέχεια γνώρισε τους Nile Beat Artists. Χωρίς να έχει ακόμη έτοιμες συνθέσεις και λίγο αυτοσχεδιαστικά, τους πρότεινε να ηχογραφήσουν μαζί μουσική. Για να γίνει αυτό χρειάστηκε και εδώ η γεφύρωση δύο εντελώς διαφορετικών κόσμων: ο μουσικός μετέφερε κάποιον εξοπλισμό του από την Αθήνα, πάνω στον οποίο έπρεπε να «εκπαιδεύσει» τους Αφρικανούς μουσικούς, που έως τότε δεν είχαν βάλει ποτέ ακουστικά στη ζωή τους, και συγχρόνως να τους «δαμάσει» σε δυτικούς ρυθμούς.
Και έπειτα, «δεν υπήρχε μέρος να ηχογραφήσει κανονικό. Γράφαμε σε ανοιχτά μέρη και σε ένα μικρό δωμάτιο που υποτίθεται ότι ήταν στούντιο, αλλά στην πραγματικότητα ήταν ένα μικρό δωμάτιο που έκαναν μαθήματα μουσικής σε μικρά παιδιά χωρίς καμία μόνωση. Ολοι οι εξωτερικοί ήχοι περνούσαν μέσα. Εμπαιναν μέχρι και κότες και κόκορες και μας τσιμπούσαν ενώ προσπαθούσαμε να ηχογραφήσουμε», αφηγείται ο μουσικός.
Κάπως έτσι, γεννήθηκε η πρώτη ύλη των έξι τραγουδιών του άλμπουμ «Big House», που στη συνέχεια ο Πάνος Μπίρμπας ολοκλήρωσε στην Αθήνα με τη βοήθεια φίλων και συνεργατών του, όπως οι Γιάννης Χριστοδουλάτος, Αλεξάνδρα Σιετή, Ιντρα Κέιν (που κατάγεται κιόλας από την Ουγκάντα), Γιοέλ Σότο, Ντάσο Κούρτι. Πρόκειται ουσιαστικά για τη μουσική αφήγηση όλης της διαδικασίας υιοθεσίας του Κωνσταντίνου-Μάικλ – ο οποίος ήταν παρών στην ηχογράφηση και πήρε την πρωτοβουλία να κάνει και τα… γκεστ του τραγουδώντας.
Ηταν κιόλας ο εμπνευστής του τίτλου του: «Ο τίτλος του άλμπουμ και του ομώνυμου κομματιού προέκυψε γιατί ο μικρός έλεγε “big house” το ίδρυμα όπου τον γνώρισα». Μα πίσω από αυτό το «μεγάλο σπίτι» ο Πάνος Μπίρμπας μπορεί να δει κάτι κάτι πολύ μεγαλύτερο: «Για εμένα αυτό το “house” έγινε κάτι που σηματοδότησε την ευρύτερη έννοια του τι σημαίνει μεγάλο σπίτι, μεγάλη οικογένεια και ευρύτερη οικογένεια». Σαν αυτή που με επιμονή και πολλή αγάπη κατάφερε και αυτός να δημιουργήσει.
