«Αυτή η εμπορική πολιτική δεν κάνει την Αμερική σπουδαία ξανά. Την κάνει να περιμένει ξανά, σε όρους επενδύσεων και δημιουργίας θέσεων εργασίας», αναφέρει χαρακτηριστικά στην «Κ» ο Ρίτσαρντ Μπόλντγουιν, καθηγητής Διεθνών Οικονομικών στο IMD Business School, ένας από τους πιο αναγνωρισμένους μελετητές του διεθνούς εμπορίου. Ο Μπόλντγουιν, ο οποίος μας μίλησε στο περιθώριο συνεδρίου του Economist στη Λευκωσία, εξηγεί πώς η αβεβαιότητα της πολιτικής δρομολόγησε αύξηση των τιμών και επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας στις ΗΠΑ. «Οι τελικοί δασμοί είναι υψηλοί, αλλά εξαιρούν τις μισές εισαγωγές στις Ηνωμένες Πολιτείες», παρατηρεί ο οικονομολόγος του IMD Business School, προσθέτοντας όμως ότι τα μπρος-πίσω στην οικονομική πολιτική έχουν συνέπειες, που γίνονται ορατές στην αμερικανική οικονομία. Θεωρεί πάντως ότι τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών αποτρέπουν τον Αμερικανό πρόεδρο από το να εντείνει περαιτέρω τον εμπορικό πόλεμο, ο οποίος επηρεάζει το κόστος ζωής και κατ’ επέκταση την εκλογική βάση του. Δεν «βλέπει» νικητή στην εμπορική διαμάχη με την Κίνα και αξιολογεί θετικά τους χειρισμούς της Κομισιόν.
– Εχουν περάσει δέκα μήνες από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, διάστημα στο οποίο έχουν καταγραφεί πολλά μπρος-πίσω στην εμπορική πολιτική των ΗΠΑ. Σε ποιο σημείο βρισκόμαστε αυτήν τη στιγμή και ποιες είναι οι επιπτώσεις των δασμών στην ίδια την αμερικανική οικονομία;
– Πιστεύω ότι το δράμα των δασμών έχει φτάσει πλέον σε ένα «ταβάνι». Στην πράξη, οι βασικοί συντελεστές των δασμών είναι υψηλοί, αλλά οι μισές από τις εισαγωγές των ΗΠΑ έχουν εξαιρεθεί. Ωστόσο, οι τιμές στην αμερικανική οικονομία εξακολουθούν να αυξάνονται και η δημιουργία θέσεων εργασίας έχει επιβραδυνθεί. Θεωρώ ότι οι δασμοί, ο ασταθής τρόπος επιβολής τους και η αβεβαιότητα, που αυτός δημιούργησε, είναι τα στοιχεία που βρίσκονται πίσω από την κατάσταση την οποία σας περιγράφω. Υπονόμευσαν οι δασμοί Τραμπ αυτοί καθαυτούς τις επενδύσεις και τις δουλειές στις ΗΠΑ; Οχι, αλλά τις υπονόμευσε η αβεβαιότητα που συνόδευσε την εμπορική πολιτική του. Υποτίθεται ότι οι επενδύσεις σε νέες εγκαταστάσεις παραγωγής θα ανθούσαν και θα εμφανίζονταν παντού θέσεις εργασίας. Αυτό δεν συνέβη. Αντιθέτως, μετά την αρχική ανακοίνωση των ριζικά υψηλών δασμών του προέδρου Τραμπ στις 2 Απριλίου 2025, οι επενδύσεις στις ΗΠΑ μειώθηκαν κατακόρυφα, μαζί με τις θέσεις εργασίας στον τομέα της μεταποίησης.
– Πώς ακριβώς «δούλεψε» αυτή η εμπορική πολιτική στην πράξη;
– Μόλις ο πρόεδρος Τραμπ ανέλαβε τα καθήκοντά του, οι αμερικανικές εταιρείες μεταποίησης κατάλαβαν ότι έρχονταν υψηλότεροι δασμοί. Πολλές από αυτές αύξησαν τα αποθέματά τους σε εισαγόμενες βιομηχανικές εισροές, οδηγώντας σε τεράστια αύξηση των συνολικών επενδύσεων στις ΗΠΑ. Διότι, σύμφωνα με τη λογιστική του εθνικού εισοδήματος, η αύξηση των αποθεμάτων θεωρείται επένδυση. Η εταιρεία αγοράζει πράγματα που δεν χρησιμοποιεί αμέσως, επομένως στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα είδος επένδυσης. Ωστόσο, μόλις τέθηκαν οι δασμοί, οι εταιρείες άρχισαν να μειώνουν τα αποθέματά τους. Αυτό έσυρε τις συνολικές επενδύσεις στις ΗΠΑ σε σοβαρά αρνητικό έδαφος. Oταν οι εταιρείες μειώνουν τα αποθέματά τους, επιβραδύνεται η δημιουργία θέσεων εργασίας. Οι δασμοί Τραμπ υπονόμευσαν άμεσα την ανταγωνιστικότητα κόστους της αμερικανικής μεταποίησης. Επιβάλλοντας υπερβολικά υψηλούς δασμούς σε πρώτες ύλες όπως ο χάλυβας και το αλουμίνιο, καθώς και σε ένα ευρύ φάσμα εισαγόμενων βιομηχανικών εισροών, οι δασμοί έκαναν πιο ακριβή την κατασκευή πραγμάτων στην Αμερική. Φυσικά, αυτό δεν ήταν καλό για τη δημιουργία θέσεων εργασίας στα εργοστάσια. Σε αυτό το σοκ κόστους προστέθηκε η εξαιρετική πολιτική αβεβαιότητα, που οδήγησε τους ιδιοκτήτες εργοστασίων στις ΗΠΑ να αναβάλουν τα σχέδια προσλήψεων. Οι δασμοί της 2ης Απριλίου ήταν ξαφνικοί και σοκαριστικοί. Στην πραγματικότητα, όλο αυτό ήταν ένα ριζοσπαστικό πείραμα με τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Οι συντελεστές των δασμών βασίστηκαν σε μια φόρμουλα που κανείς δεν είχε ακούσει ποτέ και η επινόηση της οποίας παραμένει αδιευκρίνιστη. Oσον αφορά την εφαρμογή, υπήρχε ακόμη μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ θεωρίας και πράξης. Το χάος στην οικονομική πολιτική έχει τελικά συνέπειες. Για τις επιχειρήσεις, δημιούργησε περισσότερο φόβο παρά εμπιστοσύνη – ακόμη και μεταξύ των εταιρειών σε τομείς που φαινόταν να επωφελούνται από τους δασμούς. Αντιμέτωπες με το αυξανόμενο κόστος και τις απρόβλεπτες ανατροπές πολιτικής, οι εταιρείες υιοθέτησαν μια προσέγγιση αναμονής. Τα έργα αναβλήθηκαν, τα σχέδια προσλήψεων ανεστάλησαν και τα αποθέματα μειώθηκαν για να αποφευχθούν οι δασμοί. Η αστάθεια της πολιτικής δεν κάνει την Αμερική σπουδαία ξανά. Την κάνει να περιμένει ξανά, σε όρους επενδύσεων και δημιουργίας θέσεων εργασίας.
Το δράμα των δασμών έχει φτάσει πλέον σε ένα «ταβάνι». Στην πράξη, οι βασικοί συντελεστές των δασμών είναι υψηλοί, αλλά οι μισές από τις εισαγωγές των ΗΠΑ έχουν εξαιρεθεί.
– Στο μεταξύ, υπάρχει μέχρι στιγμής νικητής στην εμπορική διαμάχη ΗΠΑ – Κίνας; Τι να περιμένουμε από εδώ και στο εξής;
– Κανένας νικητής. Δεν θα μπορούσαμε να έχουμε νικητή, δεδομένου ότι οι δύο οικονομίες είναι τόσο αλληλένδετες, μετά 25 χρόνια παγκοσμιοποίησης και μετεγκατάστασης της εφοδιαστικής αλυσίδας από αμερικανικές εταιρείες. Αλλά η Κίνα έχει αντιμετωπίσει πλήρως τη δασμολογική μόχλευση των ΗΠΑ με τους ελέγχους των εξαγωγών της. Προέβλεψα τον περασμένο μήνα ότι ο Τραμπ θα άρει τους δασμούς στη φαιντανύλη –και το έκανε την περασμένη εβδομάδα, καθώς ανησυχεί για τον αντίκτυπο του κόστους ζωής στην εκλογική βάση του. Οι πρόσφατες εκλογές για την ανάδειξη δημάρχων και κυβερνητών, που δεν ήταν καλές για τον Τραμπ, δημιουργούν επιπλέον κίνητρο να μειώσει τους δασμούς ή, τουλάχιστον, να μην αυξήσει τους δασμούς στα μεγάλα έθνη. Μπορεί πάντως να πειραματιστεί με τον Καναδά, καθώς οι περισσότερες εισαγωγές εξαιρούνται βάσει της συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών ΗΠΑ – Καναδά – Μεξικού (USMCA).
– Στην Ευρώπη επικρατεί προβληματισμός, μεταξύ άλλων, για τον χειρισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις διαπραγματεύσεις με τον πρόεδρο Τραμπ. Ποιες είναι οι παρατηρήσεις σας σχετικά με τους δασμούς από την ευρωπαϊκή οπτική γωνία;
– Ο χειρισμός ήταν πολύ σοφός και πολύ διπλωματικός. Πρέπει να «παίζεις τον άνθρωπο, όχι τα χαρτιά». Και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον «έπαιξε» λαμπρά. Δεν ήταν μια όμορφη πολιτική πρακτική, αλλά ήταν αυτό που χρειαζόταν.
– Τι σημαίνει αυτός ο εμπορικός πόλεμος για τους ρυθμούς ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας τα επόμενα χρόνια;
– Θα πρέπει να το δούμε. Αλλά ο αντίκτυπος φαίνεται ότι θα είναι μικρότερος από ό,τι πολλοί φοβούνταν, καθώς οι πραγματικοί δασμοί που επιβλήθηκαν, συμπεριλαμβανομένων των εξαιρέσεων, ήταν πολύ μικρότεροι από ό,τι πίστευε ο κόσμος στις 2 Απριλίου 2025.
– Eχει και κάποιο δίκιο ο Τραμπ στον πυρήνα των επιλογών του; Υπό την έννοια ότι η παγκοσμιοποίηση χρειαζόταν κάποια διόρθωση για να θωρακίσει τη μεσαία τάξη στις δυτικές οικονομίες; Ή όχι;
– Oι. Το λάθος είναι ότι οι ΗΠΑ δεν διαθέτουν μια σωστή κοινωνική πολιτική και έτσι τα σοκ που έπληξαν ολόκληρο τον κόσμο μετά το 1990 –η παγκοσμιοποίηση και ο αυτοματισμός– άφησαν πίσω τη μεσαία τάξη των ΗΠΑ, η οποία αντεπιτέθηκε ψηφίζοντας ένα λαϊκιστή. Αρκετά παρόμοια κοινωνικοπολιτική δυναμική με το Brexit.
