Λίγες μέρες πριν επισκεφθεί την Αθήνα, καλεσμένος της «Καθημερινής» στο συνέδριο Reimagine Tourism (18-19 Νοεμβρίου), ο διευθύνων σύμβουλος της ελβετικής τουριστικής σχολής Les Roches, Κάρλος Ντιέζ ντε λα Λάστρα, μίλησε στην «Κ» για τη διαρκώς αυξανόμενη δυναμική των τουριστικών επαγγελμάτων, ενός κλάδου που μετασχηματίζεται και προσαρμόζεται στις ολοένα πιο εξατομικευμένες ανάγκες των ταξιδιωτών.
Αναφερόμενος στο ελληνικό τουριστικό προϊόν, ο Ισπανός ειδικός υπογραμμίζει ότι η μεγάλη πρόκληση για την Ελλάδα παραμένει η στρατηγική επιλογή της τοποθέτησής της στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη, επισημαίνοντας πως το ελληνικό τουριστικό προϊόν πρέπει να ενταχθεί στην κατηγορία των «premium».
Η αγορά κινείται σε δύο κατευθύνσεις. Η πρώτη στον τομέα της πολυτέλειας και η δεύτερη στα βασικά προϊόντα, ενώ ο μεσαίος τομέας εγκαταλείπεται, καθώς είναι πιο ευάλωτος σε ανταγωνιστές όπως η Airbnb.
– Μια πρόσφατη έκθεση του WTTC παρουσιάζει ότι ο παγκόσμιος τουριστικός κλάδος αναμένεται να ξεπεράσει τα 2,1 τρισ. δολάρια μέχρι το τέλος του έτους. Από την εμπειρία σας, ποιες είναι οι κύριες τάσεις στον τουρισμό και στη φιλοξενία που διαμορφώνουν την παγκόσμια αγορά σήμερα;
– Συμφωνώ απόλυτα με την έκθεση. Είναι σαφές ότι ο τουριστικός τομέας βιώνει μια εκπληκτική περίοδο, όχι μόνο λόγω της αύξησης των επισκεπτών, αλλά και εξαιτίας των σημαντικών επενδύσεων που πραγματοποιούνται στον κλάδο. Υπάρχουν πολλά έργα σε εξέλιξη, και η ζήτηση για τον τουρισμό είναι υψηλή τόσο από επενδυτές όσο και από μεγάλες εταιρείες, όπως η Hyatt, η Marriott και άλλες. Εχω συνομιλήσει με τους διευθύνοντες αυτών των εταιρειών και όλοι έχουν φιλόδοξα σχέδια επέκτασης για να καλύψουν την παγκόσμια ζήτηση.
Η αγορά κινείται κυρίως σε δύο κατευθύνσεις. Η πρώτη είναι η ανάπτυξη στον τομέα της πολυτέλειας: πολλές μάρκες δημιουργούν νέες εξειδικευμένες ενότητες στο χαρτοφυλάκιό τους για να καλύψουν το «premium» και πολυτελές τμήμα. Η δεύτερη κατεύθυνση αφορά τα βασικά προϊόντα, ενώ ο μεσαίος τομέας εγκαταλείπεται σταδιακά, καθώς είναι πιο ευάλωτος σε ανταγωνιστές όπως η Airbnb και άλλες πλατφόρμες τεχνολογίας.
Αυτή η τάση της αγοράς είναι φυσική, αλλά δημιουργεί και προκλήσεις. Η μεγαλύτερη πρόκληση δεν είναι μόνο η επιχειρηματική ανάπτυξη, η οποία είναι υψηλή για τα επόμενα χρόνια, αλλά η ανάγκη για ταλαντούχους ανθρώπους. Υπολογίζεται ότι θα χρειαστούν περίπου 1 εκατ. νέες θέσεις εργασίας τα επόμενα πέντε χρόνια, και αυτή είναι η πραγματική πίεση στην αγορά.
Επίσης, υπάρχουν πολλά κεφάλαια έτοιμα να επενδυθούν στον τουρισμό, επομένως, η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζει ο κλάδος αυτή τη στιγμή είναι η έλλειψη προετοιμασίας για να απορροφηθεί αυτό το επίπεδο ανάπτυξης και επένδυσης, κυρίως όσον αφορά τους εξειδικευμένους εργαζόμενους και την ικανότητα υποστήριξης του κλάδου.
– Παρατηρούμε αυξανόμενη ζήτηση για εξατομικευμένες εμπειρίες στον σχεδιασμό πολυτελών ταξιδιών. Πρέπει τα ξενοδοχεία και οι ταξιδιωτικές εταιρείες να προσαρμοστούν σε ολιστικά ταξιδιωτικά πακέτα;
– Είναι σαφές στην αγορά ότι η έννοια της πολυτέλειας και της πολυτελούς εξυπηρέτησης αλλάζει. Σήμερα, οι επισκέπτες ζητούν ολοκληρωμένες, εξατομικευμένες εμπειρίες, που περιλαμβάνουν πολλά στοιχεία πέρα από το ξενοδοχείο.
Τα μεγάλα «brand names» και πολλά άλλα ξενοδοχεία επεκτείνουν τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες, δημιουργώντας συνεργασίες με άλλες εταιρείες για να προσφέρουν πλήρη πακέτα εμπειριών. Κάποιες «μάρκες» μάλιστα επεκτείνονται σε τομείς στους οποίους δεν είχαν προηγούμενη εμπλοκή, αξιοποιώντας νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Αυτή η τάση αναμένεται να ενισχυθεί τους επόμενους μήνες με περισσότερες συνεργασίες και νέες πρωτοβουλίες.
– Ποιες αλλαγές παρατηρείτε στις προσδοκίες των ταξιδιωτών νεότερων γενεών;
– Από την πείρα μας, οι νεότερες γενιές ζητούν πιο δυναμικά και ευέλικτα πακέτα. Παλιότερα, η νεολαία περιοριζόταν σε βασικά τουριστικά πακέτα με χαμηλότερες τιμές, ενώ τώρα επιλέγει όλο και πιο συχνά πολυτελείς εμπειρίες υψηλής ποιότητας.
Η διαφορά ανάμεσα στις ηλικιακές ομάδες στον τουρισμό ήταν πιο ξεκάθαρη στο παρελθόν. Σήμερα, τα προϊόντα είναι πιο υβριδικά: για παράδειγμα, ορισμένα ξενοδοχεία δημιουργούν πακέτα για μεσαίες ηλικίες, για ηλικίες 14-16 χρόνων, αλλά και για νεότερους, συνδυάζοντας δραστηριότητες, προσφορές και εμπειρίες. Πριν ήταν πρακτικά αδύνατο να συμβεί αυτό διότι τα πακέτα ήταν για τους ηλικιωμένους. Και ποτέ δεν περίμενα ένας νέος να έρθει για μια πολυτελή εμπειρία σε ένα εστιατόριο ή ξενοδοχείο. Τώρα βλέπουμε πως υπάρχει περισσότερη υβριδοποίηση των διαφορετικών προσφορών και το όριο μεταξύ του τύπου του προϊόντος και της ηλικίας είναι πολύ πιο ασαφές. Πρέπει λοιπόν να γίνουμε πιο ευέλικτοι από πριν.
– Επεκτείνοντας τη συζήτηση, η «Les Roches» συχνά περιγράφεται ως «εργαστήριο μάθησης και καινοτομιών» για τον κλάδο. Πώς προσαρμόζετε την παιδαγωγική σας στις σύγχρονες ανάγκες;
– Η δυναμική του κλάδου αλλάζει γρήγορα. Ενας πρώην γενικός γραμματέας του παγκόσμιου οργανισμού τουρισμού (UN Tourism) μου είχε πει κάποτε: «Η πρόκληση στο πανεπιστήμιο είναι να προετοιμάσεις τους διευθυντές για ένα αβέβαιο περιβάλλον, όπου ούτε εσύ γνωρίζεις τι θα συμβεί». Η εκπαίδευση δεν μπορεί να περιοριστεί σε συγκεκριμένες τεχνολογίες ή τάσεις, γιατί σε λίγα χρόνια θα είναι εντελώς διαφορετικές.
Oταν ήμουν νέος, μάθαινα να προγραμματίζω σε COBOL, C++, BASIC, τεχνολογίες που σήμερα δεν χρειάζονται. Η πραγματική αξία δεν είναι να διδάσκουμε στους φοιτητές πώς να δημιουργούν τεχνολογία, αλλά πώς να τη χρησιμοποιούν και να την αξιολογούν. Στόχος μας είναι να τους μάθουμε να επιλέγουν την κατάλληλη τεχνολογία για να διαφοροποιήσουν την αξία τους στον κλάδο.
Γι’ αυτό δημιουργήσαμε το πρόγραμμα «Spark (σ.σ. εκκολαπτήριο νεοφυών επιχειρήσεων)», το δεύτερο παγκοσμίως στον τομέα της εκπαίδευσης, που συνδέει τις βιομηχανίες τεχνολογίας και καινοτομίας με τη φιλοξενία. Φέτος, συνεργαζόμαστε με περίπου 65 έργα όπου οι φοιτητές και το διδακτικό προσωπικό συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία καινοτομίας. Πρέπει να τονίσω ότι ο καλύτερος τρόπος να εκπαιδεύσεις έναν διευθυντή για να γίνει ηγέτης στον τουρισμό δεν είναι τα βιβλία ή η θεωρία, αλλά η αλληλεπίδραση με εταιρείες, η συμμετοχή σε έργα και η εκπαίδευση σε συνεργασίες καινοτομίας. Και εμείς τους προετοιμάζουμε για να είναι πραγματικά καινοτόμοι, διευθυντές από τη φύση τους. Αυτή είναι η πρόκληση.
Χρειάζονται ταλαντούχοι επαγγελματίες στον τουριστικό κλάδο
– Γιατί οι νέοι να επιλέξουν τα τουριστικά επαγγέλματα;
– Αυτή τη στιγμή αντιμετωπίζουμε έλλειψη εκπαίδευσης και επαγγελματικής νοοτροπίας στον κλάδο. Μετά την COVID υποφέραμε από την έλλειψη διευθυντών και οι νέοι δεν έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η νέα γενιά αναζητά επαγγέλματα με ευελιξία και προσαρμοστικότητα στον τρόπο ζωής που επιθυμεί. Η φιλοξενία είναι επάγγελμα που απαιτεί αφοσίωση και δραστηριότητα και είναι ένας από τους καλύτερους κλάδους για να γίνεις πραγματικά πρωταγωνιστής και να κάνεις τους άλλους ανθρώπους ευτυχισμένους.
Αυτό που λέμε στους νέους είναι ότι θα ενταχθούν σε έναν κλάδο που θα τους προσφέρει μια επιπλέον αξία στη ζωή τους. Αυτό σημαίνει ότι θα γνωρίσουν ανθρώπους με τους οποίους θα απολαύσουν την παρέα και ότι θα συμμετέχουν πολύ πιο ενεργά σε μια πιο δραστήρια ζωή, σε σύγκριση με άλλα επαγγέλματα στα οποία απλώς θα εργάζονταν από τις 9 μέχρι τις 6.
– Επιστρέφοντας στο κομμάτι της βελτίωσης του τουριστικού προϊόντος. Με 19,9 εκατ. αφίξεις μέχρι τις 8 Αυγούστου 2025, η Ελλάδα φαίνεται να καταρρίπτει ένα νέο ρεκόρ. Κατά τη γνώμη σας, πόσο σημαντική είναι η καινοτομία και η εκπαίδευση στην ενίσχυση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών;
– Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια πολύ καλή στιγμή. Νομίζω ότι είναι μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες χώρες και έχει πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο στην αγορά. Είμαι Ισπανός, προέρχομαι από μια χώρα που υπήρξε και παραμένει ηγέτης στον τουρισμό. Ωστόσο πιστεύω ότι η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει τα διδάγματα που εμείς έχουμε πάρει από το παρελθόν.
Σε όλο τον κόσμο υπάρχει ένας «πόλεμος για ταλέντα». Οι χώρες που θα καταφέρουν να εκπαιδεύσουν και να διατηρήσουν το ανθρώπινο δυναμικό θα είναι και αυτές που θα ξεχωρίσουν.
Στην Ισπανία, η τουριστική ανάπτυξη στηρίχθηκε έντονα στον κλάδο των ακινήτων, πράγμα που σημαίνει ότι φιλοξενούσαμε περισσότερους επισκέπτες χωρίς σαφή στρατηγική, με μόνο κίνητρο την ταχεία επιχειρηματική ανάπτυξη. Η Ελλάδα, αντίθετα, δείχνει να σχεδιάζει πιο προσεκτικά και να δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην ποιότητα. Αυτή η προσέγγιση είναι που κάνει τη διαφορά.
Στην περίπτωση της Ισπανίας, στο πρώτο στάδιο της ανάπτυξης, η ποιότητα δεν ήταν ο κινητήριος μοχλός. Και τώρα, η Ισπανία, προσπαθεί να αναβαθμίσει το οικοσύστημα του τουρισμού, ώστε να ανταγωνιστεί νέους προορισμούς με υψηλότερη ποιότητα. Η Ελλάδα, ωστόσο, έχει ένα μοναδικό πλεονέκτημα: διαθέτει ήδη εκπληκτικά φυσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά – πανέμορφες παραλίες, πλούσια κουλτούρα, εξαιρετικό φαγητό και έναν λαό με αυθεντική φιλοξενία.
Η μεγάλη πρόκληση για τη χώρα (Ελλάδα) είναι η στρατηγική της τοποθέτηση: πού θέλετε να σταθείτε στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη. Δεν μπορεί να ανταγωνιστεί προορισμούς πολύ χαμηλού κόστους, όπως εκείνους στη Βόρεια Αφρική, στην Ασία ή στην Αμερική, αλλά δεν είναι σε θέση να ανταγωνιστεί τις «premium χώρες», οι οποίες βρίσκονται σε πολύ καλύτερη θέση.
Αυτή είναι η πρόκληση αυτή τη στιγμή για την Ελλάδα, δηλαδή πού θέλετε να τοποθετήσετε τη χώρα σας. Κατά τη γνώμη μου, η Ελλάδα έχει όλα τα εφόδια για να κινηθεί προς την «premium» θέση, επενδύοντας περισσότερο στην ποιότητα παρά στην τιμή.
Φυσικά, υπάρχουν διαφορετικά συμφέροντα στο οικοσύστημα του τουρισμού, κάποιοι επικεντρώνονται περισσότερο στον όγκο των αφίξεων. Εκεί χρειάζεται συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με κοινή στρατηγική και κατάλληλα κίνητρα, ώστε η χώρα να προσελκύει επισκέπτες που αναζητούν ανώτερη εμπειρία.
Αυτό δεν αφορά μόνο τις υποδομές, αλλά κυρίως τους ανθρώπους. Σε όλο τον κόσμο υπάρχει ένας «πόλεμος για ταλέντα». Οι χώρες που θα καταφέρουν να εκπαιδεύσουν και να διατηρήσουν ταλαντούχους επαγγελματίες θα είναι και αυτές που θα ξεχωρίσουν. Επενδύσεις και εγκαταστάσεις μπορούν να γίνουν παντού, η διαφορά όμως βρίσκεται στο πώς οι άνθρωποι θα πείσουν περισσότερες εταιρείες να πάνε και να επενδύσουν στη χώρα τους αντί να επενδύσουν σε άλλη. Αυτό σημαίνει ότι το ταλέντο είναι αυτή τη στιγμή ο βασικός παράγοντας που μπορεί να διαφοροποιήσει τις χώρες.
