«Θα συμφωνούσαν το ΝΑΤΟ και η Ε.Ε. σε κυρώσεις στην Τουρκία αν παραβίαζε τον ελληνικό εναέριο χώρο με Eurofighter;», διερωτάται με νόημα στην «Κ» ο δρ Γενς Μπάστιαν, ειδικός αναλυτής στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών και Αμυντικών Υποθέσεων – SWP. Αναφερόμενος στην πώληση του ευρωπαϊκού μαχητικού στην Αγκυρα, «την οποία είχε προετοιμάσει η κυβέρνηση Σολτς», ο Γερμανός αναλυτής προβαίνει στο ακόλουθο συμπέρασμα: Το «λυπηρό παράδειγμα» της Τουρκίας αποδεικνύει πως τα δημοκρατικά κριτήρια στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε. είναι προσχηματικά και αυτό είναι που εκμεταλλεύεται ο Ερντογάν. Ο Μπάστιαν, ο οποίος είναι επίσης ανώτερος συνεργάτης στο ΕΛΙΑΜΕΠ, επισημαίνει ότι θα περάσει πολύς χρόνος μέχρι να επιστρέψει η Τουρκία στο αμερικανικό πρόγραμμα των F-35 και σημειώνει ότι το σενάριο των επιχορηγήσεων με τους πόρους του ευρωπαϊκού SAFE θα ήταν ακόμη μια «τεράστια ανταμοιβή» στην Αγκυρα. Ερωτηθείς για τον αντίκτυπο στις ελληνογερμανικές σχέσεις, ο ίδιος αρκείται σε μια μάλλον διαφωτιστική παρατήρηση: Τα τουρκικά MME υπογράμμισαν με διθυράμβους πως ο καγκελάριος Μερτς επισκέφθηκε την Αγκυρα χωρίς να έχει επισκεφθεί την Αθήνα.
– Πώς θα περιγράφατε τη συμφωνία για την αγορά Eurofighter από την Τουρκία; Ενεργητική κίνηση αμυντικής πολιτικής από την πλευρά της Αγκυρας ή «μπάλωμα» λόγω της έλλειψης F-35;
– Είναι και τα δύο ταυτόχρονα. Η συμφωνία υπογραμμίζει τη στρατηγική ευελιξία της Τουρκίας στην αμυντική πολιτική, συμπεριλαμβανομένης της προμήθειας Eurofighter στο πλαίσιο των κοινών δεσμεύσεων ασφαλείας του ΝΑΤΟ. Η Τουρκία αναζητούσε πάντα εναλλακτικές λύσεις, εφόσον δεν επανεντάσσεται στο πρόγραμμα F-35 των ΗΠΑ. Η επέκταση των μαχητικών αεροσκαφών της Αγκυρας έφθασε μέχρι και στα μοντέλα στο Πακιστάν και στην Κίνα. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι βρίσκεται στη διαδικασία ανάπτυξης του δικού της stealth μαχητικού αεροσκάφους, του KAAN.
– Η Γερμανία από την πλευρά της γιατί έκανε αυτή την κίνηση; Το οικονομικό όφελος είναι ένας λόγος. Υπάρχουν ευρύτερα κίνητρα;
– Δεν νομίζω ότι η οικονομική παράμετρος έπαιξε σημαντικό ρόλο για την κυβέρνηση στο Βερολίνο. Η απόφαση για την πώληση του Eurofighter στην Τουρκία είχε ήδη προετοιμασθεί, αλλά δεν είχε οριστικοποιηθεί, από την προηγούμενη κυβέρνηση –του Ολαφ Σολτς– το 2024. Η Γερμανία έχει αυξήσει σταθερά τις εξαγωγές όπλων προς την Τουρκία τα τελευταία τρία χρόνια. Η απόφαση για το Eurofighter είναι τελικά μια λογική συνέπεια των στρατηγικών αναθεωρήσεων στο Βερολίνο σχετικά με τον ρόλο της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και τη διαρκή διμερή συνεργασία μεταξύ Αγκυρας και Βερολίνου.
Τα τουρκικά MME υπογράμμισαν με διθυράμβους πως ο καγκελάριος Μερτς επισκέφθηκε την Αγκυρα χωρίς να έχει επισκεφθεί την Αθήνα.
– Είμαι βέβαιος ότι γνωρίζετε τα επιχειρήματα κατά της απόφασης που έλαβαν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι οποίες συμμετέχουν στο πρόγραμμα Eurofighter. Ο μετασχηματισμός της Τουρκίας σε απολυταρχία, η κατοχή των ρωσικών S-400 από την Αγκυρα και η τουρκική στάση στο Αιγαίο· και φυσικά στην Κύπρο. Μήπως τελικά δεν είναι και τόσο έξυπνη κίνηση; Οχι μόνον από απόψεως αξιών, αλλά και για πρακτικούς λόγους.
– Η Τουρκία είναι ένα λυπηρό παράδειγμα για το πώς το ΝΑΤΟ, η Ε.Ε. και τα περισσότερα κράτη-μέλη αποτυγχάνουν επί του παρόντος να αντιμετωπίσουν με σαφήνεια τα δημοκρατικά κριτήρια και να επικρίνουν τις εξελίξεις προς την απολυταρχία. Στην πράξη, απλώς προσποιούνται ότι τηρούν αυτούς τους όρους. Ο πρόεδρος Ερντογάν το γνωρίζει αυτό και εκμεταλλεύεται πλήρως τη στρατηγική σημασία της χώρας σε τομείς πολιτικής όπως η υποστήριξη της Ουκρανίας, η συνεργασία με την Αγκυρα σε θέματα μετανάστευσης ή η πιθανή συμβολή τουρκικών στρατευμάτων σε μια δύναμη ασφαλείας στη Γάζα. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι η πώληση Eurofighter στην Τουρκία υποστηρίζεται από τον μεγαλύτερο πολιτικό αντίπαλο του Ερντογάν, τον φυλακισμένο δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης, Ιμάμογλου. Αποτελεί ένα από τα λίγα διακομματικά ζητήματα συναίνεσης στην τουρκική πολιτική.
– Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μπορεί επομένως να δούμε τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου με Eurofighter…
– Τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου έχουν σαφώς συμβεί στο παρελθόν και δεν θα πρέπει να είμαστε αφελείς. Κατά τη γνώμη μου, το ζήτημα δεν είναι πρωτίστως οι τουρκικές παραβιάσεις αυτές καθαυτές, όσο άσχημες κι αν είναι στην πράξη. Το ακόμη πιο σημαντικό είναι το πώς θα αντιδρούσαν στη συνέχεια όσοι υποστηρίζουν τη στενότερη συνεργασία με την Αγκυρα. Θα συμφωνούσε τότε το ΝΑΤΟ σε κυρώσεις κατά της Τουρκίας; Θα σταματούσε η Ε.Ε. τη στενή συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας με την Αγκυρα; Εχω σοβαρές αμφιβολίες ότι αυτό θα συνέβαινε στην πράξη.
– Είναι αυτή μια εξέλιξη που θα επηρεάσει τις ελληνογερμανικές σχέσεις; Ας μην ξεχνάμε ότι, στο μεταξύ, υπάρχει και άλλο πεδίο για διμερείς τριβές. Αναφέρομαι στο μεταναστευτικό, με τη Γερμανία να επιδιώκει επιστροφές όχι στη χώρα προέλευσης, αλλά στην Ελλάδα.
– Για την ακρίβεια, η απόφαση για το Eurofighter θα είναι θετική για τις διμερείς σχέσεις μεταξύ Βερολίνου και Αγκυρας. Ο καγκελάριος Μερτς έχει επανειλημμένως υποστηρίξει ότι επιθυμεί στενότερη συνεργασία με την Τουρκία και πως θεωρεί την Αγκυρα βασικό στρατηγικό σύμμαχο – όχι μόνο στην Ανατολική Μεσόγειο. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Μερτς επισκέφθηκε την Τουρκία την περασμένη εβδομάδα μέσα σε πανηγυρικό κλίμα. Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης υπογράμμισαν με διθυράμβους ότι ήρθε πρώτα στην Αγκυρα και όχι στην Αθήνα. Εκκρεμεί ακόμη η επίσκεψή του στην Ελλάδα ως καγκελαρίου.
– Κατά τη γνώμη σας αποτελεί αυτή η συμφωνία προοίμιο για την πιθανή συμμετοχή της Τουρκίας στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα SAFE;
– Κάποιοι υποστηρικτές στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε. θέλουν σαφώς τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα SAFE. Αλλοι, όχι μόνο στην Αθήνα, είναι αντίθετοι. Το ζήτημα της πιθανής συμμετοχής της θα πρέπει να διευκρινιστεί σχετικά με τα χρηματοδοτικά μέσα που θα διατεθούν στην Αγκυρα. Θα λάμβανε η Τουρκία, όπως και άλλες χώρες, επιχορηγήσεις ή δάνεια από το πρόγραμμα SAFE; Το πρώτο θα ήταν μια τεράστια ανταμοιβή για την Αγκυρα.
– Πιστεύετε ότι υπάρχει πιθανότητα η Αγκυρα να αποκτήσει τελικά F-35;
– Θα χρειαστεί πολύς χρόνος μέχρι να αποκτήσει ξανά F-35. Ηταν κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του προέδρου Τραμπ που η Τουρκία αποκλείστηκε από το πρόγραμμα και επιβλήθηκαν κυρώσεις. Είναι πολύ πιθανό, κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας Τραμπ, ο πρόεδρος των ΗΠΑ να κλείσει τον κύκλο και να άρει τις κυρώσεις, επανεντάσσοντας σταδιακά την Τουρκία στο πρόγραμμα F-35. Η πρόσφατη υποδοχή του Ερντογάν στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου ήταν κάτι περισσότερο από μια ευκαιρία για συνάντηση και χαιρετισμό.
