Κάθε συνέντευξη με τον Φατίχ Ακίν είναι απολαυστική. Πέρα από την εγγενή αίσθηση του χιούμορ, ο τουρκικής καταγωγής Γερμανός σκηνοθέτης περιγράφει πάντα με τόσο ενθουσιασμό τις ταινίες του, που στο τέλος νιώθεις σαν να βρισκόσουν κι εσύ εκεί, σε μια γωνία των γυρισμάτων. Η συνάντησή μας τον περασμένο Μάιο στις Κάννες δεν αποτελεί εξαίρεση, και ας ήταν αυτή τη φορά η ταινία του γυρισμένη περίπου κατά… παραγγελία.
Συγκεκριμένα, το φιλμ «Στο νησί του Αμρουμ», που κυκλοφορεί από χθες και στις ελληνικές αίθουσες, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις αναμνήσεις του Γερμανού ηθοποιού, σκηνοθέτη και μέντορα του Ακίν, Χαρκ Μπομ. Τοποθετείται δε στο νησάκι Αμρουμ, κοντά στις ακτές της Βόρειας Θάλασσας, εκεί όπου το 1945, ο 12χρονος Νάνινγκ περνάει τις τελευταίες ημέρες του πολέμου, παρέα με τη μητέρα του. Οταν εκείνη θα επιθυμήσει μια σπάνια, εν μέσω ελλείψεων στα τρόφιμα, λιχουδιά, ο 12χρονος θα ξεκινήσει μια ολόκληρη αναζήτηση προκειμένου να την ευχαριστήσει.
«Θυμάμαι ότι αρχικά ο Χαρκ είχε σχεδιάσει μια εντελώς άλλη ταινία, για κάποιον δικαστή των SS και τη διαφθορά που βασίλευε στο Τρίτο Ράιχ. Ηταν μάλλον κακό σενάριο, και κυρίως πανάκριβο, οπότε όταν το πήγαμε στο πρώην αφεντικό της Warner (σ.σ. ο Ακίν έχει συμφωνία με τη Warner) εκείνος μας πέταξε έξω από το γραφείο του. Και μετά ο Χαρκ άρχισε να κλαίει, 80 χρόνων άνθρωπος, λέγοντας πως “η μητέρα μου ήταν ναζί. Ο πατέρας μου ήταν ναζί. Ομως τους αγαπούσα γιατί ήταν οι γονείς μου. Γι’ αυτό ήθελα να κάνω αυτή την ταινία”. Ωραία, του είπα, γράψε αυτό τότε. Πότε, πώς, πού, γιατί έγιναν όλα αυτά; Αυτή είναι η ταινία. Και μου είπε ότι είδε μπροστά του να συλλαμβάνουν τον πατέρα του σε αυτό το νησί, το Αμρουμ, αμέσως μετά το τέλος του πολέμου. Τον έπεισα να το γράψει, είμαι καλός παραγωγός…», αφηγείται γελώντας ο Ακίν, σχετικά με τις απαρχές της ταινίας του.
«Οταν έκανα την ταινία για τη Γενοκτονία, συνειδητοποίησα ότι είναι το ίδιο πράγμα. Δεν έχει σημασία εάν το έκαναν οι Γερμανοί στους Εβραίους ή οι Τούρκοι στους Αρμένιους».
Μας λέει ακόμη ότι για εκείνον ο Χαρκ Μπομ είναι ανάμεσα στους κορυφαίους Γερμανούς κινηματογραφιστές, στο ίδιο επίπεδο με τον Φασμπίντερ, τον Βέντερς και τον Χέρτσογκ, ωστόσο έχει αδικηθεί «γιατί πάντα έκανε ταινίες με παιδιά και ποτέ δεν τον έπαιρναν στα σοβαρά». Κάτι παρόμοιο ίσως ισχύει και για το «Αμρουμ», το οποίο προβλήθηκε εκτός συναγωνισμού στις Κάννες, παρόλο που ήταν φανερά ανώτερο από αρκετά φιλμ του διαγωνιστικού. Αν και φαινομενικά απλούστατη στη δομή της, που μοιάζει με παιδικό κυνήγι θησαυρού, η δική του ταινία δεν διστάζει να αντιμετωπίσει «δύσκολα» θέματα, όπως αυτό της ενοχής των σύγχρονων Γερμανών για τα εγκλήματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
«Κι εγώ νιώθω ένοχος», μας εκπλήσσει ο Ακίν, η καταγωγή του οποίου φυσικά δεν έχει σε τίποτα να κάνει με τους ναζί. «Η αλήθεια είναι ότι πριν κάνω τη “Μαχαιριά” (σ.σ. η ταινία του που αναφέρεται στη Γενοκτονία των Αρμενίων και από τους βασικούς λόγους για τους οποίους είναι πια ανεπιθύμητος στην Τουρκία) πίστευα ότι το Ολοκαύτωμα δεν είναι δική μου ευθύνη. Δεν είναι στο DNA μου, είναι υπόθεση των Γερμανών. Οταν έκανα την ταινία για τη Γενοκτονία, συνειδητοποίησα ότι είναι το ίδιο πράγμα. Δεν έχει σημασία εάν το έκαναν οι Γερμανοί στους Εβραίους ή οι Τούρκοι στους Αρμένιους. Το έκαναν άνθρωποι σε άλλους ανθρώπους. Κι εγώ είμαι άνθρωπος, νιώθω υπεύθυνος για το ίδιο μου το είδος», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Το ενδιαφέρον πάντως με το «Αμρουμ» είναι ότι δεν επιβαρύνεται, παρά σε ελάχιστες στιγμές, ψυχολογικά· αντιθέτως παραμένει σχετικά ανάλαφρο και αθώο, όπως ο νεαρός πρωταγωνιστής του, ο οποίος μόνο στο τέλος φτάνει σε μια οδυνηρή αλλά και κάπως λυτρωτική συνειδητοποίηση. «Δεν ξέρω πώς ακριβώς να το θέσω. Αγαπώ πολύ τη “Λευκή κορδέλα” του Μίκαελ Χάνεκε. Αν και εκείνος είναι Αυστριακός, τη βλέπω σαν μια γερμανική ταινία. Εκεί όλα τα παιδιά είναι εξαρχής λίγο… σατανικά. Είναι η προσέγγιση του Χάνεκε να δημιουργήσει έναν κόσμο χωρίς αγάπη; Ισως. Δεν τον κριτικάρω, απλώς εγώ δεν μπορώ να το κάνω αυτό. Επειδή είμαι άλλος άνθρωπος από άλλη εποχή ή μπορεί να έχει να κάνει με την κληρονομιά των γονιών μου. Δεν ξέρω, μάλλον πρέπει να πάμε σε ψυχαναλυτή».
Μέσα στις περιπέτειές του, ο μικρός Νάνινγκ συναντά αρκετές φορές και τον χαρακτήρα της Νταϊάν Κρούγκερ, μιας σκληροτράχηλης αγρότισσας, η οποία αρχικά τον αποπαίρνει λόγω της αφοσίωσης των γονιών του στον Χίτλερ. «Είδα αυτόν τον ρόλο στην Νταϊάν από τότε που έπαιξε στο “Μαζί ή τίποτα”. Ουσιαστικά και οι δύο ρόλοι είναι μιας αντιφασίστριας, αν και για διαφορετικούς λόγους. Εκεί ήταν μια ιστορία εκδίκησης, η ηρωίδα πολιτικοποιείται κάνοντας μια πολιτική πράξη. Εδώ απλώς τα έχει βαρεθεί όλα αυτά. Υπήρξε οπαδός του Χίτλερ παλιότερα; Δεν το ξέρουμε. Ομως πλέον πιστεύει ακράδαντα ότι αυτός ο πόλεμος πρέπει να τελειώσει, δεν πιστεύει σε τίποτε από αυτές τις αηδίες πια».
