Μετά τον θάνατο της μητέρας της, η Τερέζα αποσύρεται σε μια μικρή ελληνική πόλη για να πενθήσει και να αναστοχαστεί. Ενα σημειωματάριο γίνεται το μέσο καταγραφής εικόνων, προσώπων και συναισθημάτων, καθώς προσπαθεί να βάλει τάξη στον εσωτερικό κόσμο της και να αναλογιστεί το γεγονός. Εννέα χρόνια αργότερα επιστρέφει στο ίδιο μέρος, στο ίδιο δωμάτιο ξενοδοχείου, αυτή τη φορά μετά την απώλεια του πατέρα της. Η πόλη έχει αλλάξει, όπως κι εκείνη, αποτυπώνοντας ξανά σε ένα σημειωματάριο τις εξωτερικές μεταμορφώσεις του τόπου, αλλά και τις εσωτερικές διακυμάνσεις που βιώνει η ίδια.
Η πλοκή του αγγλόφωνου βιβλίου «One Boat» (εκδ. Fitzcarraldo) του Τζόναθαν Μπάκλεϊ, που βρέθηκε στη μακρά λίστα του εμβληματικού βραβείου Booker του 2025 και εκτυλίσσεται σε μια ελληνική επαρχιακή πόλη, δεν ακολουθεί μια συμβατική πλοκή. Είναι μια περιπλάνηση στις αναμνήσεις, όπου οι άνθρωποι τους οποίους συναντά ξανά η Τερέζα –ο Πέτρος με τις ποιητικές φιλοδοξίες του, η Ξανθή με το διεισδυτικό βλέμμα, ο σιωπηλός Νίκος και ο Τομ– λειτουργούν σαν καθρέφτες της. Η πόλη, που δεν κατονομάζεται ποτέ από τον συγγραφέα μέσα στο βιβλίο αλλά θυμίζει έντονα την Πύλο, γίνεται το σκηνικό μιας υπαρξιακής διεργασίας, όπου η απώλεια και η σιωπή αποκτούν κεντρικό ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας.
– Γιατί επιλέξατε να τοποθετήσετε το μυθιστόρημά σας στην Ελλάδα; Είναι πράγματι η Πύλος η τοποθεσία της ιστορίας και, αν ναι, τι σας τράβηξε σε αυτό το μέρος;
– Δεν είμαι σίγουρος πώς ακριβώς γεννήθηκε η ιδέα για το «One Boat». Η τελευταία φορά που βρέθηκα στην Πύλο ήταν όταν δούλευα πάνω στο «Live; live; live», και μόλις ολοκληρώθηκε εκείνο το βιβλίο, άρχισα να γράφω το «Tell». Ισως να κράτησα κάποιες σημειώσεις εκεί, που αργότερα βρήκαν τον δρόμο τους σε ένα ή και στα δύο αυτά έργα, αλλά η Πύλος ως τόπος δεν εμφανίζεται πουθενά. Είμαι βέβαιος ότι τότε, δεν είχα καμία πρόθεση να τοποθετήσω κάποιο μυθιστόρημα εκεί.
Ωστόσο, προς το τέλος της συγγραφής του «Tell», η εικόνα της Πύλου, μιας πόλης που κουβαλώ μέσα μου με έντονες αναμνήσεις, φαίνεται πως αναδύθηκε ξαφνικά. Αρχισα τότε να φαντάζομαι ένα βιβλίο όπου ένας μοναχικός άνθρωπος, αποκομμένος από το γνώριμο περιβάλλον του, βρίσκεται σε μια συνθήκη που τον ωθεί να αναλογιστεί την ταυτότητά του, την έννοια της ελεύθερης βούλησης, την προσωπική ευθύνη και άλλα συναφή ζητήματα. Και τότε η Πύλος παρουσιάστηκε ως ιδανικό σκηνικό για μια τέτοια ενδοσκόπηση: το μέγεθος και η μορφολογία της, η τοπογραφία, η ιστορία της – όλα ήταν εκεί, ακριβώς όπως, στις πρώτες σελίδες του βιβλίου, η πρωταγωνίστρια αναγνωρίζει την ανώνυμη πόλη ως το κατάλληλο μέρος για να βάλει τις σκέψεις της σε τάξη.
– Η Τερέζα επιστρέφει στο ίδιο μέρος μετά εννέα χρόνια. Τι σημαίνει για εσάς η έννοια της «επιστροφής»;
– Ισως ο καλύτερος τρόπος για να απαντήσω είναι να εξηγήσω τι σημαίνει αυτή η πόλη για την Τερέζα. Την επισκέπτεται για πρώτη φορά μετά τον θάνατο της μητέρας της και επιστρέφει ξανά μετά τον θάνατο του πατέρα της. Ισως να υπάρχει κάτι σαν δεισιδαιμονία – ή, μάλλον, μια προσωπική τελετουργία. Είναι ένας τόπος που της φαίνεται κατάλληλος για να βιώσει το πένθος.
Ταυτόχρονα, επιστρέφει με την προσδοκία της ευχαρίστησης· της ευχαρίστησης που της προσφέρει το τοπίο, αλλά και της πιθανότητας να ξανασυναντήσει κάποιους από τους ανθρώπους με τους οποίους είχε συνδεθεί εννέα χρόνια πριν. Για έναν από αυτούς, η Τερέζα είναι περίεργη να μάθει κάτι. Υπάρχει μια ιστορία στην οποία εκείνος ίσως είχε κεντρικό ρόλο, και η επιστροφή της είναι μια ευκαιρία ώστε να ξετυλίξει το νήμα.
Η φράση «one boat» εμφανίζεται σε μια κομβική στιγμή του βιβλίου, μέσα σε ένα κείμενο ενσωματωμένο στην αφήγηση. Τη στιγμή που έγραψα αυτές τις δύο λέξεις, ήξερα ότι θα ήταν ο τίτλος.
Τέλος, κατά την πρώτη της επίσκεψη, κοιτάζοντας τον κόλπο, είχε βιώσει ένα επεισόδιο που τη σημάδεψε βαθιά. Τώρα επιστρέφει στο ίδιο ακριβώς σημείο, με την προσδοκία μιας ηχούς – αν όχι μιας επανάληψης. Αυτό που ανακαλύπτει, όμως, είναι πως η επανάληψη είναι αδύνατη. Το αρχικό συμβάν λειτουργεί σαν πέπλο ανάμεσα σε εκείνη και σε αυτό που βλέπει τώρα. Η ανάμνηση του παρελθόντος μεταμορφώνει την παρούσα στιγμή σε μια παράσταση.
– Στο βιβλίο, η Τερέζα διαβάζει τόσο την Οδύσσεια όσο και την Ιλιάδα. Πώς σχετίζονται αυτά τα έργα με την ιστορία της; Γιατί επιλέξατε να τα εντάξετε στην αφήγηση;
– Ενας χαρακτήρας με το όνομα Πέτρος βρίσκεται στο επίκεντρο του «One Boat». Είναι μηχανικός, αλλά γράφει και ποιήματα που η Τερέζα θαυμάζει πολύ, αν και δεν βρίσκουν απήχηση στους περισσότερους. Υπάρχει η υπόνοια πως κάποτε μπορεί να είχε εμπλακεί σε έναν φόνο και τα αποσπάσματα του μυθιστορήματος, που κάνουν την Τερέζα να αναλογίζεται το έγκλημα και την πιθανή ενοχή του Πέτρου, την οδηγούν σε στοχασμούς γύρω από την προσωπική ευθύνη και την τιμωρία – σκέψεις που, σε κάποιο βαθμό, συνομιλούν με τον πολιτισμό της αρχαίας Ελλάδας.
Ο Πέτρος έχει επίσης κάποιες ιδέες που του έχουν προσδώσει τη φήμη ότι είναι εκκεντρικός. Ιδέες που, ωστόσο, θυμίζουν τα γραπτά των πρώτων Ελλήνων φιλοσόφων και πιο συγκεκριμένα του Θαλή του Μιλήσιου, όπως η φράση «όλα είναι γεμάτα θεούς».
– Υπάρχει μια χαρακτηριστική εικόνα στο βιβλίο με μια βάρκα τοποθετημένη στο κέντρο του κόλπου, σε ένα σημείο που μοιάζει σχεδόν τέλειο, σαν πίνακας. Θα ήθελα να σας ρωτήσω εάν ήταν αυτή η εικόνα η αφετηρία για τον τίτλο «One Boat» ή λειτουργεί περισσότερο σαν συμβολική αντανάκλαση του νοήματος του βιβλίου; Και τι σημαίνει για εσάς αυτή η αίσθηση ισορροπίας, είναι κάτι που η Τερέζα αναζητεί ή απλώς παρατηρεί αυτή την εικόνα;
– Η φράση «one boat» εμφανίζεται σε μια κομβική στιγμή του βιβλίου, μέσα σε ένα κείμενο ενσωματωμένο στην αφήγηση. Τη στιγμή που έγραψα αυτές τις δύο λέξεις, ήξερα ότι θα ήταν ο τίτλος – ελπίζοντας ότι θα έστρεφα έτσι την προσοχή στον φυσικό κόσμο. Η οπτική εικόνα ήρθε αργότερα.
Οσο για τη σημασία της, ναι, η ιδέα της ισορροπίας είναι παρούσα, αλλά εξίσου σημαντική είναι και η απομόνωση του μικρού αυτού σκάφους. Ισως να σχετίζεται με τη μοναξιά του πένθους, αλλά και με τη μοναξιά της ενοχής. Θα μπορούσε επίσης να λειτουργεί ως σύμβολο ενός τρόπου ζωής που η Τερέζα θαυμάζει, παρόλο που γνωρίζει τόσο τις δικές της δυσκολίες όσο και τα προνόμιά της.
Θα μπορούσα να προσθέσω ότι η ζωή και το έργο του Αμερικανού ποιητή Ρόμπερτ Λαξ έχουν κάποια συνάφεια εδώ. Ο Λαξ –στενός φίλος και συνεργάτης του μοναχού και συγγραφέα Τόμας Μέρτον– έζησε για πολλά χρόνια στην Πάτμο, υπό συνθήκες σχεδόν μοναστικής αυστηρότητας, γράφοντας ποίηση με αξιοσημείωτη μινιμαλιστική ακρίβεια. Μεταφράζοντας την ποίηση του Πέτρου –ποίηση που έχει συγγένεια με εκείνη του Λαξ– η Τερέζα ίσως πλησιάζει τελικά έναν πιο ισορροπημένο τρόπο ζωής.
