Εχουν λάβει μέρος σε πάνω από 60 αξιολογήσεις ελληνικών πανεπιστημίων τα τελευταία 15 χρόνια. Εχουν ζήσει τις εποχές που οι πρυτανικές αρχές έλεγαν ψέματα για τον τόπο και τον χρόνο συνάντησης με τους αξιολογητές, τους φυγάδευαν από την πίσω πόρτα για να μη γίνουν αντιληπτοί από τους φοιτητές, που αντιδρούσαν με ύβρεις και επεισόδια· ακόμη και ντομάτες πέταξαν σε αξιολογητές κάποιοι προ δεκαετίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Ο Νίκος Κτιστάκης και ο Θύμιος Μητσιάδης βρίσκονται τούτες τις ημέρες στην Ελλάδα, καθώς μετέχουν στις επιτροπές αξιολόγησης-πιστοποίησης των προγραμμάτων σπουδών που στοχεύουν να λειτουργήσουν τα παραρτήματα των τεσσάρων πρώτων μη κρατικών ΑΕΙ στην Ελλάδα. Ο λόγος των δύο επιστημόνων, με μακρά πορεία σε σημαντικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού, έχει βαρύνουσα σημασία. Και μίλησαν στην «Κ» τόσο για τα δημόσια ΑΕΙ όσο και για τα μη κρατικά, αλλά και για την υποχρεωτική εκπαίδευση. Μάλιστα, προτείνουν στο υπουργείο Παιδείας να δημιουργηθεί ένα ανεξάρτητο όργανο αξιολόγησης της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ώστε να «ξεκολλήσει» η αξιολόγηση των σχολείων.
Μια σύντομη παρουσίαση της ακαδημαϊκής πορείας τους: Ο Νίκος Κτιστάκης μετά το λύκειο σπούδασε στη Νέα Υόρκη Μοριακή Βιολογία, συνέχισε τις σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, όπου εργάστηκε για μία δεκαετία, και μετά βρέθηκε στο Κέμπριτζ, όπου και παραμένει. Είναι ερευνητής στο Ινστιτούτο Babraham, ενώ διδάσκει το μάθημα της Κυτταρικής Βιολογίας στο πανεπιστήμιο.
Η ζωή του Θύμιου Μητσιάδη έχει πολλές στάσεις. Ξεκίνησε στα 18 του από την Οδοντιατρική Αθηνών και κατόπιν στράφηκε στη βιολογία. Εκανε στάσεις για σπουδές και εργασία στο Πανεπιστήμιο της Λυών στη Γαλλία, στο Ελσίνκι της Φινλανδίας, στο Πανεπιστήμιο Karolinska της Στοκχόλμης, στο Γέιλ των ΗΠΑ, στο Πανεπιστήμιο της Μασσαλίας στη Γαλλία, στο Πανεπιστήμιο Kings του Λονδίνου. Το 2006 ανέλαβε τη θέση του καθηγητή και διευθυντή του Ινστιτούτου Βιολογίας Στόματος του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης στην Ελβετία.
«Προ ετών βιώσαμε το “δεν θέλουμε αξιολόγηση” από φοιτητές στα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια. Αλλά όλο και λιγότερο ακούμε σχόλια όπως ότι δεν γνωρίζουμε τα ελληνικά ΑΕΙ, ότι δεν καταλαβαίνουμε τη λειτουργία τους, ότι “είμαστε εξωγήινοι”, όπως άκουγα κάποτε», λέει γελώντας ο κ. Μητσιάδης. «Για να αλλάξει το κλίμα συνέβαλε η αξιοπιστία των αξιολογήσεων που γίνονται –ο ρόλος της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης σε αυτό είναι καθοριστικός–, αλλά και η ανανέωση του διδακτικού προσωπικού των δημόσιων ΑΕΙ με νέους επιστήμονες που έχουν έλθει από το εξωτερικό. Γνωρίζουν πώς είναι οι σπουδές και η ακαδημαϊκή λειτουργία στα ξένα πανεπιστήμια. Ολοι πλέον κατανοούν τη σημασία της σοβαρής αξιολόγησης για την πορεία ενός πανεπιστημίου. Ταυτόχρονα, οι φοιτητές θέλουν ένα καλό πτυχίο που να αναγνωρίζεται στο εξωτερικό. Και ως προς αυτό, μετράει ιδιαίτερα η αξιολόγηση του προγράμματος σπουδών και του ιδρύματος», παρατηρεί ο κ. Κτιστάκης. «Προσπαθούμε να υποδείξουμε στα πανεπιστήμια τι πρέπει να γίνει για να βελτιωθούν, και στις επόμενες αξιολογήσεις που κάνουμε στο ίδιο ίδρυμα οι πανεπιστημιακοί παραδέχονται τις βελτιώσεις όπου έχουν προκύψει», προσθέτει ο ίδιος.
Καμία παρέμβαση
Κρίσιμο στοιχείο, που ενισχύει την εμπιστοσύνη στις αξιολογήσεις, είναι ότι δεν υπάρχει εξωτερικός επηρεασμός στους αξιολογητές. «Ουδέποτε. Ποτέ δεν παρενέβη στο έργο μας και τις κρίσεις μας η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης· ούτε στις αξιολογήσεις σε δημόσια ΑΕΙ ούτε τώρα στην ίδια διαδικασία για τα μη κρατικά πανεπιστήμια», ομονοούν και οι δύο.
Γίνονται μεταπτυχιακά προγράμματα το αντικείμενο των οποίων δεν έχει ερευνητική στόχευση. Ετσι πέφτει η ποιότητα των σπουδών και προκύπτει ένα άναρχο, ακαδημαϊκά, περιβάλλον. Θύμιος Μητσιάδης
Σημαντικό για τους δύο Ελληνες πανεπιστημιακούς είναι, πάντως, ότι η ΕΘΑΑΕ (Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης) δεν αξιοποιεί τα στοιχεία που συλλέγει από τα ΑΕΙ, για να κάνει συγκεκριμένες προτάσεις. «Θα έπρεπε να υπάρχει μέσα στην ΕΘΑΑΕ ομάδα ερευνητών αρμόδια γι’ αυτό το έργο. Για παράδειγμα, παρατηρείται υπέρμετρη αύξηση των μεταπτυχιακών προγραμμάτων στα ΑΕΙ και δεν υπάρχει κάποια πρόταση της Αρχής επ’ αυτού», αναφέρει ο κ. Κτιστάκης. «Ενδεικτική είναι η κατάσταση στις ιατρικές σχολές. Εχουμε παρατηρήσει ότι γίνονται μεταπτυχιακά προγράμματα, το αντικείμενο των οποίων δεν έχει ερευνητική στόχευση, αλλά είναι θέμα που μπορούν να το μάθουν οι πτυχιούχοι κατά την ειδίκευσή τους. Επίσης, δεν μπορεί να γίνει εξ αποστάσεως, π.χ. με αποστολή βίντεο στους φοιτητές, η έρευνα στο πλαίσιο ενός μεταπτυχιακού. Το έχουμε δει, έχουμε απορρίψει αρκετά τέτοια μεταπτυχιακά προγράμματα. Με τον τρόπο αυτό πέφτει η ποιότητα των μεταπτυχιακών σπουδών και προκύπτει ένα άναρχο, ακαδημαϊκά, περιβάλλον. Τα ίδια τα ιδρύματα πρέπει να αντιμετωπίσουν το θέμα», δηλώνει, από την πλευρά του, ο κ. Μητσιάδης.
Βεβαίως, καθώς τα μεταπτυχιακά προγράμματα έχουν δίδακτρα, δεν πρέπει να παραβλέπεται η παράμετρος των εσόδων που έχει το ίδρυμα αλλά και αυτή της αύξησης των απολαβών των διδασκόντων.
«Δεν θα θέλαμε να πούμε κάτι για τις αξιολογήσεις των μη κρατικών ΑΕΙ, όσο βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαδικασίες για την πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών τους», λένε και οι δύο, όταν η συζήτηση φτάνει στα μη κρατικά ΑΕΙ που θα λειτουργήσουν το αμέσως προσεχές διάστημα. «Αυτή τη στιγμή, για την πιστοποίηση των προγραμμάτων δουλεύουν δέκα επιτροπές αξιολογητών-καθηγητών του εξωτερικού. Το σίγουρο είναι ότι εάν πρόγραμμα σπουδών δεν πληροί κάποιο από τα έντεκα κριτήρια που έχουν τεθεί, δεν θα προχωρήσει η πιστοποίησή του», υπογραμμίζει ο κ. Κτιστάκης.
Οι ίδιοι θεωρούν ότι δύσκολα κάποιο από τα διάσημα ΑΕΙ του εξωτερικού θα δημιουργήσει αυτοτελές παράρτημα στη χώρα μας. Κατά πρώτον, επειδή αυτό δεν συνηθίζεται από τέτοια πανεπιστήμια, αλλά και διότι το πολιτικό περιβάλλον στην Ελλάδα ως προς το θέμα της θεσμοθέτησης και λειτουργίας μη κρατικών ΑΕΙ είναι ασταθές για τόσο μεγάλες επενδύσεις. Μάλιστα, ανέφεραν στην «Κ» ότι πολύ γνωστό πανεπιστήμιο της Ευρώπης εξέτασε την προοπτική να δημιουργήσει παράρτημα σε συνεργασία με ελληνικό δημόσιο ΑΕΙ της περιφέρειας, αλλά το εγχείρημα δεν προχώρησε.
Γραφειοκρατία
Ενώ στην τριτοβάθμια εκπαίδευση η αξιολόγηση πλέον δεν βρίσκει εμπόδια, δεν συμβαίνει το ίδιο στις δύο πρώτες εκπαιδευτικές βαθμίδες. Οι δύο καθηγητές εκτιμούν ότι η αξιολόγηση στα σχολεία γίνεται με πολύ πρόχειρο τρόπο και έχει μεγάλη γραφειοκρατία. «Είναι λάθος να ξεκινήσεις έτσι ένα εγχείρημα εξαρχής δύσκολο· θα αφήσει αρνητικό στίγμα, που θα δυσχεράνει την προσπάθεια να στεριώσει η ιδέα της αξιολόγησης», επισημαίνει ο κ. Κτιστάκης. Ο ίδιος προτείνει να θεσμοθετηθεί ένας ανεξάρτητος οργανισμός με μητρώα εξωτερικών αξιολογητών –από εκπαιδευτικούς, πανεπιστημιακούς, ερευνητές–, που θα έκανε την αξιολόγηση των σχολείων ανά τακτά διαστήματα. Δηλαδή, μία «ΕΘΑΑΕ» για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
