Ο Τζελάνι Κομπ, κοσμήτορας και καθηγητής Δημοσιογραφίας Henry R. Luce του Columbia Journalism School, θεωρείται μία από τις πιο διεισδυτικές φωνές στον δημόσιο διάλογο για τη δημοκρατία και τα Μέσα Ενημέρωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ακαδημαϊκός, συγγραφέας και μακροχρόνιος συνεργάτης του New Yorker, έχει αναλύσει με οξυδέρκεια τις φυλετικές, κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις που σημάδεψαν την αμερικανική δημόσια ζωή τα τελευταία χρόνια. Ο Τζελάνι Κομπ βρέθηκε στην Αθήνα, ως ομιλητής στο Διεθνές Φόρουμ Δημοσιογραφίας του iMEdD και μίλησε μαζί μας για την κατάσταση της δημοκρατίας στις ΗΠΑ αλλά και τη μάχη μεταξύ της προεδρίας Τραμπ και των μεγάλων ειδησεογραφικών οργανισμών στις ΗΠΑ.
– Ερχόμενος να σας συναντήσω σκεφτόμουν τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ, που πέθανε την περασμένη εβδομάδα και θυμήθηκα τον ρόλο του στην ταινία “Ολοι οι άνθρωποι του προέδρου”. Αρκετοί νέοι στη δεκαετία του 1970 εμπνεύστηκαν από το παράδειγμα των δύο δημοσιογράφων που αποκάλυψαν το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ. Αναρωτιέμαι αν το 2025 υπάρχει στην αμερικανική κοινωνία και στον κόσμο δίψα για καριέρα στη δημοσιογραφία.
– Εξακολουθούν να υπάρχουν πάρα πολλοί αφοσιωμένοι άνθρωποι και ιστορίες από όπου μπορείς να αντλήσεις έμπνευση όπως στη δεκαετία του 1970.
Στη Σχολή Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Κολούμπια, είμαστε η έδρα των Βραβείων Πούλιτζερ και κάθε χρόνο γιορτάζουμε την απίστευτη κορύφωση της αμερικανικής δημοσιογραφίας στο κτίριό μας. Και υπάρχουν τόσες πολλές ηρωικές ιστορίες. Μόλις πρόσφατα κέρδισε στα Βραβεία Oaks η Κάρλα Μέντεζ, που έκανε μια σειρά από έρευνες στη Βραζιλία διακυνδυνεύοντας τη ζωή της για να αποκαλύψει ότι κτηνοτρόφοι υλοτομούσαν παράνομα και χρησιμοποιούσαν γη στον Αμαζόνιο που έπρεπε να διατηρηθεί. Και το έκανε για να φέρει αυτή την ιστορία στο κοινό.
Οταν οι Γούντγουορντ και Μπερνστάιν έκαναν την έρευνά τους για τον Λευκό Οίκο επί Νίξον, είχαν ένα τεράστιο πλεονέκτημα, το οποίο ήταν ότι το κοινό θα τους πίστευε
Υπάρχουν λοιπόν πολλοί λόγοι για να εμπνευστούμε. Και εξακολουθούμε να έχουμε ανθρώπους που έρχονται στο πεδίο και κάνουν εξαιρετική δουλειά. Αλλά έχει γίνει πολύ πιο δύσκολο από ό,τι στο παρελθόν. Οι οικονομικές και τεχνολογικές προκλήσεις είναι πολύ μεγάλες. Οταν οι Γούντγουορντ και Μπερνστάιν έκαναν την έρευνα τους για τον Λευκό Οίκο επί Νίξον, είχαν ένα τεράστιο πλεονέκτημα, το οποίο ήταν ότι το κοινό θα τους πίστευε. Τώρα, μια αποκάλυψη αυτού του επιπέδου μπορεί να μη γίνει καν πιστευτή από το αμερικανικό κοινό ή από ένα σημαντικό μέρος του αμερικανικού κοινού. Είναι πολύ πιο περίπλοκο το τοπίο για να κάνει κανείς καλή δημοσιογραφική δουλειά.
– Επομένως η ελευθερία του Τύπου στην Αμερική σήμερα απειλείται περισσότερο από την πολιτική ή από την απώλεια εμπιστοσύνης του κοινού στα μέσα ενημέρωσης;
– Νομίζω πιο άμεσα από την πολιτική. Η μακροπρόθεσμη απειλή προέρχεται, νομίζω, από την έλλειψη εμπιστοσύνης του κοινού. Βέβαια το κοινό έχει χάσει την εμπιστοσύνη του σε πολλούς θεσμούς στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε όλο τον κόσμο. Το βλέπουμε αυτό ως μια παγκόσμια τάση. Αλλά η πιο άμεση απειλή, είναι αυτή της πολιτικής. Ειδικά όταν βλέπουμε τι συνέβη την περασμένη εβδομάδα στις Ηνωμένες Πολιτείες με την απόπειρα φίμωσης του Τζίμι Κίμελ και την αγωγή 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων που κατέθεσε ο πρόεδρος εναντίον των New York Times, ενώ κατέθεσε επίσης αγωγή κατά της Wall Street Journal. Εχει απειλήσει να αφαιρέσει τις άδειες των ειδησεογραφικών οργανισμών που λένε ιστορίες οι οποίες τον παρουσιάζουν αρνητικά. Ολα αυτά αποτελούν κατάφωρες παραβιάσεις της Πρώτης Τροπολογίας του αμερικανικού Συντάγματος. Και νομίζω ότι αυτή είναι ίσως η πιο άμεση απειλή για την ελευθερία του Τύπου στις Ηνωμένες Πολιτείες αυτή τη στιγμή.
Το ABC διευθέτησε μια αγωγή με τον Τραμπ που πιθανότατα θα είχε κερδίσει, αλλά τη διευθέτησε για 16 εκατομμύρια δολάρια. Και επέστρεψε και τους πίεσε περισσότερο
– Οταν μεγάλα μέσα ενημέρωσης διευθετούν αγωγές όπως το CBS, η εκπομπή 60 Minutes, το ABC, προστατεύουν τον εαυτό τους ή τελικά αποδυναμώνουν την ελευθερία του Τύπου;
– Νομίζω ότι αυτοί οι οργανισμοί επιλέγουν αυτό που φαίνεται να είναι ο ευκολότερος δρόμος για να ξεφύγουν από ένα συγκεκριμένο πρόβλημα. Αλλά αυτό που κάνουν είναι να δημιουργούν περισσότερα προβλήματα. Το ABC διευθέτησε μια αγωγή με τον Τραμπ που πιθανότατα θα είχε κερδίσει, αλλά τη διευθέτησε για 16 εκατομμύρια δολάρια. Και επέστρεψε και τους πίεσε περισσότερο. Η διευθέτηση αυτής της αγωγής, τον ενθάρρυνε να συνεχίσει, κάτι που συμβαίνει όταν προσπαθείς να συνθηκολογήσεις με έναν νταή. Έτσι υπάρχει η ψευδαίσθηση ότι αυτό εξαφανίζει ένα πρόβλημα, αλλά στην πραγματικότητα απλώς το επιδεινώνει.
-Και πώς εξηγείτε τα όσα συνέβησαν με την εκπομπή του Τζίμι Κίμελ;
-Υπάρχουν πολλά πράγματα που δεν γνωρίζουμε. Αυτό που γνωρίζουμε είναι πως υπήρξε πίεση από την ομοσπονδιακή εποπτική αρχή στις Ηνωμένες Πολιτείες και ότι υπήρξε πίεση από εταιρείες που κατείχαν συγκεκριμένες θυγατρικές ή κανάλια σε όλη τη χώρα. Οι άνθρωποι ήταν αναστατωμένοι με αυτά που είπε ο Κίμελ και είπαν ότι δεν θα παρακολουθούσαν την εκπομπή και ούτω καθεξής. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση συμμετείχε σε αυτό. Σε διαφορετική περίπτωση το ζήτημα θα αποκτούσε μια κοινωνική διάσταση και θα είχε λυθεί. Πρόκειται για σαφή παραβίαση της Πρώτης Τροπολογίας του Συντάγματος που προστατεύει την ελευθερία του Τύπου.
– Ωστόσο υπάρχει πλέον μια παγκόσμια τάση: οι άνθρωποι άνω των 45 εξακολουθούν να διαβάζουν εφημερίδες και να βλέπουν τηλεόραση, ενώ οι νεότερες γενιές απορρίπτουν συλλογικά τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης. Πώς θα δημιουργήσουμε μια νεότερη γενιά πολιτών που ενημερώνονται για ό,τι συμβαίνει στην κοινότητά τους και στον κόσμο;
– Αυτό που είναι πραγματικά απογοητευτικό είναι το εξής: Οι νεότεροι δεν εμπιστεύονται τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, αλλά τείνουν να εμπιστεύονται προσωπικότητες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που, στην πραγματικότητα, μιλούν για πράγματα και πληροφορίες που έλαβαν από τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης. Κάποιος όμως πρέπει ακόμα να κάνει τη δουλειά του ρεπορτάζ. Και αν μιλάμε για το TikTok ή για οποιαδήποτε άλλη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης που υπάρχει εκεί έξω, πρόκειται για άτομα που ουσιαστικά συγκεντρώνουν πληροφορίες οι οποίες έχουν αναφερθεί σε άλλα μέσα. Πρέπει λοιπόν να τα πάμε καλύτερα στην καλλιέργεια τρόπων έκφρασης και διάδοσης ειδήσεων σε αυτά τα νέα φόρουμ. Οι ινφλουένσερ των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι καλύτεροι σε αυτό από εμάς. Αλλά αυτό που κάνουν δεν είναι το ίδιο με αυτό που κάνουμε εμείς. Και, ξέρετε, εξακολουθούμε να είμαστε πολύ απαραίτητοι, ακόμα κι αν το κοινό δεν το αναγνωρίζει ακριβώς.
– Και τι γίνεται με το επιχειρηματικό μοντέλο της δημοσιογραφίας; Τη δεκαετία του ’70, τα μέσα είχαν έσοδα από τις πωλήσεις και τις διαφημίσεις. Σήμερα, κανένας από αυτούς τους εισοδηματικούς πυλώνες δεν υπάρχει. Ποιο είναι λοιπόν το επιχειρηματικό μοντέλο πάνω στο οποίο μπορεί να εργαστεί ένας ειδησεογραφικός οργανισμός για να είναι βιώσιμος στο μέλλον;
Δεν ξέρουμε ακόμα. Είτε λοιπόν θα υψώσουμε τα χέρια μας στον ουρανό από απελπισία ή θα το αντιμετωπίσουμε ως μια πραγματικά συναρπαστική ευκαιρία, ως μια στιγμή κατά την οποία πειραματιζόμαστε. Ενα από τα πράγματα που θεωρώ συναρπαστικό στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι η ανάπτυξη μη κερδοσκοπικών ειδησεογραφικών οργανισμών. Και τόσοι πολλοί από αυτούς προσπαθούν να βρουν το σωστό μείγμα φιλανθρωπικής υποστήριξης, ιδρυμάτων ή μελών. Υπάρχουν και άλλα μοντέλα με κληροδοτήματα που μετατρέπονται σε προϋπολογισμούς ειδησεογραφικών οργανισμών. Δεν έχουμε δει πραγματικά πόσο μακριά μπορούμε να φτάσουμε με κανένα από αυτά τα μοντέλα. Και είναι καλό για εμάς να το σκεφτούμε τουλάχιστον ως ένα είδος κινητήριας δύναμης καινοτομίας. Είμαστε ακόμα εδώ, σωστά; Δεν έχουμε εξαφανιστεί. Και όσο είμαστε εδώ, έχουμε τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε κάτι που είναι πιο βιώσιμο.
Ξέρετε, στις Ηνωμένες Πολιτείες η ρύθμιση είναι μια βρώμικη λέξη. Τελικά, αν πρόκειται να επιβιώσουμε, αυτό είναι ένα από τα πράγματα που πρέπει να συμβεί
– Και τι γίνεται με τη σχέση των ειδησεογραφικών οργανισμών με τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες; Βγάζουν δισεκατομμύρια από τη δουλειά που κάνουν οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί. Και τώρα με τα ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, η μηχανή αναζήτησης δεν θα σε παραπέμπει καν στον ειδησεογραφικό ιστότοπο, κάτι που θα επηρεάσει ακόμη περισσότερο την επισκεψιμότητα των ειδησεογραφικών σελίδων.
– Αυτή θα είναι μια από τις μεγάλες μάχες της εποχής μας. O τρόπος με τον οποίο οι μηχανές αναζήτησης βγάζουν χρήματα μέσω διαφήμισης πατώντας επάνω σε ένα πρωτογενές περιεχόμενο που έχει παραγάγει κάποιος άλλος. Νομίζω ότι η Ευρώπη έχει σκεφτεί πιο προοδευτικά για αυτό από ό,τι οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ξέρετε, στις Ηνωμένες Πολιτείες η ρύθμιση είναι μια βρώμικη λέξη. Τελικά, αν πρόκειται να επιβιώσουμε, αυτό είναι ένα από τα πράγματα που πρέπει να συμβεί. Θα χρειαστούμε σοβαρή μεταρρύθμιση. Αλλά είναι πολύ δύσκολο επειδή η τεχνολογία έχει ένα πολύ ισχυρό λόμπι. Εχουν μεγάλη επιρροή και δεν έχουμε βρει ακόμα τον τρόπο να το χειριστούμε αυτό.
– Για κάποιο περίεργο λόγο έχουμε αντλήσει πολλά παραδείγματα από τη δεκαετία του ’70 στη συζήτησή μας. Αν πούμε ότι η μάχη μεταξύ του Νίξον και των μέσων ενημέρωσης τη δεκαετία του ’70 κατέληξε στη νίκη των μέσων ενημέρωσης, νιώθετε ότι 50 χρόνια αργότερα, η μάχη μεταξύ του προέδρου Τραμπ και των μέσων ενημέρωσης θα τελειώσει με την ήττα των μέσων ενημέρωσης;
– Δεν νομίζω. Βρισκόμαστε στη μέση μιας πολύ σοβαρής μάχης. Βρισκόμαστε σε μια δύσκολη στιγμή, αλλά νομίζω ότι τα μέσα ενημέρωσης θα επικρατήσουν. Τουλάχιστον πιστεύω ότι η υψηλού επιπέδου, αφοσιωμένη φιλοδημοκρατική δημοσιογραφία θα επιβιώσει για να αγωνιστεί.
Βρισκόμενος στην Αθήνα, στο λίκνο της δημοκρατίας, πιστεύω πως το μάθημα που έχουμε πάρει κατά τη διάρκεια αυτών των χιλιετιών είναι ότι η δημοκρατία είναι τόσο ισχυρή όσο η προθυμία μας να αγωνιστούμε για αυτήν
– Ο βαθύς διχασμός και το πολιτικό κλίμα στις ΗΠΑ σας ανησυχεί; Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια πολύ διαιρεμένη χώρα. Τα θεσμικά εργαλεία και το Σύνταγμα μπορούν να βοηθήσουν την αμερικανική δημοκρατία να επιβιώσει;
– Ελπίζω πως ναι. Νομίζω ότι αν μιλούσαμε για οποιαδήποτε άλλη κοινωνία, θα ανησυχούσαμε πολύ για την κατάρρευση της κοινωνίας των πολιτών. Θα ανησυχούσαμε για την υποχώρηση από τη δημοκρατία, τον υφέρποντα αυταρχισμό, όλα αυτά τα πράγματα που συμβαίνουν. Ξέρετε, έχω πίστη ότι είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν αυτά τα πράγματα. Δεν νομίζω ότι κάποια αποτελέσματα είναι εγγυημένα ή ότι είμαστε βέβαιοι ότι θα έχουμε δημοκρατία. Βρισκόμενος στην Αθήνα, στο λίκνο της δημοκρατίας, πιστεύω πως το μάθημα που έχουμε πάρει κατά τη διάρκεια αυτών των χιλιετιών είναι ότι η δημοκρατία είναι τόσο ισχυρή όσο η προθυμία μας να αγωνιστούμε για αυτήν. Δοκιμαζόμαστε με τρόπους που δεν είναι συνηθισμένοι στη γενιά μας. Ισως οι προηγούμενες γενιές το κατάλαβαν ή το βίωσαν αυτό αλλά για εμάς είναι στην πραγματικότητα μια πραγματικά τεράστια πρόκληση.
Το πάνελ «Βρίσκοντας τον δρόμο μας στην εποχή της αμφιβολίας», στο οποίο συμμετέχει ο Τζελάνι Κομπ, θα είναι διαθέσιμο από τη Δευτέρα στο κανάλι του iMEdD στο YouΤube.
