Ανοίγοντας την κάμερα του Zoom, στην οθόνη αντίκρισα έναν χαμογελαστό και προσιτό άνδρα με χειμαρρώδη, ευθύβολο λόγο. Ο δρ Δημήτρης Δασκαλάκης είναι ένας άνθρωπος σε αποστολή. «Οταν συνειδητοποιείς ότι κινδυνεύεις να κάνεις κακό και έχεις φτάσει στο όριο που δεν θέλεις να ξεπεράσεις, η μόνη επιλογή σου είναι να αποχωρήσεις και να σημάνεις συναγερμό. Να υψώσεις την κόκκινη σημαία».
Αυτό και έπραξε. Με μια σκληρά επικριτική επιστολή προς την πολιτική διοίκηση, υπέβαλε στις 28 Αυγούστου την παραίτησή του από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), όπου υπηρετούσε ως επικεφαλής για τον εμβολιασμό. Μαζί του και άλλοι τρεις διευθυντές του κέντρου. Η κίνηση προκάλεσε πάταγο, καθώς ήρθε μία ημέρα μετά την ανακοίνωση του Λευκού Οίκου ότι αποπέμπει τη Σούζαν Μονάρεζ, διευθύντρια του CDC, γιατί δεν είναι «ευθυγραμμισμένη με την ατζέντα του προέδρου των ΗΠΑ».
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Ο ελληνικής καταγωγής λοιμωξιολόγος αποτελεί μία από τις πιο αναγνωρίσιμες και ανατρεπτικές προσωπικότητες στον τομέα της δημόσιας υγείας στην Αμερική, στον οποίο έχει αναλάβει θέσεις ευθύνης για περισσότερα από 10 χρόνια. Παθιασμένος λειτουργός της επιστήμης του, μέλος και ακτιβιστής για τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, έχει πολεμήσει σθεναρά για την πρόληψη του HIV και την ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια, ενώ ήταν ο λοιμωξιολόγος που κατάφερε να μειώσει τα κρούσματα HIV στη Νέα Υόρκη.
Τις τελευταίες εβδομάδες, έγινε σαφές ότι με τη νέα ηγεσία στη δημόσια υγεία στις Ηνωμένες Πολιτείες, ειδικότερα με τον Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ, δεν θα ήταν δυνατόν να κάνω τη δουλειά μου ως γιατρός, η οποία είναι πρώτα απ’ όλα «να μην κάνω κακό».
Τον ρώτησα ποια ήταν η στιγμή που τον οδήγησε στην απόφαση της παραίτησης. «Τους τελευταίους επτά μήνες, και πιο πρόσφατα τις τελευταίες εβδομάδες, έγινε σαφές ότι με τη νέα ηγεσία στη δημόσια υγεία στις Ηνωμένες Πολιτείες, ειδικότερα με τον Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ, δεν θα ήταν δυνατόν να κάνω τη δουλειά μου ως γιατρός, η οποία είναι πρώτα απ’ όλα “να μην κάνω κακό”. Ο Ιπποκράτης είχε πει: “Καταρχήν να μην προκαλέσεις βλάβη”, και αυτό το ρητό ακολούθησα. Συνεπώς, έπρεπε να φύγω όταν έγινε ξεκάθαρο ότι η ιδεολογία θα παρεισφρήσει στην επιστήμη και θα μου αφαιρούσε την ικανότητα να προστατεύσω τον κόσμο».
Αντί για εμβόλια, βιταμίνη Α
Του ζήτησα να μου παραθέσει παραδείγματα. «Το καλύτερο παράδειγμα», ανέφερε, είναι όταν τον Μάιο, έπειτα από εντολή του υπουργού Υγείας, Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ, άλλαξε το πρόγραμμμα εμβολιασμού κατά της COVID-19 για εγκύους και παιδιά, χωρίς να τον ενημερώσει. Ο ίδιος το είδε από το X. «Βρισκόμουν σε μια καθιερωμένη συνάντηση στελεχών του CDC, όταν το τηλέφωνό μου άρχισε να χτυπάει συνεχώς. Ερχόταν το ένα μήνυμα μετά το άλλο γράφοντας ότι ο υπουργός είχε αλλάξει το πρόγραμμα εμβολιασμών χωρίς να συμβουλευτεί κάποιον επιστήμονα του CDC. Το αποτέλεσμα ήταν να εκδοθεί μια οδηγία σύμφωνα με την οποία υγιή παιδιά και υγιείς έγκυες γυναίκες δεν θα πρέπει να εμβολιάζονται».
Δεν είχε καταφέρει ποτέ να κάτσει στο ίδιο τραπέζι με τον Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ, παρότι είχε αιτηθεί πολλάκις συνάντηση μαζί του, για να του μιλήσει για τα δεδομένα και τις προτεραιότητες στον εμβολιασμό.
«Η απόφαση αυτή αγνοεί ένα μεγάλο κομμάτι της επιστημονικής βιβλιογραφίας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα δεδομένα μάς δείχνουν ότι τα περισσότερα παιδιά ηλικίας έξι μηνών έως δύο ετών που νοσηλεύονται με COVID-19 δεν είχαν υποκείμενα νοσήματα, δηλαδή ήταν υγιή. Πού στηρίχθηκε λοιπόν για να εκδώσει αυτήν την οδηγία; Δεν ξέρω. Σε ποια δεδομένα βασίστηκε; Δεν είμαι σίγουρος. Δεν ήταν τα δικά μας δεδομένα, ούτε είχαν επιστημονική τεκμηρίωση». Ο ίδιος χαρακτηριστικά τόνισε πως, παρότι είχε αιτηθεί πολλάκις συνάντηση μαζί του για να του μιλήσει για τα δεδομένα και τις προτεραιότητες στον εμβολιασμό, δεν είχε καταφέρει ποτέ να κάτσει στο ίδιο τραπέζι με τον Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ για να τον ενημερώσει.
Οπως περιέγραψε, είχαν προηγηθεί και άλλα περιστατικά, όπως όταν κατά τη διάρκεια της επιδημίας ιλαράς στο Τέξας, «ήταν σαφές» πως ο υπουργός ενδιαφερόταν περισσότερο να προωθήσει άλλες θεραπείες όπως οι βιταμίνες –συγκεκριμένα η βιταμίνη Α– και η βουδεσονίδη (σ.σ.: εισπνεόμενο στερεοειδές για το άσθμα), παρά το εμβόλιο. «Η βιταμίνη Α έχει κάποια επιστημονική τεκμηρίωση, αλλά η βουδεσονίδη δεν έχει. Αντί για το εμβόλιο, που είναι αποτελεσματικό κατά 97% στην πρόληψη της μόλυνσης από ιλαρά, προέβαλε αυτές τις συμβουλές. Κανείς δεν πρόκειται να νοσήσει από ιλαρά αν είναι εμβολιασμένος, οπότε δεν θα υπάρξει ανάγκη για αυτά τα φάρμακα».
Αποδόμηση της δημόσιας υγείας
Σε αντίθεση με την υπόσχεση της διοίκησης Τραμπ να «Κάνει την Αμερική Υγιή Ξανά» (MAHA – Make America Healthy Again), ο ίδιος περιέγραψε πως βίωσε το ακριβώς αντίθετο: την αποδόμηση της δημόσιας υγείας. Το υπουργείο προχώρησε στην απόλυση 600 υπαλλήλων που εργάζονταν στο Κέντρο Πρόληψης, «παραλύοντας έτσι τον οργανισμό, ώστε να μπορέσει να κάνει τη δουλειά του». Σταδιακά ακολούθησαν στοχευμένες επιθέσεις. Ο υπουργός απομάκρυνε τα 17 μέλη της Συμβουλευτικής Επιτροπής για τις Πρακτικές Εμβολιασμού, κατηγορώντας τους για «σύγκρουση συμφερόντων». «Ηταν εξαιρετικοί επιστήμονες. Δεν ήταν πολιτικοί. Δεν είχαν κομματική ταυτότητα. Είχαν δεκαετίες και δεκαετίες εμπειρίας σε εμβολιασμούς και εμβόλια. Ηταν παιδίατροι, γιατροί λοιμωξιολόγοι. Κάλυπταν όλο το φάσμα της εξειδίκευσης». Στον αντίποδα, είπε, πως αυτοί που τους διαδέχθηκαν –όχι όλοι, οι περισσότεροι– ήρθαν με πολύ συγκεκριμένες αντιλήψεις για τα εμβόλια και τον εμβολιασμό. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν όταν, στα τέλη Αυγούστου, αποπέμφθηκε η διευθύντρια του Κέντρου, Σούζαν Μονάρεζ, παρότι η ίδια είχε εγκριθεί από τη Γερουσία, μόλις πριν από έναν μήνα.
«Θα δούμε επιδημίες να ξεσπούν»
Ο αντίκτυπος των πολιτικών αυτών για τους Αμερικανούς είναι απόλυτα αναμενόμενος κατά τον δρα Δασκαλάκη. «Δεν μπορώ να μιλήσω για τα κίνητρα, αλλά μπορώ να μιλήσω για το αποτέλεσμα, το οποίο θα είναι πως περισσότεροι άνθρωποι θα αρρωστήσουν και θα πεθάνουν». Ο γιατρός, που έχει αγωνιστεί σκληρά ακριβώς για να μη συμβεί αυτό και έχει εργαστεί με ευάλωτους πληθυσμούς, περιγράφει αυτό που εξελίσσεται στον τομέα της δημόσιας υγείας στην Αμερική ως έναν «πόλεμο εναντίον των ανθρώπων». Οχι όμως εναντίον όλων, σπεύδει να διευκρινίσει.
«Θα φανώ κακός Ελληνας μιλώντας λατινικά αντί για ελληνικά. Υπάρχει ένα αξίωμα στις λοιμώξεις που ονομάζεται Locus Minoris Resistentiae, που σημαίνει “το σημείο της μικρότερης αντίστασης”. Σημαίνει ότι οι λοιμώξεις τείνουν να βρίσκουν το πιο αδύναμο σημείο του σώματος. Και αυτό ισχύει και για την κοινωνία. Υπάρχει πόλεμος εναντίον των ανθρώπων. Θα μιλήσω για τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα – αλλά δεν είναι οι μόνοι. Είναι οι άνθρωποι στις αγροτικές περιοχές της Αμερικής, άνθρωποι που είναι ανασφάλιστοι – όλοι αυτοί δέχονται έναν πόλεμο, είτε με το να τους στερούν υπηρεσίες είτε με το να τους καθιστούν αόρατους. Εκεί θα πάνε οι λοιμώξεις. Και αυτό μπορεί να είναι σκόπιμο», συμπεραίνει, εκφράζοντας την ανησυχία ότι για τους μόνους που πραγματικά ανησυχεί ο υπουργός είναι οι προνομιούχοι που τον περιβάλλουν.
Ρώτησα τον λοιμωξιολόγο αν πιστεύει πως οι εξελίξεις στο CDC θα πυροδοτήσουν την αντιεμβολιαστική ρητορική και σε άλλα μέρη του κόσμου. Αποκρίθηκε απευθείας θετικά, κατηγορώντας την παρούσα πολιτική διοίκηση ότι δεν έχει σκοπό απαραιτήτως να στερήσει την πρόσβαση στα εμβόλια, αλλά κάτι «πιο ύπουλο», να αποδομήσει την εμπιστοσύνη του κόσμου σε αυτά. Ως παράδειγμα έφερε δηλώσεις του υπουργού Υγείας ο οποίος υποστήριξε πως εμβόλιο που έχει εγκρίνει ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων κατά του COVID-19 είναι επικίνδυνο. «Αρα πώς το ενέκρινε ο Οργανισμός; Αυτό που προσπαθούν να κάνουν είναι να εργαλειοποιήσουν το CDC, δηλαδή τους ανθρώπους που συστήνουν ποιος πρέπει να λάβει το εμβόλιο. Και θα το κάνουν ώστε να μειώσουν την εμπιστοσύνη του κόσμου στον εμβολιασμό, στο σύστημα, στους επιστήμονες. Ετσι, το εμβόλιο θα μείνει στο ράφι. Αυτή είναι η αποστολή».
View this post on Instagram
Σύμφωνα με τον ίδιο, η νέα αυτή πραγματικότητα θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις συνολικά στην παγκόσμια υγεία, καθώς οι ΗΠΑ υπήρξαν ηγετική δύναμη στην εξέλιξη της επιστήμης. «Νομίζω ότι θα δούμε περισσότερες επιδημίες να ξεσπούν σε όλο τον κόσμο. Αυτό είναι κακό για τις περιοχές όπου ξεσπούν, αλλά σημαίνει επίσης ότι δεν θα έχουμε την ευκαιρία να τις σταματήσουμε πριν φτάσουν στις δικές μας ακτές», προειδοποιεί.
«Ο παππούς μου πέθανε υπερασπιζόμενος το χωριό του στο Καρπενήσι.»
Ως πράξη αντίστασης απέναντι στα αλλεπάλληλα πλήγματα που δέχθηκε ο οργανισμός και τις πρακτικές που εναντιώνονται στην επιστήμη, το μόνο που μπορούσε να κάνει είναι να παραιτηθεί, για να «καταστήσει σαφές στην κοινωνία ότι υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα, το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα, προτού ξεκινήσουν οι αρνητικές συνέπειες». Ο ίδιος είχε μετακομίσει στην Ατλάντα με τον σύζυγό του για τη θέση αυτή στο Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, ενώ δεν είχε κάποια παράλληλη επαγγελματική ενασχόληση. Οταν η συζήτησή μας πηγαίνει στον τρόπο που επηρεάστηκε η δική του ηθική από τις ελληνικές του ρίζες, συγκινήθηκε.
Οταν ο παππούς μου ένιωσε ότι το χωριό του απειλείται, δεν το άφησε να συμβεί. Και τα παιδιά του τον είδαν να εκτελείται. Αυτή ήταν η απόλυτη θυσία. Εγώ μπορώ να βρω δουλειά. Μπορώ να πάω κάπου αλλού. Δεν πειράζει. Αλλά εκείνον τον Δημήτρη Δασκαλάκη νομίζω τον τίμησα.
«Ακούστε, ο παππούς μου πέθανε υπερασπιζόμενος το χωριό του, το Μεγάλο Χωριό. Εχω πάει, [είναι] στην Ευρυτανία, κοντά στο Καρπενήσι. Και πραγματικά διοχέτευσα και εγώ αυτή την ενέργεια, γιατί το χωριό μου απειλείται – και το χωριό μου είναι οι άνθρωποί μου. Είναι η Αμερική, είναι ο κόσμος. Οταν ο παππούς μου ένιωσε ότι το χωριό του απειλείται, δεν το άφησε να συμβεί. Και τα παιδιά του τον είδαν να εκτελείται. Αυτή ήταν η απόλυτη θυσία. Εγώ μπορώ να βρω δουλειά. Μπορώ να πάω κάπου αλλού. Δεν πειράζει. Αλλά εκείνον τον Δημήτρη Δασκαλάκη νομίζω τον τίμησα».
Βίντεο από παλαιότερη συνέντευξη του Δημήτρη Δασκαλάκη στην «Καθημερινή».
