«Η συζήτηση στην Αλάσκα εστίασε στη διαμόρφωση ενός ορισμού για το τι σημαίνουν “ασφάλεια” και “εγγυήσεις ασφαλείας”», τονίζει στην «Κ» ο πρώην πρόεδρος της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιούσενκο. Με εμφανή ακόμη τα σημάδια της απόπειρας δηλητηρίασης εις βάρος του, ο άνθρωπος που ηγήθηκε της «πορτοκαλί επανάστασης» κατά του φιλορώσου Βίκτορ Γιανουκόβιτς μιλάει στην «Κ» για τον αντίκτυπο της συνάντησης Πούτιν – Τραμπ στην Αλάσκα και για το ποια πρέπει να είναι η δομή των «εγγυήσεων ασφαλείας».
– Φαίνεται ότι βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής μετά τη συνάντηση Τραμπ – Πούτιν στην Αλάσκα. Ποιο είναι το αποτύπωμα για το μέλλον της Ουκρανίας;
– Οι συνομιλίες του Πούτιν με τον Τραμπ στην Αλάσκα απέδειξαν ότι οι προσπάθειες για μια διπλωματική λύση στον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας παραμένουν αδύναμες και, πιθανότατα, άκαρπες. Δεδομένης της σημερινής κατάστασης στο μέτωπο, η διπλωματική προσέγγιση πρέπει να παραμείνει στο τραπέζι, ωστόσο δύσκολα θα αποτελέσει τον δρόμο προς την τελική λύση. Μετά τη στάση του Πούτιν, ολοένα και περισσότεροι νηφάλιοι πολιτικοί επιστρέφουν στη γνωστή φόρμουλα «ειρήνη μέσω δύναμης» και προσωπικά με ικανοποιεί το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι ενισχύουν τη στάση τους σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία. Η συζήτηση στην Αλάσκα οδήγησε επίσης σε μια μεταμόρφωση, τόσο στις σχέσεις ΗΠΑ – Ρωσίας όσο και Ευρώπης – Ρωσίας, καθώς εστίασαν στη διαμόρφωση ενός ορισμού για το τι σημαίνουν «ασφάλεια» και «εγγυήσεις ασφαλείας». Πλέον, σε συντονισμό με τις ΗΠΑ, η Ουκρανία και οι Ευρωπαίοι εταίροι της ξεκινούν να αποφασίζουν το περιεχόμενο και τη δομή αυτών των «εγγυήσεων» για την Ουκρανία. Πρόκειται για μια φόρμουλα ιδιαίτερης σημασίας για την ολοκλήρωση του πολέμου. Προσωπικά, δεν πίστευα ότι θα προκύψει κάτι ουσιαστικό από αυτή την πρώτη συνάντηση, καθώς δεν πιστεύω στη διπλωματία του Πούτιν – και φαίνεται ότι ο ίδιος δεν είναι έτοιμος να εγκαινιάσει έναν νέο γύρο σχέσεων με τον κόσμο. Αξίζει όμως να αναφερθεί, σαν «ρωσικό χιούμορ», ότι αμέσως μετά την επιστροφή του από την Αλάσκα, ο Πούτιν βομβάρδισε ένα αμερικανικό εργοστάσιο στην Ουκρανία. Επομένως, η Αλάσκα λειτούργησε ως αφετηρία για μια βαθύτερη συζήτηση γύρω από τα θέματα «ασφαλείας».
– Είναι η κατάλληλη στιγμή για τον πρόεδρο Ζελένσκι να καθίσει στο ίδιο τραπέζι με τον πρόεδρο Πούτιν; Αν ναι, υπό ποιες προϋποθέσεις;
– Πιστεύω ότι, για λόγους ηθικής, ο Ζελένσκι δεν θα αρνηθεί μια συνάντηση με τον Πούτιν, εφόσον υπάρχουν πιθανότητες να επιτευχθεί κάτι. Ωστόσο, δεν θεωρώ ότι ο Πούτιν έχει αλλάξει τους όρους που έθεσε στην Κωνσταντινούπολη το 2022, όρους που αφορούν τα εδάφη που έχει καταλάβει η Ρωσία, θέση που είναι θεμελιωδώς απαράδεκτη για εμάς. Παράλληλα, στις συζητήσεις αποσιωπάται το ζήτημα των αποζημιώσεων για τις καταστροφές που έχει διαπράξει. Ο Πούτιν έχει καταστρέψει χιλιάδες οικισμούς, κωμοπόλεις, χωριά και πόλεις στην Ουκρανία, ενώ έχει καταστρέψει το 50% των ενεργειακών υποδομών μας και τα λιμάνια μας. Πώς είναι δυνατόν αυτό να μην αποτελεί θέμα συζήτησης; Και, επομένως, πώς μπορούμε να καταλήξουμε σε μια συζήτηση, όταν οι απόψεις είναι τόσο διαμετρικά αντίθετες, που καθιστούν αδύνατη την εξεύρεση μιας λύσης;
– Η Μόσχα ανακοίνωσε τρεις προϋποθέσεις για την κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία. Πρώτον, να παραδώσετε την ανατολική περιοχή του Ντονμπάς. Δεύτερον, να αποκηρύξετε την ένταξή σας στο ΝΑΤΟ. Και τρίτον, να παραμείνετε ουδέτερη. Θα αποδεχθούν ο Ζελένσκι και ο ουκρανικός λαός αυτές τις προϋποθέσεις και την απώλεια εδαφών;
– Νομίζω ότι δεν υπάρχει κανένας σοβαρός πολιτικός στην Ουκρανία που θα δεχόταν οποιονδήποτε από τους τρεις όρους που αναφέρατε. Η Ουκρανία είναι το θύμα εδώ και δεν έχει παραβιάσει το διεθνές δίκαιο, επομένως δεν είναι στο χέρι του Πούτιν να μας υπαγορεύει σε τι είδους δομή ασφαλείας πρέπει να είμαστε μέλος, ενώ είναι εξευτελιστικό για εμάς και για τη διεθνή κοινότητα να μας κουνάει το δάχτυλο και να μας υποδεικνύει τι πρέπει να κάνουμε. Οι ιδέες που προβάλλει είναι μεσαιωνικές και προέρχονται από τη φεουδαρχική εποχή. Η Ουκρανία είναι κυρίαρχο κράτος και όλα τα εδάφη μας έχουν αναγνωριστεί νομικά από τη Ρωσία και 190 χώρες, επομένως στο θέμα της εδαφικής μας ακεραιότητας μιλάμε με μία φωνή.
– Τι είδους «εγγυήσεις ασφαλείας» είναι έτοιμη να δεχτεί η Ουκρανία;
– Θέλω να αρχίσω τονίζοντας ότι ο σχεδιασμός της ευρωπαϊκής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας τα επόμενα χρόνια θα αλλάξει ριζικά. Και είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί μια νέα ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας, με ένα ενιαίο υπουργείο Αμυνας για τα κράτη-μέλη. Σε αυτή τη νέα δομή, η Ουκρανία μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο, ώστε να δημιουργηθεί στα σύνορά μας ένα καθεστώς ασφαλείας παρόμοιο με εκείνο της Νότιας Κορέας ή της Ιαπωνίας. Η εναλλακτική εκδοχή θα ήταν η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, αν και κατανοούμε ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι περιορισμοί που μας εμποδίζουν να το κάνουμε εν μέσω πολέμου. Σημαντικό είναι, βέβαια, ότι πλέον και οι ΗΠΑ συζητούν για το είδος των δεσμεύσεων που θα πρέπει να αναλάβουν στο πλαίσιο μιας νέας αρχιτεκτονικής ασφάλειας για την Ουκρανία και σύντομα θα δούμε πώς αυτή θα διαμορφωθεί. Σε κάθε περίπτωση, η Ουκρανία δεν πρόκειται να λάβει υπόψη τις «επιθυμίες» του Πούτιν σχετικά με την ασφάλειά μας.
– Κατά τη διάρκεια της θητείας σας, είχατε την ευκαιρία να συναντήσετε τον πρόεδρο Πούτιν αρκετές φορές. Στοχεύει στην αποκατάσταση της Σοβιετικής Ενωσης ή στη δημιουργία μιας νέας Ρωσικής Αυτοκρατορίας;
– Κατά τη γνώμη μου, δεν είναι παίκτης στρατηγικής. Δεν διαθέτει τη νοητική ικανότητα να καταρτίσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για το πώς να διοικήσει ένα κράτος με 190 διαφορετικές εθνικότητες. Δεν πιστεύει στην ελευθερία· αντιθέτως, τη φοβάται. Αυτό που τον τρομάζει περισσότερο είναι οι διαμαρτυρίες του λαού, για αυτό και κάθε εξέγερση τύπου «Ευρωμαϊντάν» ή κάθε ουκρανική επανάσταση τον έκανε να αντιδρά σπασμωδικά. Επίσης, δεν έχει επιτρέψει την ύπαρξη κανενός πραγματικού πολιτικού αντιπάλου στη χώρα του. Οσοι εμφάνισαν πολιτικό ταλέντο είναι είτε νεκροί είτε «αυτοκτόνησαν», ενώ όλοι οι δημοσιογράφοι που θεωρήθηκαν επικίνδυνοι για τον ίδιο και την εξουσία του βρίσκονται στη φυλακή. Υπάρχει, ωστόσο, ένα κρίσιμο στοιχείο και αυτό είναι ότι οδηγεί τη Ρωσία στην κατάρρευση. Και θα καταρρεύσει όπως κατέρρευσαν όλα τα αυτοκρατορικά καθεστώτα στο παρελθόν, είτε μιλάμε για τα παλιά ευρωπαϊκά είτε για τη Ρωσική Αυτοκρατορία. Στο μέλλον, θα δούμε να αναδύονται δεκάδες ελεύθερα, ανεξάρτητα κράτη, όπως αυτά των Τατάρων, των Μπασκίρ και των Νταγκεστάνι.
