«Ξεκίνησα να διδάσκω το προηγούμενο εξάμηνο, με εμπιστοσύνη, ενθουσιασμό και όραμα. Δούλεψα με φοιτητές που έδειξαν σοβαρότητα και ευαισθησία, πάνω σε θέματα μνήμης, Ολοκαυτώματος, δύσκολης κληρονομιάς. Και πίστεψα πως κάτι γεννιέται ξανά. Αλλά…», αναφέρει η ιστορικός Αννα Μαρία Δρουμπούκη, συμβασιούχος στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Η σύμβασή της ολοκληρώνεται στις 30 Ιουνίου. Ωστόσο, καθώς οι απόψεις της προκάλεσαν καθηγητή του ιδρύματος, ο ίδιος της δήλωσε ότι δεν υπάρχει προοπτική μελλοντικής της συνεργασίας με το ΑΕΙ. «Λίγες μέρες αφού τελείωσε η διδακτική περίοδος, έλαβα μια σειρά από επιθετικά, προσβλητικά μηνύματα από τον εν λόγω καθηγητή. “Ποια αλήθεια να αποκατασταθεί Αννα Μαρία; Οτι δεν διαπράττει το Ισραήλ γενοκτονία;”, με ρωτούσε. “Με αποστόμωσες… Σάρωσες την καρδάρα με το γάλα”, έγραψε», περιγράφει η κ. Δρουμπούκη, σε ανοιχτή επιστολή της. Σήμερα, η ιστορικός μιλώντας στην «Κ» εγείρει ζητήματα ακαδημαϊκής ελευθερίας.
Η επιστροφή
«Σπούδασα Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου ολοκλήρωσα το προπτυχιακό, το μεταπτυχιακό και το διδακτορικό μου. Η διατριβή μου είχε ως αντικείμενο τους τόπους μνήμης της Κατοχής στην Ελλάδα. Στη συνέχεια, πραγματοποίησα μεταδιδακτορική έρευνα στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, με θέμα τις γερμανικές αποζημιώσεις προς τους Ελληνες Εβραίους. Το 2016 μετοίκησα στη Γερμανία, όπου εργάστηκα σε πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα. Παράλληλα, συνεργάστηκα με μουσεία, εστιάζοντας στον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες θυμούνται ή αποσιωπούν τις τραυματικές τους ιστορίες. Η απόφασή μου να επιστρέψω πρόσφατα στην Ελλάδα βασίστηκε στην ανάγκη να φέρω αυτή την εμπειρία πίσω – όχι μόνο για να συνεχίσω την έρευνά μου σε ελληνικό πλαίσιο, αλλά και για να συμβάλω στην καλλιέργεια ενός πιο ώριμου και ουσιαστικού δημόσιου διαλόγου γύρω από δύσκολα παρελθόντα. Πιστεύω πως σήμερα υπάρχει και η κοινωνική ανάγκη και το ακαδημαϊκό υπόβαθρο για τέτοιου είδους επανατοποθετήσεις».
Το προηγούμενο εξάμηνο η κ. Δρουμπούκη δίδαξε ως εντεταλμένη διδάσκουσα, ύστερα από προκήρυξη για τη θέση στο Παν. Αιγαίου. «Δίδαξα δύο μαθήματα, Διδακτική της Ιστορίας και Ευρωπαϊκή Ιστορία του 20ού αιώνα. Στο πρώτο μάθημα εστιάσαμε σε σύγχρονες θεωρητικές και παιδαγωγικές προσεγγίσεις της ιστορικής εκπαίδευσης, με έμφαση στη μνήμη, το Ολοκαύτωμα και τις δύσκολες κληρονομιές. Στο δεύτερο εξετάσαμε κομβικά γεγονότα –πολέμους, γενοκτονίες, αποικιοκρατία, μετακινήσεις πληθυσμών– μέσα από ποικίλες οπτικές και ιστορικές πηγές. Η ανταπόκριση των φοιτητών ήταν ουσιαστική και συγκινητική: σοβαρότητα, ενσυναίσθηση, ενεργή συμμετοχή».
Ωστόσο, όπως καταγγέλλει η ίδια, ένας καθηγητής του ιδρύματος αντέδρασε. Η ίδια εξηγεί: «Κατ’ αρχάς, η συμμετοχή μου στη διδασκαλία μαθημάτων στο συγκεκριμένο πανεπιστήμιο έγινε ύστερα από ανοιχτή, διαφανή και τυπικά προκηρυγμένη διαδικασία. Η ανάληψη διδακτικού έργου, η ενίσχυση του ακαδημαϊκού βιογραφικού και η σταδιακή συγκέντρωση προσόντων αποτελούν απολύτως θεσμική, συνηθισμένη πρακτική για όποιον επιθυμεί να διεκδικήσει στο μέλλον, μέσω ανοιχτών διαδικασιών, μια θέση διδάσκοντος ή μέλους ΔΕΠ. Δεν πρόκειται ούτε για “κληρονομικότητα” ούτε για παρασκηνιακή συμφωνία, αλλά για την τυπική πορεία κάθε επιστήμονα. Η διατύπωση εκ μέρους του εν λόγω καθηγητή, εγγράφως, ότι η “προοπτική μελλοντικής ένταξης δεν ισχύει πλέον” και οι σαρκαστικές προσωπικές φράσεις που συνόδευσαν την επικοινωνία του, δεν είχαν καμία σχέση με την επιστημονική μου επάρκεια ή την απόδοσή μου στη διδασκαλία, η οποία αξιολογήθηκε θετικά από φοιτητές. Αντιθέτως, είχαν σαφές ιδεολογικό υπόβαθρο και συνδέθηκαν ευθέως με την επιμέλεια από μέρους μου ενός συλλογικού τόμου για τον σύγχρονο αντισημιτισμό, έργο το οποίο ο ίδιος αμφισβήτησε πολιτικά και ηθικά.
»Η μεταγενέστερη δημόσια κατηγορία περί “αναξιοκρατίας” –από τρίτους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που προσέτρεξαν να υιοθετήσουν τον υπαινιγμό– δεν αποτελεί απλώς προσωπική επίθεση. Συνιστά σοβαρή προσβολή της επαγγελματικής μου υπόστασης, της επιστημονικής μου φήμης και της ακαδημαϊκής μου εντιμότητας. Αφήνει υπαινιγμούς για παράνομη ή “προνομιακή” μεταχείριση, χωρίς καμία απολύτως τεκμηρίωση ή βάση. Είναι σημαντικό να τονιστεί ρητά: ουδέποτε υπήρξε υπόσχεση ή συμφωνία περί ανάληψης θέσης, ουδέποτε υπερέβην καμία θεσμική διαδικασία, και ουδέποτε διατύπωσα διεκδίκηση εκτός του πλαισίου που προβλέπει ο νόμος και η ακαδημαϊκή δεοντολογία. Η ενθάρρυνση από έναν καθηγητή ότι “καλό θα ήταν να συσσωρεύσετε διδακτική εμπειρία, ώστε να έχετε αυξημένες πιθανότητες στο μέλλον”, δεν αποτελεί υπόσχεση θέσης, αλλά συνηθισμένη ακαδημαϊκή πρακτική. Η διαστρέβλωσή της είναι εξαιρετικά προσβλητική. Γι’ αυτό και επιφυλάσσομαι για κάθε νόμιμο δικαίωμα προστασίας της φήμης και του κύρους μου ως ερευνήτριας, ιδίως εάν συνεχιστούν τέτοιου είδους αναφορές ή επιθέσεις στον δημόσιο λόγο».
Στο ηλεκτρονικό μήνυμα που έστειλε ο καθηγητής, της έγραψε, όπως δηλώνει η κ. Δρουμπούκη, ότι «η ακαδημαϊκή ελευθερία σου έκανε μέρος του προβλήματος ένα ολόκληρο Τμήμα. Ποιος σου έδωσε το δικαίωμα;». Η ίδια σχολιάζει τώρα: «Η φράση αυτή εκφράζει, κατά τη γνώμη μου, μια ανησυχητική σύγχυση μεταξύ της ελεύθερης επιστημονικής έκφρασης και της ιδεολογικής συμμόρφωσης. Αντί να αναγνωριστεί ότι η επιστημονική έρευνα και η δημόσια τοποθέτηση αποτελούν αναφαίρετο δικαίωμα κάθε πανεπιστημιακού διδάσκοντος, η έκφραση αυτή μετατρέπει την ελευθερία σε κατηγορία. Το να ερευνά κανείς και να παρεμβαίνει δημόσια σε κρίσιμα ζητήματα όπως ο σύγχρονος αντισημιτισμός, η μνήμη του Ολοκαυτώματος ή ο λόγος για τη Μέση Ανατολή, δεν είναι “σπίλωση” ενός Τμήματος, αλλά μέρος της θεμελιώδους αποστολής του πανεπιστημίου: να στοχάζεται δημόσια, να ερευνά ελεύθερα και να δημιουργεί χώρο για δύσκολες συζητήσεις. Επομένως, θεωρώ ότι στην προκειμένη περίπτωση το πρόβλημα για τον καθηγητή δεν ήταν η συμπεριφορά μου, αλλά το περιεχόμενο των απόψεων και η δημοσιοποίησή τους. Και αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι εξαιρετικά ανησυχητικό».
Στα social media
Η δημοσιοποίηση των θέσεών της από την κ. Δρουμπούκη έχει προκαλέσει σωρεία αντιδράσεων – «συντονισμένων και χυδαίων. Εμφανίστηκαν υβριστικά, απειλητικά και ενίοτε ρατσιστικά σχόλια», σύμφωνα με την ίδια – κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
«Πολλά από τα σχόλια φιλοξενήθηκαν ή δεν καταδικάστηκαν σε αναρτήσεις πανεπιστημιακών δασκάλων, μεταξύ των οποίων και ο ομότιμος καθηγητής Γιώργος Μαργαρίτης. Ουδέποτε συνεργάστηκα με τον κ. Μαργαρίτη. Τον έχω συναντήσει μία και μοναδική φορά, ως εισηγήτρια σε συνέδριο στα Ιωάννινα, χωρίς καμία προσωπική ή επιστημονική συνδιαλλαγή από τότε μέχρι σήμερα. Ωστόσο, επί περισσότερο από μία δεκαετία, ο κ. Μαργαρίτης με στοχοποιεί συστηματικά, δημόσια, με αναρτήσεις και σχόλια που έχουν καταγραφεί και συγκεντρωθεί. Οι επιθέσεις του περιλαμβάνουν υπαινιγμούς ή ευθείες κατηγορίες για “χρηματοδότηση από ξένα συμφέροντα”, “προώθηση ξένων ατζεντών”, ακόμα και αμφισβήτηση των κινήτρων και της ηθικής μου υπόστασης ως ιστορικού και ερευνήτριας. Παράλληλα, οι αναρτήσεις του φιλοξενούν ή ενθαρρύνουν σχόλια τρίτων που περιλαμβάνουν βίαιες, υβριστικές, ακόμα και σεξιστικές επιθέσεις εις βάρος μου: από φράσεις όπως “να φάει ξύλο”, μέχρι χαρακτηρισμούς όπως “καριερίστρια”, “γνωστή πατάει επί πτωμάτων” και άλλες χυδαιότητες που είναι πλέον καταγεγραμμένες.
»Αυτό το κλίμα στοχοποίησης δεν είναι απλώς προσωπικό. Είναι μια πολιτικά και ιδεολογικά ενορχηστρωμένη επίθεση σε οποιονδήποτε τολμά να ερευνά και να τοποθετείται δημόσια για ζητήματα όπως ο αντισημιτισμός, η μνήμη του Ολοκαυτώματος, οι σύγχρονες μορφές μισαλλοδοξίας. Ακόμα πιο θλιβερό είναι το γεγονός ότι, ώς τώρα, κανείς από την ακαδημαϊκή κοινότητα δεν έχει βγει δημόσια να τοποθετηθεί απέναντι σε αυτό το φαινόμενο. Καμία καταδίκη, καμία στήριξη, καμία έστω έκφραση συναδελφικής αλληλεγγύης.
»Η σιωπή αυτή δεν είναι ουδέτερη – είναι αποδοχή. Σε ό,τι με αφορά, το όριο έχει ξεπεραστεί. Ο νομικός μου εκπρόσωπος έχει αναλάβει πλήρως την υπόθεση και έχουμε ξεκινήσει ήδη τη διαδικασία για τη νομική υπεράσπιση της υπόληψής μου. Το να κατηγορείσαι δημοσίως, χωρίς τεκμήρια, για αναξιοκρατία, χρηματισμό, “ξένες ατζέντες” ή “προδοσία της πατρίδας”, και να παραδίδεσαι στην ηλεκτρονική διαπόμπευση με τις ευλογίες πανεπιστημιακών, δεν είναι απλώς προσβολή. Είναι επικίνδυνο. Η επιστημονική ελευθερία δεν είναι προνόμιο· είναι θεσμική υποχρέωση. Και το δικαίωμα στον δημόσιο λόγο είναι αδιαπραγμάτευτο. Θα υπερασπιστώ και τα δύο μέχρι τέλους». Η «Κ» επικοινώνησε για το θέμα με τον κ. Μαργαρίτη, ο οποίος δεν θέλησε να κάνει κάποιο σχόλιο.
Η κ. Δρουμπούκη έχει αποφασίσει να συνεχίσει την καριέρα της στο εξωτερικό. «Το επόμενο ακαδημαϊκό έτος θα βρίσκομαι στις ΗΠΑ, στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας στο Λος Aντζελες, όπου επελέγην –ύστερα από ανταγωνιστική διαδικασία– να διδάξω και να ερευνήσω στο Κέντρο Προηγμένης Ερευνας για τη Γενοκτονία, ένα από τα σημαντικότερα διεθνώς ιδρύματα στον τομέα της μελέτης του Ολοκαυτώματος και των γενοκτονιών. Εκεί θα αφιερωθώ απερίσπαστα στην έρευνά μου».
