«Ισως δεν περιμένατε αυτή την απάντηση, αλλά θεωρώ ότι οι ομοιότητες είναι περισσότερες από όσες νομίζουμε, ιδίως αν μιλάμε για μεγάλους οργανισμούς», λέει η Ιωάννα Δρέττα, όταν ξεκινάμε τη συνέντευξή μας με μια ερώτηση για τις διαφορές ανάμεσα στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.
Εξάλλου, η νέα πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου κατέχει την αντίστοιχη θέση στην εταιρεία Marketing Greece του ΣΕΤΕ, ενώ είναι διευθύνουσα σύμβουλος της REDS, του ομίλου Ελλάκτωρ, και έχει διατελέσει υπηρεσιακή υπουργός Τουρισμού στην προσωρινή κυβέρνηση μεταξύ των δύο εκλογών του 2023 – αν μη τι άλλο μπορεί να συγκρίνει σε έναν βαθμό τους δύο κόσμους.
Ειδικά για το μεγαλύτερο μουσείο της χώρας, σημειώνει ότι η μετατροπή του σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου τού έδωσε ευελιξία, αν και «υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω εξέλιξη, που έχει να κάνει με την επαρκή στελέχωσή του». Σε κάθε περίπτωση, η κ. Δρέττα πιστεύει, όπως λέει, στους ανθρώπους, καθώς «εκείνοι κάνουν τη διαφορά, όχι η βασική δομή ενός οργανισμού».
Και ως πρόεδρος του ΕΑΜ, αυτό που μπορεί να αξιοποιήσει από την εμπειρία της στον τουρισμό και στη στρατηγική επικοινωνία είναι η γνώση ότι το δέσιμο του κοινού με έναν τόπο «προκύπτει από την προστιθέμενη αξία των εμπειριών του και τη δύναμη του αφηγήματός του».
– Είναι η πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας ένα στοιχείο του brand της;
– Είναι αναπόσπαστο στοιχείο. Δεν είναι προσωπική μου άποψη, προκύπτει από όλες τις μελέτες. Θα έλεγε κανείς ότι η πολιτιστική κληρονομιά είναι ο πυρήνας της εικόνας του brand μας στον κόσμο. Ωστόσο, ο πολιτισμός δεν είναι ένα τουριστικό προϊόν προς πώληση. Θα έλεγα το αντίστροφο: ο τουρισμός θα έπρεπε να κινείται προς την κατεύθυνση της βαθιάς πολιτιστικής εμπειρίας.
Δεν ισχύει λοιπόν μόνο ότι ο πολιτισμός αποτελεί στοιχείο του brand της Ελλάδας, αλλά και ότι ο τουρισμός μπορεί να αποτελέσει μια πολιτιστική εμπειρία. Η οποία εμπειρία συνδέεται και με το αφήγημα που λέγαμε, που την κάνει πιο δυνατή. Στην περίπτωση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, το αφήγημα, συνοπτικά, είναι ότι πρόκειται για την κιβωτό της αρχαίας ελληνικής τέχνης.
– Τι κάνουμε όταν μια τέτοια κιβωτός κλείνει για ανακαίνιση;
– Είναι πολύ σημαντικό να συζητήσουμε τι θα κάνουμε στην περίοδο που το μουσείο θα είναι αναγκαστικά κλειστό, αλλά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και ότι θα είναι κλειστό γιατί προετοιμάζουμε κάτι νέο και καλύτερο. Σε μια τέτοια περίοδο, αυτό που κάνει κάποιος είναι κατ’ αρχάς μια έκθεση με τα highlights του μουσείου – δεν θα είναι αυτός ο τίτλος της, αλλά πρέπει φυσικά να υπάρχει και προφανώς θα γίνουν και οι απαραίτητες μελέτες.
Ταυτόχρονα, στο πλαίσιο της πολιτιστικής διπλωματίας, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο θα ασκεί το δικαίωμα ή το πλεονέκτημα να σχεδιάζει και να υλοποιεί περιοδικές εκθέσεις ανά τον κόσμο, αλλά και ενδεχομένως μεμονωμένους δανεισμούς συγκεκριμένων εκθεμάτων σε μουσεία. Το ζητούμενο είναι να μη χαθεί το νήμα της σχέσης του μουσείου με την ελληνική κοινωνία και με τη διεθνή κοινότητα, καθώς και να δυναμώσει μέσα από αυτές τις δράσεις. Υπάρχει βέβαια και η σχέση με τους ερευνητές, που πρέπει να τη θυμόμαστε – το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έχει να λάβει υπόψη του και αυτό το επιστημονικό κομμάτι.
– Πού θα μεταφερθούν οι αρχαιότητες του μουσείου όταν κλείσει; Ποιοι χώροι συζητούνται;
– Κατ’ αρχάς είναι δύο οι χώροι που ψάχνουμε για το διάστημα που το μουσείο θα παραμείνει κλειστό για την επέκταση και αναβάθμισή του: ένας για την προσωρινή έκθεση με τα highlights και ένας για την αποθήκευση των υπολοίπων αρχαιοτήτων. Οι προδιαγραφές των χώρων έχουν να κάνουν με την ασφάλεια, τις συνθήκες, την προσβασιμότητα και άλλα ζητήματα. Είμαστε σε μια φάση αναζήτησης, συζητιούνται διάφοροι χώροι, αλλά αυτή τη στιγμή δεν είναι ώριμο να πούμε κάτι. Σύντομα θα μπορέσουμε να μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα.
Νέο και καλύτερο – Το μουσείο θα είναι αναγκαστικά κλειστό, αλλά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και ότι θα είναι κλειστό γιατί προετοιμάζουμε κάτι νέο και καλύτερο.
– Σε παρόμοιες περιπτώσεις –π.χ. στην Ιταλία και την Αίγυπτο– διοργανώθηκαν και δημόσιες εκδηλώσεις που σηματοδοτούσαν τη μεταφορά των αρχαιοτήτων. Θα μπορούσε να γίνει εδώ κάτι αντίστοιχο;
– Εννοείτε όταν οι αρχαιότητες φεύγουν ή όταν επιστρέφουν; Γιατί οι εκδηλώσεις που θυμόμαστε –στην Αίγυπτο λόγου χάρη πολύ πρόσφατα– ήταν όταν επέστρεφαν. Σε κάθε περίπτωση η απάντησή μου είναι θετική, διότι δεν πρόκειται απλώς για μια υλική, αλλά και για μια συμβολική μετάβαση – το ξεκίνημα και η ολοκλήρωση μιας μεγάλης επέκτασης και αναβάθμισης. Μην ξεχνάμε ότι το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο είναι και ένας συναισθηματικά φορτισμένος χώρος για πολλούς ανθρώπους –κοινό και ερευνητές– και αυτό οφείλουμε και θέλουμε να το τιμήσουμε.
– Πώς βλέπετε την ιδέα της ανταλλαγής αρχαιοτήτων του ΕΑΜ με τα Γλυπτά του Παρθενώνα που φυλάσσονται στο Βρετανικό Μουσείο;
– Η Ελλάδα κινείται πολύ δυναμικά στο πεδίο της πολιτιστικής διπλωματίας και το προσωρινά κλειστό Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο μπορεί υπό προϋποθέσεις να δώσει αφορμή για διεθνείς συνεργασίες. Ως προς το ζήτημα των Γλυπτών του Παρθενώνα –των οποίων η επανένωση είναι ένας πολύ μεγάλος σκοπός, που νομίζω ότι υπερβαίνει τις συνήθεις ανταλλαγές– θα έλεγα ότι πρόκειται για ένα θέμα με διαστάσεις ηθικές, ιστορικές και βαθιά πολιτισμικές.
Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έχει τη διάθεση να συμβάλει προς αυτόν τον μεγάλο σκοπό με περιοδικές εκθέσεις, οι οποίες θα κρατούσαν το ενδιαφέρον στις αίθουσες του Βρετανικού Μουσείου ζωντανό και σε υψηλά επίπεδα. Δεν πρέπει βέβαια να ξεχνάμε ότι η τελική απόφαση σε τέτοια ζητήματα είναι του υπουργείου Πολιτισμού, έπειτα από γνωμοδότηση των αρμοδίων συμβουλίων. Θα είναι δηλαδή μια απόφαση συλλογική, βασισμένη σε εισηγήσεις επιστημονικών οργάνων και αρχαιολόγων.
– Εσείς είστε πολιτικός μηχανικός. Πώς βλέπετε μέχρι στιγμής την πορεία των μελετών για την επέκταση και αναβάθμιση του μουσείου;
– Ειλικρινά, είμαι πολύ χαρούμενη από αυτό που βλέπω. Οι μελέτες είναι πολύ υψηλού επιπέδου και ο λόγος δεν είναι μόνο οι μελετητές που έχουν επιλεγεί, αλλά και οι υπεύθυνοι υποστήριξης του έργου, καθώς και –κυριότερα– τα στελέχη του μουσείου και του υπουργείου που συμμετέχουν στις διαδικασίες εξέλιξης, ωρίμανσης και έγκρισης των μελετών. Το υπογραμμίζω αυτό, γιατί είναι ένα ολόκληρο οικοσύστημα – αν ένας κρίκος του δεν λειτουργεί καλά, τότε υπάρχει κίνδυνος για ολόκληρη την αλυσίδα.
Ακόμη βρισκόμαστε σε στάδιο προμελέτης, αλλά η επιμέλεια, ο τρόπος προσέγγισης και ο σεβασμός στο υφιστάμενο μνημείο και στις αρχαιότητες που επιδεικνύουν όλοι οι εμπλεκόμενοι, είναι καθησυχαστικός και μου δίνει ελπίδα για τη συνέχεια. Θα έρθει μάλιστα η ώρα –εφόσον φτάσουμε σε ένα σημείο ωρίμανσης– που θα μπορούμε να μοιραστούμε την πορεία των μελετών με το ευρύ κοινό.
Το νήμα με την κοινωνία – Να μη χαθεί το νήμα της σχέσης του μουσείου με την ελληνική κοινωνία και με τη διεθνή κοινότητα, καθώς και να δυναμώσει μέσα από δράσεις.
– Ποιο ρόλο μπορεί να διαδραματίσει το νέο μουσείο όσον αφορά την καθημερινότητα της πόλης;
– Αν θέλουμε να βάλουμε έναν τίτλο στον ρόλο του, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο είναι ένας χώρος όπου η αρχαιότητα συναντά τον σημερινό πολίτη και του μιλάει για το παρόν και το μέλλον. Μπορεί να γίνει ένας ακόμη πιο ζωντανός κόμβος για την πόλη, όχι μόνο πολιτιστικός αλλά και κοινωνικός. Να λειτουργήσει ως ένα σημείο διαλόγου, εκπαίδευσης, ως πεδίο καινοτομίας.
Η προσδοκία είναι να μην το επισκεπτόμαστε μόνο όταν συνοδεύουμε φίλους που επισκέπτονται την πόλη, αλλά να πηγαίνουμε και για ένα σεμινάριο, ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, μια εκδήλωση, πράγματα που και σήμερα γίνονται, αλλά μπορούν να συσχετιστούν περισσότερο με την κοινωνία. Το μουσείο δύναται επίσης να συμβάλει στην οικονομία της Αθήνας – και δεν εννοώ μόνο την τουριστική, αλλά και την πολιτιστική. Ουσιαστικά θέλουμε να είναι ένα κομμάτι της καθημερινής ζωής. Οχι ένα αποστειρωμένο αξιοθέατο.
