«Το σοβαρότερο από κάθε άποψη περιστατικό» που έχει σημειωθεί μετά την απόπειρα πραξικοπήματος το 2016 στην Τουρκία χαρακτήρισε ο Κώστας Υφαντής, καθηγητής διεθνών σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, τη σύλληψη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, αντιμετωπίζοντας κατηγορίες μεταξύ άλλων για διαφθορά και οικονομικές σχέσεις με το PKK.
«Πολιτικά είναι ένα “πραξικόπημα”, ένα δικαστικό “πραξικόπημα”. Η επιθυμία του προέδρου Ερντογάν για μια ακόμα θητεία και το γεγονός ότι δεν μπορεί αυτή τη φορά να είναι σίγουρος ότι θα την εξασφαλίσει είχαν ως αποτέλεσμα την ενεργοποίηση των πρωτοβουλιών από πλευράς τουρκικής δικαιοσύνης», σχολίασε ο έμπειρος στην τουρκική σκηνή διεθνολόγος, που υπήρξε επί σειρά ετών επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης.
Η δημοτικότητα του προέδρου της Τουρκίας έχει σημειώσει πτώση. Παρότι αναδείχθηκε νικητής στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές, στις αυτοδιοικητικές εκλογές το κόμμα του, AKP, ηττήθηκε λαμβάνοντας για πρώτη φορά τη δεύτερη θέση.
Το χρονικό μιας προαναγγελθείσας εξέλιξης
Παρότι η προσπάθεια πολιτικής και ποινικής εξουδετέρωσης του μοναδικού μέχρι τώρα πολιτικού που έχει δείξει ότι μπορεί να σταθεί απέναντι στον πρόεδρο Ερντογάν με αυτόν τον τρόπο είναι πρωτοφανής για τη σύγχρονη εποχή, σίγουρα δεν είναι απροσδόκητη.
Κατά τον κ. Υφαντή, αποτελεί το χρονικό μιας προαναγγελθείσας εξέλιξης καθώς ο Εκρέμ Ιμάμογλου τελεί εδώ και χρόνια σε μια ιδιότυπη «ποινική ομηρία». Στις προηγούμενες μάλιστα προεδρικές εκλογές, όπως εξήγησε, υπήρχε φόβος από την πλευρά της αντιπολίτευσης πως την παραμονή της εκλογικής αναμέτρησης θα εκδίδονταν δικαστικές αποφάσεις που θα έθεταν εκτός μάχης τον πολιτικό αντίπαλο του Ταγίπ Ερντογάν.
O Εκρέμ Ιμάμογλου που έχει νικήσει σε δύο συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις κατακτώντας τον δημαρχιακό θώκο της Κωνσταντινούπολης αντιμετωπίζει σε όλη του την πολιτική καριέρα δικαστικές προκλήσεις. Ενδεικτικά, το 2022 καταδικάστηκε σε φυλάκιση 2,5 ετών για προσβολή δημοσίων λειτουργών, ενώ πέρυσι κατηγορήθηκε για χειραγώγηση διαγωνισμών ανάθεσης έργων. Το τελευταίο περιστατικό ήταν η ακύρωση του πτυχίου του, με απόφαση από το διοικητικό συμβούλιο του Πανεπιστημίου Κωνσταντινούπολης, η οποία αν επικυρωθεί θα του στερήσει το δικαίωμα να θέσει υποψηφιότητα.
Η χρονική στιγμή
Σύμφωνα με τον διεθνολόγο, ο Ταγίπ Ερντογάν επέλεξε να δράσει τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή για δύο λόγους.
Ο πρώτος ήταν πως ενδεχομένως ήθελε να προλάβει την εσωκομματική διαδικασία του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), το οποίο θα αναδείνυε τον κ. Ιμάμογλου υποψήφιο στις επόμενες προεδρικές εκλογές και συνεπώς αντίπαλο του Ταγίπ Ερντογάν. Η ανάδειξή του ως προεδρικού υποψηφίου αναμενόταν να ανακοινωθεί στις 23 Μαρτίου. Με την ιδιότητα αυτή θα μπορούσε ευκολότερα να συνασπίσει ευρύτερα την αντιπολίτευση. Αλλωστε, μιλώντας για την πολιτική του επιρροή, ο κ. Εκρέμογλου είχε δηλώσει πέρυσι αναφερόμενος στην εκλογική του νίκη «πως ήταν κάτι παραπάνω από την εκλογή δημάρχου».
Ο κ. Υφαντής ωστόσο παρατηρεί και μια ακόμα παράμετρο: ότι μετά την έκκληση του ηγέτη του PKK, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, προς το κόμμα του να καταθέσει τα όπλα, ο Τούρκος πρόεδρος νιώθει ισχυρός. «Εχει ξεκινήσει μια διαδικασία προσέγγισης με το κουρδικό στοιχείο. Παρά το έλλειμμα εμπιστοσύνης μεταξύ Κούρδων και κυβέρνησης, αυτή τη στιγμή ο κ. Ερντογάν θεωρεί ότι έχει προσεταιριστεί το κουρδικό στοιχείο και συνεχίζει να διαπραγματεύεται και να συνδιαλέγεται μαζί του». Παράλληλα με την κίνηση Οτσαλάν, η τελευταία εξέλιξη στη Σύρια, όπου οι Κούρδοι της χώρας συμφώνησαν να εγκαταλείψουν τις όποιες αυτονομιστικές διεκδικήσεις, αμβλύνει και εκείνο το μέτωπο συνθέτοντας μια ευνοϊκή συγκυρία.
Η επόμενη ημέρα
Εν μέσω προβλέψεων για μια μείζονα πολιτική κρίση στην Τουρκία, το Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης κατέγραψε βουτιά 6,9% ενώ η τουρκική λίρα άγγιξε νέο ιστορικό χαμηλό. Ωστόσο ο καθηγητής διεθνών σχέσεων σημειώνει ότι είναι δύσκολο να προβλέψει κάποιος ποια θα είναι η επόμενη ημέρα στη χώρα. Οπως είπε, μιλώντας στην «Κ», η κυρίαρχη πρόβλεψη είναι η καταδίκη του Εκρέμ Ιμάμογλου και η πολιτική του εξουδετέρωση.
Η αντιπολίτευση όμως έχει ήδη καλέσει σε διαμαρτυρία. Ο εκπρόσωπος του CHP, Ντενίζ Γιουζέλ, προέτρεψε τους πολίτες να συγκεντρωθούν στα τοπικά γραφεία του κόμματος στις περιοχές τους ενώ κάλεσμα διαμαρτυρίας απηύθυναν και τα αριστερά κόμματα της αντιπολίτευσης. Ο διεθνολόγος διερωτάται ωστόσο ποιες είναι οι δυνατότητες της αντιπολίτευσης να αντιδράσει σε αυτό που συμβαίνει δεδομένου ότι η κυβέρνηση «ελέγχει τους αρμούς της εξουσίας αλλά και έχει αποδείξει ότι μπορεί να είναι αδίστακτη σε ζητήματα καταστολής χωρίς να υπολογίζει τη διεθνή κοινή γνώμη ή εσωτερικές αντιδράσεις».
Προσπαθώντας να προλάβουν τις αντιδράσεις, οι τουρκικές αρχές απαγόρευσαν τις συγκεντρώσεις για τέσσερις ημέρες, και έκλεισαν πολλούς δρόμους στην Κωνσταντινούπολη, ενώ όπως μεταδίδει το Reuters, το παρατηρητήριο του Διαδικτύου «Netblocks» αναφέρει ότι έχει περιοριστεί η πρόσβαση σε αρκετές πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων, όπως το X, το TikTok, το Instagram και το YouΤube.
Στο ερώτημα αν οι εξελίξεις επηρεάσουν την Ελλάδα, ο κ. Υφαντής εκτίμησε πως μάλλον όχι, καθώς δεν θεωρεί πιθανό η Τουρκία να δημιουργήσει μια κρίση στην εξωτερική πολιτική της στην προσπάθεια να συσπειρώσει το εσωτερικό. «Δεν θα επιλέξει τώρα ο Τούρκος πρόεδρος να εμφανίσει την Τουρκία ως πρόβλημα».
Το κυνήγι των δημάρχων
Παρότι ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης είναι το πιο γνωστό στέλεχος της αντιπολίτευσης που συλλαμβάνεται, ο Ταγίπ Ερντογάν έχει εξαπολύσει εδώ και καιρό ένα «κυνήγι δημάρχων» αντίπαλων κομμάτων, προσπαθώντας να εξαλείψει κάθε έρεισμα της αντιπολίτευσης. Εχουν προηγηθεί συλλήψεις δημάρχων που στις πρόσφατες εκλογές πήραν τον έλεγχο μικρότερων ή και μεγαλύτερων δήμων, και άρα μπορούν να αντιπολιτευθούν τον πρόεδρο. «Η Τουρκία έχει χαρακτηριστεί, και συμφωνώ με αυτό, ελλειμματική δημοκρατία, υπό την έννοια ότι η διάκριση εξουσιών είναι καθαρά τυπική. Τα κόμματα λειτουργούν και μάλιστα συγκρούονται με σφοδρότητα, οι εκλογές παραμένουν αδιάβλητες, αλλά μιλάμε για ένα καθεστώς “αυταρχικότητας της πλειοψηφίας”».
