Κακά τα ψέματα: το σεξ βρίσκεται παντού. Συχνά, βέβαια, όσο περισσότερο σεξ «καταναλώνουμε» –από τις απεικονίσεις της ποπ κουλτούρας μέχρι της πορνογραφίας– τόσο περισσότερο απομακρυνόμαστε από το να κατανοήσουμε το πραγματικό σεξ και να μιλήσουμε χωρίς φόβο μα με πολύ πάθος για αυτό από το οποίο ξεκινούν όλα: την επιθυμία. Και ειδικά τη γυναικεία.
Μία μίνι σειρά σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης που προβλήθηκε στο Netflix θέλησε να ρίξει φως σε αυτό ακριβώς: στην ηδονή και στον γυναικείο οργασμό. To «Principles of Pleasure», μάλιστα, έφτασε και στις υποψηφιότητες των βραβείων Emmy που αφορούν το περιεχόμενο ειδησεογραφίας και τεκμηρίωσης, στην κατηγορία Καλύτερου Γραφιστικού Σχεδιασμού και Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης σε Ντοκιμαντέρ.
Πίσω από την παραγωγή τής εν λόγω σειράς βρισκόταν η Ελληνίδα Θάλεια Μαύρος. Πριν από κάποια χρόνια μετακόμισε στις ΗΠΑ και αρχικά εργάστηκε σε περιοδικά και μέσα σαν το Vice, στο οποίο μάλιστα υπήρξε creative director. «Δουλεύοντας στο Vice, έπρεπε να αγωνιστώ για κάθε ιστορία που ήθελα να πω. Δεν καταλάβαιναν πάντα γιατί με τραβούσαν ορισμένες αφηγήσεις, αλλά τελικά επέστρεφαν και μου έλεγαν: “Είχες δίκιο”. Ωστόσο αυτή η συνεχής τριβή αποδείχθηκε εξουθενωτική», λέει η Θάλεια Μαύρος, λίγο πριν ετοιμάσει βαλίτσες για Αθήνα και το WOW Festival, το φεστιβάλ αφιερωμένο στις γυναίκες που για τρίτη χρονιά διοργανώνει το ΚΠΙΣΝ, ούσα μία από τις φετινές, βασικές ομιλήτριές του (5/4).
Βαδίζοντας σε ένα «πολιτιστικό ναρκοπέδιο»
«Στη δική μου γενιά, το σεξ σχεδόν δεν συζητιόταν. Θυμάμαι ότι, όταν ήμουν έφηβη, ρωτούσα ερωτήσεις και ήξερα ότι οι ενήλικες μου έλεγαν ψέματα, ότι δεν μου έδιναν τις πραγματικές απαντήσεις. Τότε, σε ηλικία 14 ή 15 ετών, υποσχέθηκα στον εαυτό μου ότι μια μέρα θα έφτιαχνα ένα “εγχειρίδιο” για να βοηθήσω τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν το σώμα τους, τη σεξουαλικότητά τους και τις επιθυμίες τους. Είχα ξεχάσει αυτή την υπόσχεση μέχρι που δημιούργησα το “The Principles of Pleasure” και συνειδητοποίησα ότι, με κάποιον τρόπο, είχα υλοποιήσει αυτό που χρειαζόταν ο νεότερος εαυτός μου», λέει θαρραλέα η παραγωγός.
Σήμερα, η Μαύρος ηγείται του «The Front», μιας πλατφόρμας που βάζει τις γυναίκες στην πρώτη γραμμή, θέλοντας να αναδείξει με τις παραγωγές του ιστορίες που αξίζει να ακουστούν, όχι μόνο από γυναίκες αλλά από κάθε περιθωριοποιημένη φωνή, στη φόρμα του ντοκιμαντέρ και αισίως της μυθοπλασίας. Η παραγωγός ήθελε να μπορεί να λέει αυτές τις ιστορίες «χωρίς να χρειάζεται να εξηγήσουμε γιατί οι απόψεις μας έχουν σημασία». Μα, όπως παραδέχεται, «ακόμα και με το “The Front” έπρεπε να αγωνιστώ για να πείσω τους επενδυτές ότι μια τέτοια πλατφόρμα ήταν αναγκαία. Το αστείο είναι ότι σε εκείνη τη φάση ήταν συχνά οι άνδρες που με υποστήριξαν περισσότερο από τις γυναίκες, κάτι που μου έδειξε πόσο βαθιά ριζωμένες είναι ορισμένες προκαταλήψεις».
Αρχικά, ήθελα να εξερευνήσω πιο προχωρημένες έννοιες, όπως η ηδονή ως μια εναλλακτική κατάσταση συνείδησης ή οι βαθύτερες ψυχολογικές πτυχές της γυναικείας σεξουαλικότητας. Αλλά γρήγορα συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να επιστρέψουμε στις απολύτως βασικές γνώσεις.
Παρ’ όλα αυτά, όσον αφορά το «The Principles of Pleasure» ήταν το Netflix αυτό το οποίο ήρθε στην εταιρεία παραγωγής για τη δημιουργία μιας τέτοιας σειράς. Θα φανταζόταν κανείς πως αυτό θα έκανε αμέσως αμέσως πολύ πιο εύκολη την υλοποίηση, μα ήταν πολλές οι προκλήσεις που είχαν να αντιμετωπίσουν η Θάλεια Μαύρος και η ομάδα της με το «The Principles of Pleasure»: «Αρχικά, ήθελα να εξερευνήσω πιο προχωρημένες έννοιες, όπως η ηδονή ως μια εναλλακτική κατάσταση συνείδησης ή οι βαθύτερες ψυχολογικές πτυχές της γυναικείας σεξουαλικότητας. Αλλά γρήγορα συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να επιστρέψουμε στις απολύτως βασικές γνώσεις. Αυτό ήταν απογοητευτικό στην αρχή, γιατί συνήθως δημιουργώ έργα που απευθύνονται σε αυτό που με απασχολεί προσωπικά. Μα, καθώς άρχισα να ρωτάω γυναίκες γύρω μου, ακόμα και προοδευτικές, μορφωμένες γυναίκες που εργάζονται στα μέσα ενημέρωσης και στον κινηματογράφο, για αυτά τα θεμελιώδη θέματα, σοκαρίστηκα από το πόσα δεν γνώριζαν. Ηταν ένα πραγματικό ξυπνητήρι – μου έδειξε πόσο αναγκαία είναι ακόμα αυτού του είδους η αφήγηση».
Επειτα, όταν μιλάμε για Netflix, μιλάμε για μια πλατφόρμα που διατίθεται σε πάνω από 190 χώρες, «πράγμα που σήμαινε ότι έπρεπε να περιηγηθούμε σε πολύ διαφορετικούς κοινωνικούς, θρησκευτικούς και πολιτιστικούς κανόνες γύρω από τη γυναικεία ηδονή». Η Θάλεια Μαύρος ήθελε οι αναπαραστάσεις της σειράς να μη ρέπουν προς τη χαριτωμενιά, αλλά να είναι όσο το δυνατόν πιο αληθινές, με τη σειρά έτσι σε πολλές χώρες να απαιτεί γονικό έλεγχο για την παρακολούθησή της.
Σε πολλές περιπτώσεις, πάντως, η «αντίσταση» ήρθε από πλευρές που θεωρούνται πιο ανοιχτές σε τέτοια ζητήματα: «Ενας προοδευτικός Ελβετός πατέρας άφησε τον δεκαπεντάχρονο γιο του και τους φίλους του να παρακολουθήσουν τη σειρά, μόνο για να δεχτεί τηλεφωνήματα από το σχολείο και άλλους γονείς που τον επέπληξαν για την “ακαταλληλότητα” του προγράμματος. Ηταν έφηβοι που ήταν ήδη περίεργοι, ήδη εκτεθειμένοι σε παραπληροφόρηση, και όμως μια επιστημονικά τεκμηριωμένη, εκπαιδευτική σειρά θεωρήθηκε “πάρα πολύ”», σχολιάζει η παραγωγός. «Γνώριζα από την αρχή ότι θα εισερχόμασταν σε ένα πολιτιστικό ναρκοπέδιο, αλλά δεν περίμενα πόσο έντονες και πολωμένες θα ήταν οι αντιδράσεις». Οι οποίες αφορούσαν από την παρουσία τρανς γυναικών, που για κάποιους δεν έπρεπε να συμπεριληφθούν, μέχρι άλλες που δεν βρήκαν τη σειρά αρκετά ριζοσπαστική.
«Η επανάκτηση της ηδονής δεν αφορά μόνο το σεξ»
Η ίδια η Θάλεια Μαύρος προσωπικά αγκάλιαζε πάντα την επιθυμία της, ήταν κάτι που της φαινόταν φυσικό, ακόμα και αν δεν μεγάλωσε σε περιβάλλον που ενθάρρυνε αυτή την ανοιχτότητα. Κάνοντας όμως το «The Principles of Pleasure», κατάλαβε πως αυτό είναι σπάνιο: «Ακουσα ιστορίες από γυναίκες που δεν είχαν νιώσει ποτέ ότι μπορούσαν να εκφράσουν τι τους αρέσει, που δεν είχαν μάθει να αναγνωρίζουν τη δική τους επιθυμία ως προτεραιότητα. Και αυτό με συγκλόνισε, γιατί αυτές οι αφηγήσεις δεν ήταν εξαιρέσεις – ήταν ο κανόνας», λέει.
Ακόμα, λοιπόν, και μια γυναίκα ανοιχτή απέναντι στο σώμα και τα θέλω της είχε πράγματα να μάθει από αυτή τη διαδικασία: «Το μεγαλύτερο μάθημα που πήρα είναι ότι η επανάκτηση της ηδονής δεν αφορά μόνο το σεξ – αφορά την επανάκτηση της σύνδεσής μας με τον εαυτό μας, με τους άλλους και με κάτι ανώτερο. Ο κόσμος είναι γεμάτος πόνο, αρρώστια, θάνατο και αδικία. Μπορούμε (και πρέπει) να εστιάσουμε σε αυτά, αλλά αυτό που μας ανυψώνει πραγματικά, αυτό που μας φέρνει πιο κοντά σε μια ανώτερη δύναμη –όποιο όνομα κι αν της δίνουμε– είναι η ηδονή. Δυστυχώς, η θρησκεία και η κοινωνία μάς έχουν στερήσει αυτή τη σύνδεση, δαιμονοποιώντας την ως κάτι ταπεινό ή ανήθικο. Αλλά εγώ πιστεύω ακριβώς το αντίθετο: η ηδονή, ειδικά η γυναικεία ηδονή, είναι ιερή. Είναι ένα απόλυτο δικαίωμα. Είναι αυτό που μας συνδέει, μας θεραπεύει και μας υπενθυμίζει τον απόλυτο σκοπό μας: να είμαστε σε κοινωνία μεταξύ μας», θα πει.
Δεν υπάρχει προκαθορισμένος χάρτης για την ηδονή, κανένα εγχειρίδιο που να ισχύει για όλες. Ο μόνος τρόπος να καταλάβουμε τον εαυτό μας είναι να εξερευνήσουμε – χωρίς ντροπή, χωρίς συγγνώμες και χωρίς την ανάγκη να χωρέσουμε σε αυτό που θεωρείται “αποδεκτό” ή “φυσιολογικό”. Το σώμα μας, οι κανόνες μας.
Φυσικά είναι άπειρες οι εξωτερικές επιρροές ακόμα και σε ένα τόσο προσωπικό ζήτημα, ακόμα και για γυναίκες που δηλώνουν απελευθερωμένες. Αν πρέπει η Θάλεια Μαύρος να περιορίσει τη συμβουλή της σε μία λέξη, αυτή θα ήταν «πειραματισμός»: «Δώστε στον εαυτό σας άδεια να δοκιμάσετε, να είστε περίεργες, να μην έχετε όλες τις απαντήσεις από την αρχή. Πώς μπορούμε να ξέρουμε τι θέλουμε, τι μας αρέσει, τι χρειαζόμαστε, αν δεν πειραματιστούμε; Δεν υπάρχει προκαθορισμένος χάρτης για την ηδονή, κανένα εγχειρίδιο που να ισχύει για όλες. Ο μόνος τρόπος να καταλάβουμε τον εαυτό μας είναι να εξερευνήσουμε – χωρίς ντροπή, χωρίς συγγνώμες και χωρίς την ανάγκη να χωρέσουμε σε αυτό που θεωρείται “αποδεκτό” ή “φυσιολογικό”. Το σώμα μας, οι κανόνες μας. Οι επιθυμίες μας, η δική μας ανακάλυψη. Τα σώματά μας δεν ανήκουν στους γονείς μας, στους συζύγους μας ή στα παιδιά μας. Πάνω απ’ όλα, ανήκουν σε εμάς τις ίδιες».
Θα καταλήξει με ασφάλεια στο ότι «το σώμα μας είναι πιο έξυπνο από το μυαλό μας». Και αυτό γιατί «είναι πιο πρωτόγονο, πιο συντονισμένο με το περιβάλλον, ικανό να επεξεργάζεται πληροφορίες πολύ πιο γρήγορα από τη συνειδητή μας σκέψη. Επεξεργαζόμαστε τον κόσμο όχι όπως είναι, αλλά όπως μας έχουν μάθει να τον αντιλαμβανόμαστε. Το σώμα, όμως, προσπερνά αυτά τα φίλτρα. Απορροφά ακατέργαστες πληροφορίες, αντιδρά άμεσα στην πραγματικότητα όπως εκτυλίσσεται. Γι’ αυτό τόσοι άνθρωποι βιώνουν “ένστικτα” ή φυσικές αντιδράσεις σε καταστάσεις πριν το συνειδητό τους μυαλό μπορέσει να εξηγήσει το γιατί».
Οι γυναίκες σε κάθε γωνιά του πλανήτη
Είναι σαφές, λοιπόν, πως για τη Θάλεια Μαύρος η ανακάλυψη του σώματος δεν αφορά μόνο την ηδονή, αλλά τελικά τον τρόπο που οι γυναίκες είναι ειλικρινείς στον εαυτό τους και άρα απέναντι στους άλλους, στο πώς τελικά υπάρχουν στον κόσμο. Ανοίγοντας την ομπρέλα της συζήτησης στη θέση της γυναίκας σήμερα, θα πει πως «αυτό που πραγματικά θέλουμε είναι κυριαρχία πάνω στον εαυτό μας. Να μπορούμε να υπάρχουμε πλήρως, χωρίς να είμαστε σε διαρκή αντίσταση, χωρίς να πρέπει να αποδεικνύουμε την αξία μας, χωρίς να κουβαλάμε τα βάρη των αντρών ή να κάνουμε χώρο για την εξέλιξή τους εις βάρος μας. Για πάρα πολύ καιρό, έχουμε ορίσει τον εαυτό μας σε σχέση με τους άντρες – αγωνιζόμενες για μια θέση στο δικό τους τραπέζι, αποδεικνύοντας την αξία μας σε δικά τους συστήματα, διαχειριζόμενες τα δικά τους συναισθήματα και προσαρμόζοντας τις φιλοδοξίες μας για να μη θίξουμε τη δική τους ευθραυστότητα. Αλλά αν δεν χρειαζόταν να το κάνουμε αυτό;», διερωτάται τελικά η Θάλεια Μαύρος.
Η ίδια πάντως θα συνεχίσει να ψάχνει γυναικείες ιστορίες σε κάθε γωνιά του κόσμου. Το τελευταίο της πρότζεκτ, «Bilili Creative Lab», ταξιδεύει στην Αφρική και συγκεκριμένα στην Γκάνα προκειμένου να στηρίξει αναδυόμενες κινηματογραφίστριες. Από την έως τώρα εμπειρία της, η Μαύρος βλέπει πως πρόκειται για γυναίκες που είναι «πανέξυπνες, δυναμικές και ηγούνται των κοινοτήτων τους με αμέτρητους τρόπους. Αυτό που λείπει είναι η ευκαιρία. Η πρόσβαση σε υποδομές, η εκπαίδευση, οι διασυνδέσεις που θα τους επιτρέψουν να μπουν σε βιομηχανίες που ιστορικά τις έχουν αποκλείσει», στο οποίο το lab προσπαθεί να βοηθήσει.
Ισως τελικά στην Αφρική να κρύβεται και ένα ευρύτερο, καλύτερο μέλλον. Τουλάχιστον στα μάτια της Θάλειας Μαύρος: «Αυτό που με συναρπάζει περισσότερο στην Αφρική είναι ότι είναι έτοιμη για αλλαγή», λέει. «Και αυτό την κάνει το πιο γόνιμο έδαφος για έναν εντελώς νέο τρόπο ύπαρξης».
Η Θάλεια Μαύρος θα εμφανιστεί ως ομιλήτρια στο WOW Festival (4-7/4) το Σάββατο 5 Απριλίου στις 16:00, στον Φάρο του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
