Συγκινούμαι που έχω απέναντί μου την Κάρμεν Τσάπλιν, την εγγονή του Τσάρλι Τσάπλιν, κατά κόσμο «Σαρλό», ο οποίος σημάδεψε τα παιδικά χρόνια πολλών γενιών όπως άγγιξε με τρόπο μοναδικό και τους ενήλικες.
Η φήμη του παραμένει αξεπέραστη ακόμη και σήμερα. Η εγγονή διαθέτει αναμφισβήτητα τη λάμψη του παππού της, γελάει αβίαστα σε κάθε ερώτηση, τα μάτια της εκπέμπουν τη σπιρτάδα μικρού παιδιού, ενώ μιλάει για τον «Τσάρλι», όπως αποκαλεί τον παππού της, σαν να βρίσκεται ανάμεσά μας.
«Η τέχνη τρέχει στο αίμα μας», ομολογεί, «παρότι ο παππούς μου είχε κάνει τα πάντα για να γίνουν τα παιδιά του οικονομολόγοι και καθηγητές». Κόρη του Μάικλ Τσάπλιν, του μεγαλύτερου γιου του διάσημου καλλιτέχνη και της Οόνα Ο’Νιλ, της τέταρτης συζύγου του Τσάπλιν, η Κάρμεν, στο σκηνοθετικό της ντεμπούτο σε μεγάλου μήκους ταινία, προσπαθεί να εξερευνήσει μια άγνωστη πτυχή της ζωής του Τσάπλιν. Πραγματοποιεί ένα αποκαλυπτικό ταξίδι στην τσιγγάνικη κληρονομιά του η οποία εικάζεται πως ενέπνευσε τη δημιουργία του διαβόητου και αγαπημένου χαρακτήρα του Σαρλό.
Η ταινία αναζητεί τις απαντήσεις για το μοναδικό ταλέντο του ηθοποιού στην πολιτιστική κληρονομιά των Ρομά, μέσα από αποκλειστικές συνεντεύξεις συγγενικών προσώπων, αποσπάσματα ταινιών, οικογενειακά βίντεο και καταθέσεις ψυχής από διάσημους σύγχρονους καλλιτέχνες με τσιγγάνικη καταγωγή, όπως ο Εμίρ Κουστουρίτσα, ο Τόνι Γκάτλιφ και ο Τζόνι Ντέπ.
– Πώς ξεκίνησε αυτή η ταινία;
– Αφού ο παππούς μου δημοσίευσε την aυτοβιογραφία του το 1964, έλαβε ένα γράμμα από έναν Αγγλο τσιγγάνο που ονομαζόταν Τζακ Χιλ. Στο γράμμα αυτό ο Χιλ ισχυριζόταν ότι ο Τσάρλι δεν γεννήθηκε στο Λονδίνο, αλλά στο καραβάνι της βασίλισσας των τσιγγάνων στο «Black Patch» κοντά στο Μπέρμιγχαμ, και πως είχε τσιγγάνικη καταγωγή.
O πατέρας μου o οποίος πάντα γοητευόταν από τους τσιγγάνους και λάτρευε όλη αυτή τη μουσική, μια μέρα βρήκε αυτό το γράμμα και άρχισε να ψάχνει την αλήθεια για τις ρίζες μας. Αργότερα, η αδελφή μου Ντολόρες, ήταν η πρώτη που είχε την ιδέα για μια ταινία με αυτό το θέμα.
Η ιστορία ακολουθεί τον πατέρα μου, τον συγγραφέα Μάικλ Τζέι Τσάπλιν, καθώς ξεδιπλώνει τις αγγλικές ρίζες του Τσάπλιν και έρχεται σε μια βαθύτερη κατανόηση της σχέσης με τον πατέρα του. Αυτή η κληρονομιά είχε διαποτίσει τον τρόπο με τον οποίο είχε μεγαλώσει ο Τσάρλι, με αποτέλεσμα να φυτρώσει ένα γενεαλογικό δέντρο γεμάτο καλλιτέχνες. Eίμαστε όλοι καλλιτέχνες στην οικογένεια, δεν είναι τυχαίο αυτό. Η τέχνη τρέχει στο αίμα μας.
– Ηταν δύσκολο για εσάς, ως συγγενής, να πείτε την ιστορία του παππού σας;
– Η ιστορία του Τσάπλιν έχει ειπωθεί πολλές φορές. Παρ’ όλα αυτά ένιωσα υποχρεωμένη να την προσεγγίσω από μια προσωπική οπτική γωνία, μέσα από τα μάτια του πατέρα μου. Μαζί με την αδερφή μου Ντολόρες που είναι συμπαραγωγός. Ανακαλύπτοντας την ιστορία της γραμμής του αίματός μας και σκάβοντας στα αρχεία, προσπαθήσαμε να δώσουμε μια νέα αφήγηση για την οικογένειά μας και την κληρονομιά μας.
Η ταινία είναι μια γιορτή της παράδοσης των τσιγγάνων, δηλαδή των Ρομά, των ταξιδευτών και προσφέρει στο κοινό μια νέα εικόνα για τον Τσάπλιν ως άνδρα και ως καλλιτέχνη..
Παρά το γεγονός ότι ιστορικά ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας, οι Ρομά είναι ελεύθεροι με τρόπο που οι περισσότεροι από εμάς δεν είμαστε. Ο Τσάρλι ταυτίστηκε έντονα με την ιδέα του να είσαι άνθρωπος χωρίς σύνορα: «Θεωρώ τον εαυτό μου πολίτη του κόσμου», έλεγε ξανά και ξανά. Ο παππούς μου ισχυριζόταν ότι η Ρoμά κουλτούρα του τον δίδαξε να κάνει τέχνη, μουσική και να ζει τη ζωή του».
– Προλάβατε να τον γνωρίσετε;
– Πέθανε όταν ήμουν 4 ετών. Ετσι, έχω μια φωτογραφία μαζί με τον παππού μου, όπου αυτός είναι πολύ, πολύ μεγάλος και εγώ είμαι πολύ μικρή. Και κρατιόμαστε από το χέρι. Πολύ όμορφη εικόνα. Ξέρετε, οι αναμνήσεις μου είναι περισσότερο μέσα από τις φωτογραφίες παρά μέσα από πραγματικές ζωντανές αναμνήσεις. Μεγάλωσα όμως σε ένα σπίτι γεμάτο από τις ταινίες του και τα ανέκδοτά του, αναμνήσεις και ιστορίες, παρόλο που ήμουν τεσσάρων χρονών, όταν εκείνος πέθανε, στις 25 Δεκεμβρίου του 1977. Μισούσε τα Χριστούγεννα. Του θύμιζαν τα πολύ φτωχικά του χρόνια, και δεν άντεχε την πληθώρα από τα δώρα και τα φαγητά. Ειρωνεία της μοίρας το ότι έφυγε Χριστούγεννα».
Μισούσε τα Χριστούγεννα. Του θύμιζαν τα πολύ φτωχικά του χρόνια, και δεν άντεχε την πληθώρα από τα δώρα και τα φαγητά. Ειρωνεία της μοίρας το ότι έφυγε Χριστούγεννα.
– Μετά το ταξίδι σας αυτό στην τσιγγάνικη κληρονομιά σας είδατε τον παππού σας με άλλα μάτια;
– Nαι τον είδαμε. Και έχει ενδιαφέρον να δει κανείς ξανά τις ταινίες του με αυτή τη νέα ματιά. Τα προφανή είναι ότι έμαθε μόνος του να παίζει βιολί και πιάνο. Μετά, στην ταινία του «Ο Μεγάλος Δικτάτορας» παίζει μπάλα με την υδρόγειο σφαίρα, και είναι σαν ένα τσιγγάνικο χορευτικό. Είχε και μια εμμονή γενικότερα με τους Ρομά, τους έδινε ρόλους στις ταινίες του. Ηταν άλλωστε ο ίδιος εν μέρει τσιγγάνος από μικρός, επειδή η παιδική του ηλικία ήταν σαν μυθιστόρημα του Καρόλου Ντίκενς, με τόση φτώχεια και δυστυχία. Αυτή η φτώχεια μετατράπηκε μετά σε κομμάτι της ιστορίας του, μέρος της φιγούρας του Σαρλό. Το ενέταξε και αυτό το στοιχείο μέσα στην αφήγησή του.
Ηταν άλλωστε ο ίδιος εν μέρει τσιγγάνος από μικρός, επειδή η παιδική του ηλικία ήταν σαν μυθιστόρημα του Καρόλου Ντίκενς, με τόση φτώχεια και δυστυχία.
– Ηταν εντέλει δύσκολος άνθρωπος ο Τσάρλι Τσάπλιν;
– Ναι, νομίζω ότι ήταν. Ξέρετε, οι άνθρωποι που είναι ιδιοφυΐες, είναι συχνά και εμμονικοί. Ο Τσάρλι είχε όμως και μια εξαιρετικά γενναιόδωρη πλευρά. Εκανε πολύ συχνά τον κλόουν για τα παιδιά του.
Είχε προφανώς και μια φωτεινή αστεία πλευρά. Αλλά είχε και τους δαίμονές του. Τον καταδίωκαν τα άσχημα παιδικά του χρόνια και τα τραύματα που κουβαλούσε. Του πήραν τη μητέρα του η οποία νοσηλεύτηκε σε ψυχιατρείο, δεν γνώρισε ποτέ τον πατέρα του. Ξεκίνησε να εργάζεται όταν ήταν πέντε χρονών.
Ηταν ένας άνθρωπος που μεγάλωσε στη βικτοριανή Αγγλία και έκανε παιδιά τη δεκαετία του ’60. Αντίθετα με εκείνον τα παιδιά του είχαν μπάτλερ, κηπουρούς και σοφέρ. Και έτσι υποθέτω ότι για αυτούς τους λόγους πρέπει να ήταν εξαιρετικά δύσκολο να συμβιβάσει το παρελθόν του με την ανάγκη που είχε να αναθρέψει σωστά τα παιδιά του. Δεν ήταν εύκολο λοιπόν όλο αυτό για κανένα από τα παιδιά του, ούτε για τη θεία μου Τζεραλντίν, ούτε για τον πατέρα μου τον Μάικλ. Παρ’ όλα αυτά ο πατέρας μου εξιστορεί σήμερα πως είχε μια καλή παιδική ηλικία, αλλά με τις στιγμές της.
Ελεγε πως ήταν κατά 1/8 τσιγγάνος, σε έναν κόσμο που δεν ήταν έτοιμος να δεχθεί τη διαφορετικότητα. Σήμερα βλέπουμε όλα αυτά που κατακτήθηκαν με τόσο κόπο να αμφισβητούνται.
– Μάθατε τελικά αν γεννήθηκε ο Τσάρλι Τσάπλιν σε τροχόσπιτo;
– Δεν μάθαμε, όχι. Ωστόσο δεν νομίζω ότι είναι σημαντικό, διότι είναι πράγματι αδύνατον να αποδειχθεί πού γεννήθηκε πραγματικά ο Τσάρλι. Δεν υπήρχε πιστοποιητικό γέννησης. Παραμένει λοιπόν ένα μυστήριο. Θα μπορούσε να έχει γεννηθεί και σε ένα τροχόσπιτο. Ηταν ένας ελεύθερος άνθρωπος σαν τους τσιγγάνους, χωρίς σύνορα, χωρίς σπίτι.
Ο ίδιος ο Τσάρλι ζούσε με μια απαράμιλλη ζωντάνια που γοήτευε ανθρώπους από όλα τα κοινωνικά στρώματα και ενέπνευσε τα παιδιά του να ενσαρκώσουν το πάθος και τη δημιουργική ελευθερία.
Ο θρυλικός χαρακτήρας του Σαρλό ήταν ένας φάρος ελπίδας και φωτός σε έναν συχνά σκοτεινό κόσμο, σε πολέμους, σε πολιτικές αντιπαραθέσεις, στον ρατσισμό.
Ελεγε πως ήταν κατά 1/8 τσιγγάνος, σε έναν κόσμο που δεν ήταν έτοιμος να δεχθεί τη διαφορετικότητα. Σήμερα βλέπουμε όλα αυτά που κατακτήθηκαν με τόσο κόπο να αμφισβητούνται. Για αυτό και πρέπει να σταθούμε σταθεροί απέναντι σε αυτές τις αξίες, σε αυτόν τον σύγχρονο κόσμο. Και να μην αφήσουμε να μας πάρουν αυτά για τα οποία οι παππούδες μας πάλεψαν με τόσο κόπο να κατακτήσουν.
*Η ταινία «Charlie Chaplin: Spirit of the Tramp» θα προβληθεί στις 14 Μαρτίου, στις 17.00 στην αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη.
