«Ισως τα επόμενα χρόνια οι επιστήμονες να μπορέσουν να εντοπίσουν κάποια αντίστοιχη σεισμική ακολουθία που να συγκρίνεται με αυτήν που καταγράφεται σήμερα στη Σαντορίνη. Προς το παρόν το φαινόμενο αυτό παραμένει σπάνιο και με βεβαιότητα σας λέω πως θα αποτελέσει αντικείμενο μελέτης για πολλά χρόνια».
Αυτή την περίοδο, ο βραβευμένος Αμερικανός καθηγητής στο Τμήμα Γεωφυσικής του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ και πρώην πρόεδρος της Αμερικανικής Σεισμολογικής Εταιρείας, Γουίλιαμ Ελσγουορθ, έχει στρέψει το ενδιαφέρον του –μαζί με εκατοντάδες ακόμη συναδέλφους του από όλο τον κόσμο– στις Κυκλάδες: σε αυτό το σημείο του πλανήτη όπου η γη τρέμει αδιάκοπα, χωρίς κανείς ακόμη να μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια πότε αυτή η σεισμική «δίνη» θα μπορέσει να σβήσει.
«Δεν θυμάμαι να έχει υπάρξει αντίστοιχη ακολουθία η οποία να έχει καθαρά τεκτονική προέλευση, δηλαδή να περιλαμβάνει μόνο κίνηση των ρηγμάτων, χωρίς να συνδέεται με ηφαίστειο».
Καθώς η έρευνά του επικεντρώνεται στη σεισμολογική μελέτη των ενεργών ρηγμάτων, συζητούμε μαζί του για την κατάσταση στην περιοχή.
«Από τότε που ο ρυθμός των σεισμών εντάθηκε στις αρχές του Φεβρουαρίου, πολλοί από εμάς σε όλο τον κόσμο αναρωτιόμαστε με ποιο αντίστοιχο φαινόμενο μπορεί να συνδέεται αυτό που συμβαίνει στη Σαντορίνη. Είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο να έχουμε τόσο πολλούς σεισμούς μεγέθους των 5 Ρίχτερ, αλλά κανέναν μεγαλύτερο», λέει στην «Κ» ο καθηγητής του Στάνφορντ.
«Δεν θυμάμαι να έχει υπάρξει αντίστοιχη ακολουθία η οποία να έχει καθαρά τεκτονική προέλευση, δηλαδή να περιλαμβάνει μόνο κίνηση των ρηγμάτων, χωρίς να συνδέεται με ηφαίστειο. Ορισμένες ακολουθίες αντίστοιχης έντασης και διάρκειας που γνωρίζω περιλαμβάνουν την κατάρρευση της καλντέρας κεντρικού ηφαιστείου, όπως η πρόσφατη κατάρρευση του Κιλαουέα στη Χαβάη. Ομως, ούτε αυτό συμβαίνει σε αυτή την περίπτωση», τονίζει επισημαίνοντας πάντως πως αυτό δεν σημαίνει πως μια έκρηξη είναι είτε επικείμενη είτε πιθανή, καθώς δεν υπάρχουν ανάλογα πρόδρομα φαινόμενα ηφαιστειακής έκρηξης.
«Αυτό δεν σημαίνει πως μια έκρηξη είναι είτε επικείμενη είτε πιθανή, καθώς δεν υπάρχουν ανάλογα πρόδρομα φαινόμενα ηφαιστειακής έκρηξης».
«Αυτό που διακρίνει τη συγκεκριμένη ακολουθία δεν είναι μόνο ο μεγάλος αριθμός σεισμών μετρίου μεγέθους –4 έως 5 Ρίχτερ– αλλά και η βραχυπρόθεσμη αύξηση της σεισμικότητας, συνήθως δύο μεγάλοι σεισμοί την ημέρα, η αργή εξέλιξη της σεισμικότητας προς τα βόρεια από την περιοχή του ηφαιστείου Κολούμπο και η απουσία σαφών ενδείξεων κίνησης ρευστών, είτε μάγματος είτε νερού», λέει ο Ελσγουορθ.
Τα δύο σενάρια
Τις τελευταίες ημέρες, ο Αμερικανός καθηγητής και η ομάδα του συνεργάζονται με τη Βρετανική Γεωλογική Υπηρεσία στην οποία επικεφαλής είναι η Ελληνίδα σεισμολόγος δρ Μαργαρίτα Σέγκου, ενώ στις καθημερινές συζητήσεις συμμετέχουν επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Νάπολης, της Αμερικανικής Γεωλογικής Υπηρεσίας, του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, καθώς και επιστήμονες από τη χώρα μας.
«Σε αυτή την προσπάθεια μάς βοηθά σημαντικά η διαθεσιμότητα σεισμικών δεδομένων από ελληνικά δίκτυα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που διαχειρίζεται το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Στον τομέα μας, τα σεισμικά δεδομένα είναι -σε μεγάλο βαθμό- ανοικτά σε ερευνητές σε όλο τον κόσμο, γεγονός που καθιστά δυνατή τη διεθνή συνεργασία σε πραγματικό χρόνο. Χρησιμοποιούμε αυτά τα δεδομένα για να ανιχνεύσουμε και να εντοπίσουμε τους σεισμούς, να χαρτογραφήσουμε την εξέλιξη της δραστηριότητας τόσο στο χώρο όσο και στο χρόνο, να αναζητήσουμε σημάδια μαγματικής κίνησης -χωρίς ωστόσο εδώ να έχει παρατηρηθεί κάποιο ακόμη- καθώς και άλλα πιθανά σημάδια ηφαιστειακής αναταραχής».
Για τον Ελσγουορθ, μέχρι σήμερα έχουν υπάρξει δύο υποθετικά σενάρια στο «τραπέζι», από τα οποία το πρώτο, πάντως, μοιάζει πλέον να σβήνει.
«Η πρώτη υπόθεση είναι να υπάρχει επέκταση των ρηγμάτων τεκτονικής προέλευσης, η οποία είναι γνωστή στην περιοχή. Εφόσον αυτό ισχύει, τότε η ακολουθία αυτή αποτελεί μοναδικό παράδειγμα, καθώς το αναμενόμενο μοτίβο θα περιλάμβανε περιορισμένο αριθμό προσεισμών, έναν κύριο σεισμό και μια φθίνουσα ακολουθία μετασεισμών. Ομως, τίποτα από αυτά δεν συμβαίνει εδώ», ξεκαθαρίζει, δίνοντας την εκδοχή που ο ίδιος σήμερα θεωρεί πιο πιθανή.
«Η ακολουθία θα μπορούσε να οφείλεται στην έκχυση μάγματος σε βάθος που εξαπλώνεται προς τα βόρεια. Αυτό θα αποτελούσε ανάχωμα, δεδομένου ότι οι σεισμοί δείχνουν επέκταση κάθετη προς τη διεύθυνση διάδοσης. Οι σεισμοί συμβαίνουν με σκοπό να εξυπηρετήσουν το άνοιγμα», εξηγεί και υπενθυμίζει αντίστοιχες περιπτώσεις σε άλλα σημεία του πλανήτη.
«Οι ηφαιστειακές αναταραχές στην Ισλανδία και αλλού εξαπλώνονται κάποιες φορές ως αναχώματα σε απόσταση πολλών χιλιομέτρων από το κεντρικό ηφαίστειο, είτε οδηγώντας σε έκρηξη είτε όχι. Νομίζω ότι στην περίπτωση της Σαντορίνης αυτή είναι μια λογική εξήγηση, αλλά οι άμεσες αποδείξεις για αυτή την υπόθεση είναι –προς το παρόν– περιορισμένες».
Ο Αμερικανός καθηγητής τονίζει ότι δεν βλέπει κάποια σύνδεση με τη Θήρα, αλλά με το ενεργό υποθαλάσσιο ηφαίστειο που βρίσκεται 6,5 χλμ. βορειανατολικά της Σαντορίνης.
«Από τα έως τώρα δεδομένα, δεν παρατηρώ καμία προφανή αλλαγή στη Θήρα που να σχετίζεται με τη σεισμική δραστηριότητα στα βόρειά της. Είναι πιθανότερο ότι η δραστηριότητα αυτή σχετίζεται με το Κολούμπο».
Στο ερώτημα αν αυτή η κατάσταση μπορεί να οδηγήσει στο ξέσπασμα κάποιου σεισμού μεγαλύτερης έντασης, ο Eλσγουορθ μπορεί απλώς να υποθέσει.
«Η σεισμικότητα, τις τελευταίες ημέρες, δεν δείχνει κανένα σημάδι ούτε μείωσης, αλλά ούτε και αύξησης του μεγέθους. Είναι πιθανό να συνεχιστούν περισσότεροι σεισμοί αντίστοιχου μεγέθους τις επόμενες ημέρες, καθώς η δραστηριότητα μετατοπίζεται περισσότερο προς τα βορειοανατολικά, έχοντας πλέον περάσει τη νήσο Ανυδρο κι έχοντας φτάσει σε απόσταση περίπου 10 χλμ. από το νότιο άκρο της Αμοργού».
