Ηταν πέρυσι τον Ιανουάριο όταν η εικαστικός Μαρία Μανδάκη δέχθηκε το τηλεφώνημα του καλού της φίλου και συνεργάτη Γιάννη Σαντεξή. Ο Θεσσαλονικιός σιδηρουργός επιστρέφοντας από ένα ταξίδι στην Αθήνα, είχε αποφασίσει να κάνει μια στάση στα Τέμπη για να αφήσει λίγα τριαντάφυλλα στο σημείο του σιδηροδρομικού δυστυχήματος. Οταν κατάλαβε ότι δεν υπήρχε κάποιο φανερό μέρος για να ακουμπήσει τα λουλούδια, ζήτησε από τη Μανδάκη να συνεργαστούν για να φτιάξουν μαζί ένα μνημείο προς τιμήν των 57 θυμάτων της τραγωδίας. Εκείνη θα έκανε τα σχέδια, και ο ίδιος θα τούς έδινε πνοή.
«Αυτό που μου είχε πει θυμωμένος, έγινε αμέσως μια κραυγή που βγήκε μέσα από την ψυχή μου. Εκλεισα το τηλέφωνο και μέσα σε δύο λεπτά έβλεπα μπροστά μου την εικόνα. Είχα ήδη εμπνευστεί το έργο που ήθελα να κάνω», περιγράφει στην «Κ» η δημιουργός των δύο Δέντρων – Μνημείων που θα τοποθετηθούν στις 2 και 3 Μαρτίου, στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη αντίστοιχα για να τιμήσουν τα θύματα των Τεμπών.
Αρχικά, το έργο θα ήταν ένα, και θα τοποθετούνταν στη Θεσσαλονίκη. Η Μανδάκη και ο Σενταξής κίνησαν άμεσα τις διαδικασίες. Πρώτα, ήρθαν σε επαφή με τον Σύλλογο Συγγενών Θυμάτων Τεμπών, μέσω της Μαρίας Καρυστιανού η οποία στήριξε αμέσως την πρωτοβουλία τους. Η δεύτερη επαφή έγινε με τον Δήμο Θεσσαλονίκης, από όπου έλαβαν το «πράσινο φως» για να προχωρήσουν.
Η ιδέα για το δίπτυχο έργο προέκυψε λίγο αργότερα, με την αναγγελία από τον δήμαρχο Αθηναίων Χάρη Δούκα, πέρυσι τον Φεβρουάριο, της δημιουργίας ενός Μνημείου αφιερωμένου στα θύματα του σιδηροδρομικού δυστυχήματος. Η Θεσσαλονικιά εικαστικός ήταν εκείνη που εν τέλει ανέλαβε να σχεδιάσει και τα δύο έργα, ενώνοντας τις δύο πόλεις.
57 πουλιά, 57 κλαδιά, 57 ψυχές
«Είναι ένα δίπτυχο έργο, ίσως το μοναδικό σε όλο τον κόσμο, όπως προκύπτει από την έρευνά μου, που έχει ένα θέμα κι ενώνει δύο πόλεις, μέσα από μία διαδρομή με αρχή και τέλος. Στην Αθήνα, είναι η αρχή της διαδρομής. Εκεί είναι το Δέντρο των Ψυχών: 57 πουλιά πάνω σε 57 κλαδιά συμβολίζουν τις 57 ψυχές που έκαναν το ανολοκλήρωτο ταξίδι», λέει η κ. Μανδάκη περιγράφοντας τα δύο Δέντρα – Μνημεία που δημιούργησε στο χαρτί.
«Τα χρυσά πουλιά είναι οι ψυχές που θα λάμπουν για πάντα και τα χρυσά φύλλα του είναι ένα μήνυμα ελπίδας ότι η δικαιοσύνη θα λάμψει κι εμείς θα δώσουμε στις επόμενες γενιές το μέλλον που τους αξίζει».
«Στη Θεσσαλονίκη, είναι το τέλος της διαδρομής. Είναι το Δέντρο της Μνήμης με τις 57 ρίζες στις οποίες κείτονται τα ίδια 57 πουλιά, οι αναλλοίωτες ψυχές. Δεν έφτασαν ποτέ στον προορισμό τους, αλλά ρίζωσαν. Θα μείνουν για πάντα σε αυτό το δέντρο που, όμως, ανθίζει ξανά. Τα χρυσά πουλιά είναι οι ψυχές που θα λάμπουν για πάντα και τα χρυσά φύλλα του είναι ένα μήνυμα ελπίδας ότι η δικαιοσύνη θα λάμψει κι εμείς θα δώσουμε στις επόμενες γενιές το μέλλον που τους αξίζει».
Για όσο καιρό σχεδίαζε στο χαρτί, οι σκέψεις της έτρεχαν σε εκείνη τη μοιραία νύχτα, έξω από τη Θεσσαλονίκη.
«Αυτά τα παιδιά κατηύθυναν το χέρι μου. Ολοι όσοι εργαστήκαμε σε αυτό το έργο, βάλαμε ψυχή. Κάθε φορά που τελείωνε ένα μέρος του νιώθαμε τρομερή συγκίνηση», αναφέρει η εικαστικός. «Αυτά τα δέντρα βγάζουν μια κραυγή, χωρίς να φωνάζουν: στοχεύουν στην ψυχή, στην καρδιά και το μυαλό. Είναι ένα έργο ζωής, σεμνό, ταπεινό, φτιαγμένο με αγάπη και σεβασμό στον πόνο».
«Λύγισα όταν έγραψα τα ονόματα και τις ηλικίες»
«Είναι το πιο σημαντικό έργο που έχω κάνει ποτέ, δεν μπορεί να συγκριθεί με κανένα άλλο», λέει στην «Κ» ο Γιάννης Σαντεξής που μαζί με τον γιο του και μια ομάδα συνεργατών κατασκεύασαν τα δύο χειροποίητα δέντρα.
«Θυμάμαι ότι άρχισα να γράφω τα ονόματα και τις ηλικίες, ξεκινώντας ανάποδα: από τη μεγαλύτερη ηλικία προς τα κάτω. Καθώς κατέβαινα συνειδητοποίησα ότι αυτές οι ηλικίες ήταν η δική μου, της γυναίκας μου, του φίλου μου, του γνωστού μου, των παιδιών μου, μέχρι που έφτασα στον πιο μικρό, τον 15χρονο Παναγιώτη. Εκεί, λύγισα», περιγράφει ο ίδιος.
Ο Γιάννης Σαντεξής «έτρεξε» από την πρώτη στιγμή τις διαδικασίες για να προχωρήσει το έργο γρήγορα. Η αρχική ιδέα ήταν το μνημείο να τοποθετηθεί στα Τέμπη, ωστόσο οι κλειστές πόρτες που, όπως λέει, βρήκε από αρμόδιους φορείς, οδήγησαν σε μία άλλη λύση. Να τοποθετήσουν το Δέντρο της Μνήμης στη νέα παραλία της Θεσσαλονίκης, σε σημείο από όπου καθημερινά περνούν χιλιάδες άνθρωποι.
«Αντίστοιχα στην Αθήνα, έπειτα από συνεννόηση με τον δήμαρχο, το μνημείο θα τοποθετηθεί στο πάρκο απέναντι από την Τεχνόπολη, διότι εκεί κυκλοφορεί κυρίως η νεολαία», αναφέρει ο σιδηρουργός των Δέντρων, δίνοντάς μας λεπτομέρειες για την κατασκευή τους.
«Καθεμία κατασκευή ζυγίζει περίπου 5,5 τόνους. Χρησιμοποιήσαμε σίδηρο τον οποίο επεξεργαστήκαμε κατά 90% χειροποίητα με καμίνι και αμόνι, κάνοντας πολλές σφυριές και λαβίδες. Επιλέξαμε το χρώμα της σκουριάς και το χρυσό, ενώ έχουμε κάνει και γαλβανισμό για να προστατέψουμε τον σίδηρο από τη διάβρωση, δεδομένου ότι το ένα από τα δύο δέντρα θα βρίσκεται πολύ κοντά στη θάλασσα».
«Οι οικογένειες θα δικαιωθούν»
Τόσο ο Σαντεξής όσο και η Μανδάκη πήραν μέρος την περασμένη εβδομάδα στις συγκεντρώσεις που διοργάνωσε ο Σύλλογος Συγγενών Θυμάτων Τεμπών σε δεκάδες πόλεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, εκφράζοντας με έναν ακόμη τρόπο τη συμπαράστασή τους στις οικογένειες των θυμάτων.
«Οσοι βρεθήκαμε στα συλλαλητήρια, είμαστε συγκλονισμένοι. Ηταν εκείνη η βουβή επιθυμία του κόσμου για δικαιοσύνη και πιστεύω ότι αργά ή γρήγορα θα καταφέρει να λάμψει. Σε αυτήν τη χώρα είμαστε περήφανοι για τις αξίες και τα ιδεώδη, όλα αυτά που μάς χαρακτήρισαν μέσα στους αιώνες. Εάν σταματήσουμε να πιστεύουμε στη δικαιοσύνη τότε δεν θα υπάρχει χώρα. Εγώ τουλάχιστον δεν θα ήθελα να ζω σε αυτήν», τονίζει η Μαρία Μανδάκη, ενώ στέκεται ιδιαίτερα στην προσπάθεια και τη δύναμη της τραγικής μητέρας, Μαρίας Καρυστιανού.
«Η κ. Καρυστιανού είναι μια συγκλονιστική γυναίκα, που πήρε στα χέρια της το βάρος όλων των ανθρώπων αυτών που ζητούν δικαιοσύνη. Οταν τη γνώρισα, είδα μπροστά μου έναν άνθρωπο με ένα βλέμμα πονεμένο και με ένα πάθος στην ψυχή. Βρήκε τη δύναμη να διαχειριστεί τον πόνο με αυτόν τον τρόπο. Είναι ηρωίδα και θα μείνει στην ιστορία».
Τη βεβαιότητα ότι η δικαιοσύνη για τις οικογένειες των 57 θυμάτων θα λάμψει εκφράζει και ο Γιάννης Σαντεξής.
«Οι συγκεντρώσεις της περασμένης εβδομάδας είχαν τίτλο “Δεν έχω οξυγόνο”. Εμείς θα φυτέψουμε δύο δέντρα για να φέρουμε και πάλι το οξυγόνο», λέει ο ίδιος και προσθέτει: «Με το χέρι στην καρδιά είμαι βέβαιος ότι οι άνθρωποι αυτοί θα δικαιωθούν».
