Εγινε γιατρός «για τη δυνατότητα να προσφέρω άμεσα σε κάτι που είναι πολύ σημαντικό: στην υγεία» και νευροχειρουργός, «γιατί είναι ειδικότητα συναρπαστική, με μεγάλο βαθμό δυσκολίας και απαιτεί προσήλωση, μεθοδικότητα και εμμονή στη λεπτομέρεια». Το πέρασμα στην πολιτική υπαγορεύτηκε, όπως εξηγεί ο Μάριος Θεμιστοκλέους, για τους ίδιους λόγους. Στη συζήτησή μας με τον υφυπουργό Υγείας δεν θα μπορούσαν, φυσικά, να χωρέσουν όλα τα θέματα που αφορούν το Εθνικό Σύστημα Υγείας: οι διαχρονικές παθογένειες, οι ελλείψεις, οι αστοχίες. Πιάσαμε το νήμα από το πρόσφατο σύστημα της ιχνηλάτησης ασθενών με «βραχιολάκι», που άρχισε να λειτουργεί πιλοτικά στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών του «Ευαγγελισμού» και τους επόμενους μήνες θα επεκταθεί σε 15 ακόμη μεγάλα νοσοκομεία.
– Τι προσδοκάτε να αλλάξει με το «βραχιολάκι»; Σας ρωτώ γιατί δικός μου άνθρωπος πέρασε πρόσφατα δέκα ώρες σε ράντζο, σε διάδρομο του Γενικού Κρατικού Νίκαιας, μέχρι να εξυπηρετηθεί.
– Τα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών σε όλες τις χώρες είναι δύσκολα σημεία. Εκατοντάδες άνθρωποι βρίσκονται σε ένα χώρο στον οποίο δεν είχαν προγραμματίσει να βρεθούν, αντιμετωπίζοντας κάποιο έκτακτο πρόβλημα υγείας, υπό συνθήκες στρες. Μόνο στην Αττική, 2.500 πολίτες πηγαίνουν στα ΤΕΠ κάθε μέρα. Σε ετήσια βάση –αν αφαιρέσουμε ένα ποσοστό 30% που ίσως τα επισκέπτονται και δεύτερη φορά– ο αριθμός των μοναδικών ασθενών ξεπερνάει τις 650.000, σε όλη τη χώρα είναι 1,2 εκατ. Στόχος μας είναι να τα βελτιώσουμε. Ανακαινίζουμε τις κτιριακές υποδομές και αυτό δεν είναι «θα», έχει ήδη γίνει στο Ιπποκράτειο, στο Παίδων, στο ΚΑΤ. Αγοράζουμε μηχανήματα. Προχωρούμε σε προσλήψεις: 25 γιατροί διορίστηκαν στην Αττική σε θέσεις που επί χρόνια ήταν άγονες, 140 νοσηλευτές (άλλοι 100 είναι σε διαδικασία διορισμού), 70 τραυματιοφορείς. Με το «βραχιολάκι» θα έχουμε τη δυνατότητα να δούμε ποιος ήταν ο αδύναμος κρίκος, πού οφείλονται οι καθυστερήσεις. Ετσι θα μπορεί να παρέμβει ο διοικητής, ακόμη και το υπουργείο. Είναι, δηλαδή, ένα εργαλείο για να γίνουμε καλύτεροι. Αν δεν το μετρήσεις, δεν μπορείς να το διοικήσεις.
– Το σύστημα αξιολόγησης μέσω ερωτηματολογίου που θα αποστέλλουν με sms οι ασθενείς πώς πιστεύετε ότι θα αποδώσει;
– Είναι σημαντικό να αξιολογεί το σύστημα ο χρήστης του. Σε γενικές δημοσκοπήσεις παίρνουμε διάφορες απόψεις οι οποίες όμως δεν βασίζονται στο βίωμα, αυτό που θα μας δώσει τις πιο αξιόπιστες πληροφορίες για να παρεμβαίνουμε νωρίς. Αν οι ασθενείς θεωρούν ότι ένα νοσοκομείο έχει θέμα με την καθαριότητα, για παράδειγμα, ο διοικητής και ο υπεύθυνος για την καθαριότητα θα το δουν και οφείλουν να το διορθώσουν. Η διάχυση της ευθύνης στην Ελλάδα είναι ό,τι χειρότερο και πρέπει να σταματήσει.
– Είναι πάντως γεγονός ότι το ΕΣΥ παραμένει μη ελκυστικό για τους γιατρούς μας: προτιμούν να φύγουν στο εξωτερικό ή να εργαστούν στον ιδιωτικό τομέα.
– Ξαναγίνεται, όμως, ελκυστικό, όπως ήταν πριν από είκοσι χρόνια, τότε που έβγαινε μια προκήρυξη για την Αττική και υπήρχαν τουλάχιστον είκοσι υποψήφιοι. Επειτα ήρθε η κρίση. Η χώρα μας δεν ήταν πια ελκυστική, όχι το ΕΣΥ. Xάσαμε σημαντικό ποσοστό του στελεχικού δυναμικού. Γίνεται προσπάθεια αυτό να αναστραφεί: με αύξηση μισθών, με κάποια επιδόματα σε συγκεκριμένες ειδικότητες, με τη δυνατότητα άσκησης ιδιωτικού έργου, μεταξύ άλλων. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά. Τα 2/3 των κενών έχουν καλυφθεί. Δεν λέω ότι δεν υπάρχουν ακόμη ελλείψεις, όπως στην Κω ή στη Δράμα. Πάντως, η επιλογή ενός γιατρού να εργαστεί στο ΕΣΥ είναι απόφαση καριέρας: εκεί υπάρχουν τα μεγάλα νοσοκομεία και χειρουργεία, εκεί η άσκηση της ιατρικής γίνεται σε όλο της το εύρος. Μιλάμε για 2,5 εκατ. νοσηλείες κάθε χρόνο. Γι’ αυτό το ΕΣΥ δεν καταρρέει: it’s too big to fail!
– Το πρόβλημα των νοσηλευτών είναι επίσης σοβαρό. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση στην Ευρωπαϊκή Ενωση με μόλις 3,3 νοσηλευτές ανά 1.000 κατοίκους.
– Αν και το ΕΣΥ διαθέτει 10% περισσότερους νοσηλευτές από ποτέ, δεν επαρκούν για διάφορους λόγους και ο βασικότερος λόγος είναι ότι οι νέοι δεν επιλέγουν αυτό το επάγγελμα. Πολλές χώρες αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα και αναγκάζονται να «εισάγουν» νοσηλευτές ακόμη και χωρίς να γνωρίζουν τη γλώσσα, όπως έγινε πρόσφατα στη Μάλτα.
– Για να θυμηθούμε την πρόσφατη πανδημία, θα αλλάζατε κάτι στον τρόπο που η κυβέρνηση την αντιμετώπισε;
– Στο κομμάτι που χειρίστηκα, στο εμβολιαστικό πρόγραμμα, δεν θα άλλαζα τίποτα. Χωρίς να διαθέτει οργανωτική κουλτούρα και υπό δύσκολες συνθήκες, η Ελλάδα κατάφερε αυτό για το οποίο δεν θα στοιχημάτιζε κανείς: 22 εκατ. φορές ένας πολίτης πήγε σε ραντεβού με το ελληνικό Δημόσιο και εξυπηρετήθηκε στον προκαθορισμένο χρόνο. Αυτό ήταν τεράστια κατάκτηση, πολλά από όσα σήμερα συμβαίνουν έχουν τη βάση τους σε εκείνη την εμπειρία. Βέβαια, στη διάρκεια της πανδημίας φάνηκαν κάποιες αδυναμίες του συστήματος –είτε στελέχωσης, είτε ποιότητας των υπηρεσιών, είτε εκπαίδευσης των γιατρών ιδιαίτερα στην περιφέρεια–, τις οποίες προσπαθούμε να διορθώσουμε. Πρέπει όμως να έχουμε υπόψη μας ότι στον χώρο της υγείας οι αλλαγές απαιτούν πολύ καλό σχεδιασμό, παρουσιάζουν δυσκολίες στην εφαρμογή τους και χρειάζονται χρόνο ώστε να αρχίσουν να αποδίδουν.
– Για την επόμενη πανδημία είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι;
– Αν συγκρίνουμε με το πώς μας βρήκε ο κορωνοϊός, ναι. Δείτε τις ΜΕΘ, έχουμε σχεδόν τον διπλάσιο αριθμό μονάδων. Είμαστε όμως στην κατάσταση που πρέπει να βρίσκεται ένα σύστημα υγείας για να αντιμετωπίσει μια νέα πανδημία; Οχι, πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα. Και αυτό δεν ισχύει μόνο για την Ελλάδα αλλά και για όλη την Ευρώπη. Πρέπει επιπλέον να προσαρμοστούμε στις συνθήκες που διαμορφώνονται από την κλιματική αλλαγή και τη γήρανση του πληθυσμού, να δώσουμε έμφαση στην πρόληψη.
…έπειτα ήρθε η κρίση. Η χώρα μας δεν ήταν πια ελκυστική, όχι το ΕΣΥ. Xάσαμε σημαντικό ποσοστό του στελεχικού δυναμικού. Γίνεται προσπάθεια αυτό να αναστραφεί.
– Στα μαθητικά και στα φοιτητικά σας χρόνια ήσασταν μέλος της ΠΑΣΠ. Τι άλλαξε στην πορεία;
– Το δίλημμα τέθηκε στα χρόνια των μνημονίων, όταν μπροστά μας ανοίχτηκαν δύο δρόμοι, του «ναι» και του «όχι». Επέλεξα το «ναι», της Ευρώπης, με το όραμα να γίνει η Ελλάδα μια σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα. Εντάχθηκα στη Νέα Δημοκρατία το 2016, αμέσως μετά την εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη. Κάθε μέρα έκτοτε επιβεβαιώνεται ότι έκανα τη σωστή επιλογή.
– Η κριτική που σας ασκήθηκε για το βίντεο που ανεβάσατε στο TikTok σας στενοχώρησε;
– Δεν θα το αποκαλούσα στενοχώρια. Δοκίμασα κάτι, βρέθηκα έξω από τα νερά μου, δεν βγήκε. Είναι αποδεκτή η κριτική, λοιπόν, και ας ήταν πιο έντονη από κάποιους. Παραδέχομαι όμως ότι με χτύπησε στο μαλακό υπογάστριο αυτό το βίντεο για δύο λόγους: Πρώτον, γιατί δεν ήταν καλό και, δεύτερον, επειδή, μολονότι είμαι freak της οργάνωσης, δεν τηρήθηκε η διαδικασία που συνήθως ακολουθούμε. Δεν το κατέβασα ωστόσο.
– Τα παιδιά σας είναι στην εφηβεία, έχουν εξοικείωση με τα νέα μέσα. Το είχαν δει προηγουμένως;
– Οχι. Μάλλον αυτό ήταν το λάθος μου! (Γέλια)
– Ο πολιτικός Θεμιστοκλέους ζημιώνει τον γιατρό; Οι εξελίξεις στην επιστήμη τρέχουν, δεν φοβάστε ότι θα μείνετε πίσω;
– Φυσικά και ζημιώνεται ο γιατρός. Χάνονται «ώρες πτήσεων». Ομως και από τη θέση στην οποία βρίσκομαι τώρα μπορώ να προσφέρω στην κοινωνία. Είναι ο ίδιος προορισμός, από διαφορετική διαδρομή.
– Θα χαθούν και άλλες ώρες πτήσεις; Θα πολιτευθείτε;
– Το σκέφτομαι…
– Είναι διαφορετική «πίστα» ένα ψηφοδέλτιο;
– Είναι πολύ κοντά σε αυτό που ήδη κάνω· κοινός παρονομαστής τους η δυνατότητα να προσφέρεις.
– Εχω την εντύπωση πως η απόφαση είναι ειλημμένη. Καλή επιτυχία, λοιπόν.
– Σας ευχαριστώ.
Tο σοκ του ξεριζωμού
«O παππούς μου ο Νίκος, από την πλευρά του πατέρα μου, ήταν ωρολογάς. Μετά άνοιξε κατάστημα νεωτερισμών στην οδό Ερμού της Λευκωσίας. Οι Τούρκοι το έκαψαν το 1958 και στη συνέχεια άνοιξε ένα μαγαζί με ψιλικά. Ο παππούς ο Γιώργος, πατέρας της μητέρας μου, είχε χωράφια στη Λάπηθο, στην επαρχία της Κερύνειας –εκεί όπου ζούσαν και οι γονείς μου– και καλλιεργούσε λεμόνια. Αφού μας έδιωξαν οι Τούρκοι, έκανε οικοδομικές εργασίες στη Λευκωσία. Ποτέ δεν μπόρεσε να ξεπεράσει το σοκ του ξεριζωμού. Οι γονείς μου ήταν νέοι, βρήκαν τη δύναμη να κάνουν μια καινούργια αρχή. Για την προηγούμενη γενιά το χτύπημα ήταν συντριπτικό. Οι ιστορίες για τη ζωή στα Κατεχόμενα, για τα σπίτια που χάθηκαν, ακούγονταν σε κάθε φιλική και οικογενειακή συγκέντρωση, κάθε φορά που βρισκόμασταν γύρω από το τραπέζι. “Πότε θα επιστρέψουμε;”. Αυτό ονειρεύονταν. Και μπορεί εγώ να έχω μόνο έμμεσες μνήμες από τη Λάπηθο, μέσα από τις αφηγήσεις τους, αφού γεννήθηκα το 1976, όμως όσα χρόνια και αν περάσουν, όσο ψύχραιμα και αν προσπαθήσουμε να το δούμε, τα αδέλφια μου και εγώ ξέρουμε ότι το πατρικό μας είναι υπό τουρκική κατοχή και αυτή η συνειδητοποίηση είναι επώδυνη».
Η συνάντηση
Για να κερδίσουμε χρόνο αποφασίσαμε να γευματίσουμε στο γραφείο του· όχι με φαγητό από το ταπεράκι που συχνά φέρνει μαζί του από το σπίτι, αλλά με ντελίβερι από κοντινό εστιατόριο. Η κουβέντα κατέληξε στην οικογένειά του: στη σύζυγο, στα τρία παιδιά, στα δύο αδέλφια και, φυσικά, στους γονείς του: «Μαθηματικοί και οι δύο, αφοσιωμένοι σε υπέρτατο βαθμό σε αυτό που κάνουν και πολύ αγαπητοί από πάρα πολλούς μαθητές. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Κύπρο δεν είμαι ο πολιτικός, αλλά ο γιος του Σωτήρη και της Φωτεινής, μέσω των γονιών μου προσδιορίζομαι. Ολο και κάποιος που τους είχε καθηγητές στο γυμνάσιο ή στο λύκειο θα έρθει να μου μιλήσει για να με ρωτήσει πώς είναι και να τους στείλει χαιρετισμούς. Είναι πραγματικά συγκινητικό».
